Læknaneminn - 01.03.1980, Page 7

Barkaástunga - Aðferð til greiningar
á neðri loftvegasýkingum
Karl G. Kristinsson cand. med.
Sýkingar í lungum geta stafað af ýmsum sýklum.
Erfitt er að komast að raun um hver sýkilinn er, sé
eingöngu stuðst við sögu, skoðun og röntgenmynd.
Þegar um er að ræða lungnabólgu hjá fullorðnum,
sem hefur smitast utan sjúkrahúss, er oftast um að
ræða pneumokokka lungnabólgu.3,16,17 A þeirri
forsendu eru sjúklingar því stundum meðhöndlaðir
blint með pencillíni eingöngu. Áætlað er að upp
undir 90% bráðrar sýklalungnabólgu stafi af
pneumckckkum (Streptococcus pneumoniae).16 Fái
sjúklingur hins vegar lungnabólgu á sjúkrahúsi,
aukast líkurnar á því að um aðra sýkla en pneumo-
kokka sé að ræða. Þá geta læknar miklu síður leyft
sér að meðhöndla blint. Sama máli gegnir um
lungnabólgu, sem ekki læknast af peniciliíni, og
lungnabólgu hjá veikluðum einstaklingum. Þá er
nauðsyn á að komast nær um það hver orsakavaldur-
inn sé. Hvaða aðferðir eru til þess:
1. Algengasta og einfaldasta aðferðin er rannsókn
á uppgangi (sputum). Margar ástæður eru fyrir
því að erfitt er að meta niðurstöðu hennar. I fyrsta
lagi er sýnið oftast mikið mengað af háls- og munn-
flóru. Hún getur verið samsett af meinlausum (non-
pathogen) sýklum, en einnig af meinvænum (pat-
hogen) sýklum, sem þó þurfa ekki að vera sjúk-
dómsvaldurinn. Algengt er að í hálsflóru séu Hemo-
philus influensae, Streptococcus pneumoniae og
klasasýklar (staphylococcus), án þess að um sýk-
ingu sé að ræða.5 Munn-/hálsflóran getur svo yfir-
vaxið hinn raunverulega sýkingarvald og þannig
„varpað skugga“ á hann. Ræktanir á uppgangi geta
því verið villandi og hafa sumir lagt til að þær verði
lagðar niður, en aðrir mæla gegn því.18 I öðru lagi
getur sýkingavaldurinn verið mjög misdreifður í
uppgangssýninu, og þyrfti því að blanda betur í
(homogenisera) sýninu áður en það er skoðað, ef
vel ætti að vera. I þriðja lagi samanstendur upp-
gangssýni oft að miklu leyti af munnvatni og hefur
því enga greiningarlega þýðingu. 1 fjórða lagi er
ekki hægt að greina sýkingar loftfælinna sýkla
(anaerob) með uppgangssýni, vegna þess að í munn-
inum eru að staðaldri loftfælnir sýklar sem gætu
villt fyrir.1 Rétt er að geta þess að þrátt fyrir fram-
angreind fjögur atriði er smásjárskoðun á uppgangs-
sýni mikilvæg aðferð til sjúkdómsgreiningar.
2. Hægt er að ná sýni með bronkóskópi, en þau
sýni geta einnig verið menguð af munn- og háls-
flóru. Auk þess hafa staðdeyfilyfin, sem notuð eru,
nokkra sýkladrepandi (bacterocid) verkun.4
3. Nálarstunga beint í lungað í gegnum brjóst-
vegginn hefur lengi verið þekkt aðferð. Þá er reynt
að stinga nálinni þannig að endinn nái til íferðar-
innar í lunganu, og sprautað dálitlu saltvatni, en
síðan sogað til baka. Aðferð þessi er liklega ná-
kvæmust og gefur sjaldnast falskar jákvæðar rækt-
anir.3
4. Árið 1959 kom Pecora10'12 fram með nýja að-
ferð lil greiningar á neðri öndunarvegasýkingum,
barkaástungu. Var hún ætluð til þess að ná sýnum
frá neðri öndunarvegum, ómenguðum af munn- eða
hálsflóru. Síðar hafa verið gerðar margar kannanir,
sem sýna að um er að ræða hættulitla, en áreiðan-
lega rannsóknaraðferð1"3'7"8,10'14,17 Aðferð þessi
hefur verið notuð á sjúkrahúsunum hérlendis með
góðum árangri, eftir því sem ég best veit.
Barkaástunga
Upprunalega var þessari aðferð lýst af Pecora ár-
ið 1959 eins og áður greinir. Hann mælti með því
að ástungan væri gerð í miðjuna á milli hrjósk-
hringanna neðan við cricoid brjóskið. Kalinske og
samstarfsmenn hans8 komu fram með breytingu á
þessari aðferð árið 1967. Breytingin fólst í því að
ástungan var gerð í gegnum miðja cricothyroid-
læknaneminn
5