Læknaneminn - 01.04.1995, Side 52

töku er að stundum má stöðva blæðinguna. Æða-
herpandi lyf hafa þó oft tímabundna verkun og
margir blæða að nýju eftir slíka meðferð (allt að
50%) (38). Við æðamyndatöku er einnig hægt að
sprauta inn litarefni (methylen blue) í slagæðarnar
til ristilsins sem auðveldar leit að blæðingarstað við
aðgerð (39). Helstu ókostir við meðferð með æða-
myndatöku er hætta á drepi í görn ef endarteria
hefur verið emboliseruð.
Skurðaðgerð við miklum
blóðhægðum
Ef fossblæðir eða ekki reynist unnt að stöðva
blæðinguna við ristilspeglun eða æðamyndatöku,
verður að grípa til skurðaðgerðar (Flæðirit II). Oft
er miðað við 4-6 eininga blæðingu á sólarhring (eða
10 einingar á 48 klst.) sem ábendingu fyrir aðgerð
en aldur og almennt ástand sjúklingsins skipta þó
einnig máli og þarf að taka eldri sjúklinga fyrr til
aðgerðar (24,11,40). I einstaka tilvikum getur þurft
að grípa til aðgerðar áður en nokkrum rannsóknum
verður við komið.
Mikilvægt er að greina blæðingarstaðinn áður en
til aðgerðar kemur. Það gerir kleift að fjarlægja
aðeins þann hluta ristilsins sem blæðir (Mynd 9a).
Annars er hætt við því að nema verði brott allan
ristilinn (total colectomy) (Mynd 9c) en fylgikvillar
og dánarhlutfall við slíka aðgerð er hærra en við
hlutabrottnám (40). Stundum er hægt að greina
blæðingarstaðinn við aðgerð, t.d. ef blæðir frá stóru
þreifanlegu æxli. Þegar blæðir frá ristilpokum og
æðamisvöxtum er þó sjaldnast hægt að staðsetja
blæðinguna með þreifingu.
Ef ástand sjúklingsins leyfir kemur til greina að
spegla ristilinn í aðgerðinni (Mynd 8) (11). Einnig
er hægt að spegla mjógirnið en þá er farið í gegnum
magann og mjógirnið þrætt upp á spegilinn í
áföngum (Mynd 8). Okosturinn við speglanir í
aðgerð er að þær lengja aðgerðartíma og geta verið
tæknilega erfiðar.
Aður tíðkaðist „blint“ vinstra eða hægra ristil-
brottnám þegar blæðingarstaður var óviss (Mynd
9b) (33,30). Hægra ristilbrottnám er mun vænlegra
til árangurs í tilvikum sem þessum en eins og áður
hefur komið fram blæðir mun oftar frá hægri ristil-
helmingi (risristli) við miklar blóðhægðir (11).
Hins vegar er gallinn við „blint“ hægra ristil-
brottnám að tíðni endurblæðinga er töluverð (allt að
40%) og oft ríða þessar blæðingar sjúklingnum að
fullu (dánarhlutfall 30-40%) (40). Margir eru því
þeirrar skoðunar að þegar blæðingarstaður sé með
öllu óviss eigi að nema brott allan ristilinn enda
hætta á endurblæðingu eftir slíka aðgerð óveruleg
(41,39). Sumir telja þó að „blint“ hægra ristilbrott-
nám eigi enn rétt á sér og benda á að dánarhlutfall
við slíka aðgerð sé lægra (<10%) en við brottnám
alls ristilsins og fylgikvillar fátíðari, þá sérstaklega
niðurgangur (11).
Þakkir
Sérlegar þakkir fá Jónas Magnússon fyrir yfir-
lestur. Einar Jónmundsson, Olafur Eyjólfsson og
Hallgrímur Guðjónsson fyrir útvegun mynda og
Eysteinn Pétursson fyrir útvegun myndar og yfir-
lestur texta.
Heimildir
1. Iðorðasafn lækna. Orðanefnd læknafélaganna 1989:
213.
2. Gastroenterology, 4th Ed. W.B. Saunders 1985; 1:
65-110.
3. Marshall JB. Acute gastrointestinal bleeding; A log-
ical approach to management. Postgrad Med 1990;
87: 4: 63-70.
4. Netterville R, Hardy J, Martin R. Small bowell hem-
orrhage. Ann Surg 1968; 167; 949-957.
5. Boley SJ, DiBiase A, Brandt LJ, et al: Lower intesti-
nal bleeding in the elderly. Am J Surg 1979, 137: 57-
64.
6. Gastroenterology clinics of north america. Gastro-
intestinal bleeding II. W.B. Saunders 3/1994; 23: 1-
183.
7. Boley Sj, Sammartano RJ, Adams A, et al. On the
nature and etiology of vascular ectasias of the colon:
Degenerative lesions of aging. Gastroenterology
1977; 72: 650.
8. Baum S, Athanasoulis CA, Waltman AC, et al.
Angiodysplasia of the right colon: A cause of gas-
trointestinal bleeding. AFR Am J Roentgenol 1977;
129: 789
9. Greenstein RJ, McElhinney AJ, Reuben Dog
Greenstein AJ. Colonic vascular ectasias and aortic
stenosis: coincidence or causal relationship ? Am J
Surg 1986; 151: 347-351.
50
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg.