Gátt - 2010, Side 20

20
F R Æ Ð S L U M I Ð S T Ö Ð A T V I N N U L Í F S I N S
g á T T – á R S R I T – 2 0 1 0
Þrátt fyrir að þátttaka í fullorðinsfræðslu sé mikið rannsakað
viðfangsefni þá hafa ekki komið fram heildstæð líkön og
kenningar sem geta skýrt af hverju ákveðinn hópur fullorð-
inna tekur ekki þátt í fræðslu. Bent hefur verið á að ástæður
fyrir fjarveru frá fræðslu séu mjög persónubundnar og þær
kenningar, sem hafa verið settar fram, skýra aðeins að hluta
til af hverju ákveðinn hópur einstaklinga tekur ekki þátt í
fræðslu (Hróbjartur Árnason, Halla Valgeirsdóttir og Svava
Sigurðardóttir, 2010).
Í viðtölum mínum við starfsfólk símenntunarmiðstöðva
kemur skýrt fram að lágt sjálfsmat og sjálfstraust hamlar
mörgum að taka þátt í fræðslu eða veldur því að skrefin í átt
að þátttöku eru oft þung og erfið. „… Og svo bara vantar …
sjálfstraustið hjá fólki …“ eru ummæli sem komu víða fram
í viðtölunum. Það vekur þó athygli að nýrri norrænar rann-
sóknir sýna að dregið hefur úr því að ástæður eins og slæm
„ S j á L F S T R A U S T I Ð E R R A U Ð I Þ R á Ð U R I N N “
á H R I F L á g S S j á L F S M A T S o g S j á L F S T R A U S T S
á Þ á T T T Ö K U Í F U L L o R Ð I N S F R Æ Ð S L U
Lágt sjálfsmat eða sjálfstraust er ein af mörgum ástæðum fyrir fjarveru fullorðinna frá
fræðslu. Í þessari grein verður þessi ástæða skoðuð nánar í ljósi niðurstaðna úr viðtals­
rannsókn við starfsmenn símenntunarmiðstöðva á Íslandi þar sem fjallað er um þátttöku
fullorðinna með stutta formlega skólagöngu í fræðslu. Rannsóknin er hluti af meistaraverk­
efni höfundar til M.Ed.­ gráðu í menntunarfræðum við Menntavísindasvið Háskóla Íslands
og byggist á aðferðarfræði eigindlegra rannsókna. Tekin voru hópviðtöl við 22 starfsmenn
átta símenntunarmiðstöðva. Sex viðtöl fóru fram á símenntunarmiðstöð viðmælanda. Eitt
viðtalið fór fram á opinberum stað þar sem sátu fulltrúar tveggja símenntunarmiðstöðva.
Starfsmenn símenntunarmiðstöðva hafa mikla þekkingu á stöðu þeirra sem hafa stysta
skólagöngu að baki og sækja síst fræðslu vegna samskipta við einstaklinga í markhópum
sínum. Upplifun þeirra og reynsla getur veitt nýtt sjónarhorn sem lítið hefur verið beitt í
rannsóknum á þátttöku og fjarveru frá þátttöku.
Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á það hvernig starfsmenn símenntunarmið­
stöðva á Íslandi upplifa lágt sjálfsmat og sjálfstraust fólks í markhópi miðstöðvanna og
hvernig það birtist þegar kemur að þátttöku í fræðslu á þeirra vegum. Í upphafi er fjallað örstutt á almennan hátt
um hvernig lágt sjálfsmat og sjálfstraust birtist í þátttöku fullorðinna í fræðslu. Síðan kemur umfjöllun um lágt
sjálfsmat og sjálfstraust út frá viðtölum við starfsmenn símenntunarmiðstöðvanna þar sem fjölmargir þættir í
starfseminni koma fram sem tengjast viðfangsefninu. Vert er að geta þess að þeir þættir, sem dregnir eru fram í
greininni um starfsemi símenntunarmiðstöðvanna, eru langt frá því að vera tæmandi. Hér eru einungis til umfjöll­
unar atriði sem snúa að viðfangsefni greinarinnar og komu fram í viðtölunum. Í greininni eru það starfsmenn
símenntunarmiðstöðvanna sem segja frá, þeirra orð fá að standa án mikillar túlkunar eða flokkunar. Í umfjöllun
um upplifun og viðhorf starfsmanna er ekki tilgreint hvar þeir starfa eða hvaða starfi þeir gegna.
Ég vil nota þetta tækifæri og þakka viðmælendum mínum fyrir þann tíma sem þeir gáfu í fróðlegar og
skemmtilegar umræður.
HALLA VALgEIRSdóTTIR
MENNTAVÍSINdASVIÐ HáSKóLA ÍSLANdS
Halla Valgeirsdóttir
reynsla úr skóla eða lítil trú á eigin skriftar- og lestrargetu séu
gefnar fyrir fjarveru frá fræðslu (Wahlgren, 2010) en þetta
eru einmitt þættir sem hafa mikil áhrif á sjálfsmat og sjálfs-
traust fólks, ekki síst þegar kemur að þátttöku í fræðslu.
Annað sem hefur breyst í seinni tíð er að það virðist
útbreiddara viðhorf nú en fyrir nokkrum áratugum að nám og
menntun á fullorðinsárum sé eftirsóknarvert. Áhugi á því að
sækja fræðslu og öðlast meiri menntun er gríðarlega mikill
hjá þeim hópi sem símenntunarmiðstöðvarnar sinna. Til að
mynda sagði einn viðmælandi:
Ég kannski vil ekki alhæfa en nánast … allir hafa áhuga
á því að mennta sig og læra eitthvað, þó það hafi ekki
allir áhuga á háskólanámi eða langskólanámi eða ein-
hverju slíku þá blundar alltaf þráin í fólki að menntast
og læra eitthvað.