Bændablaðið - 02.11.2023, Blaðsíða 8

8 Bændablaðið | Fimmtudagur 2. nóvember 2023
FRÉTTIR
Hefur þú kynnt þér hvað bændahópar geta gert fyrir þig!

Viltu taka þátt í skemmtilegu og uppbyggilegu starfi með
öðrum bændum!
Í bændahópum miðla bændur þekkingu sín á milli og ná
árangri saman með ráðunautum RML.
Byrjum með nýja hópa á næsta ári
Upplýsingar um verkefnið og skráningar eru á heima-
síðu RML, hnappur merktur „Bændahópar“.
Nánari upplýsingar gefur Þórey Gylfadóttir,
netfang: thorey@rml.is sími: 516 5000
Bændahópar
Vinnum saman að markmiðum okkar og bætum
árangur í jarðrækt og gróffóðuröflun
Arctic Circle:
Sértækar aðgerðir þarf til
að forða hruni í landbúnaði
– Fæðuöryggi og fæðusjálfstæði á Hringborði Norðurslóða
Fæðuöryggi var til umræðu á
einu pallborðanna á ráðstefnunni
Arctic Circle sem haldin var í
Hörpu dagana 19.–21. október
sl. Þar steig í pontu Jóhannes
Sveinbjörnsson, dósent hjá
Landbúnaðarháskóla Íslands.
Skýr greinarmunur var gerður
á fæðuöryggi (e. food security)
annars vegar og fæðusjálfstæði eða
sjálfsaflahlutfalli í fæðuframleiðslu
(e. food self-sufficiency) hins
vegar. Fæðuöryggi þjóða getur
verið uppfyllt með því að
uppfylla fæðuframboð án tillits
til staðsetningar framleiðslunnar.
Fæðusjálfstæði þjóðar ræðst hins
vegar af hæfni hennar til að fullnægja
fæðuþörf með eigin framleiðslu.
Jóhannes birti sjálfsaflahlutfall
fimm eylanda í norðri og vísaði
þar í tölur úr skýrslu sem unnin var
fyrir Norðurlandaráð og Norrænu
ráðherranefndina árið 2022. Ísland
mælist þar með 53% sjálfsaflahlutfall,
Færeyjar mælast með 22%, Grænland
17%, Åland með 59% og Bornholm
6%.
Sjálfsaflahlutfall Íslands
hefur minnkað
Jóhannes bendir á að sjálfsafla­
hlutfallið á Íslandi hafi minnkað og
vísaði þar í niðurstöður sem birtust
í skýrslunni Fæðuöryggi á Íslandi,
frá árinu 2021, þar sem kom meðal
annars fram að hlutfall erlendra
matvara hefur aukist á kostnað þess
sem framleitt er hér á landi.
Á pallborðinu spurði Jóhannes
hvað gæti valdið þessum samdrætti á
Íslandi. Ekki væri um að ræða skort á
auðlindum eða innviðum til aukinnar
fæðuframleiðslu, heldur mætti rekja
þær til samspils efnahagslegra
þátta. Hann nefndi að hér skorti
hvata til aukinnar framleiðslu
landbúnaðarafurða, búskapur væri
láglaunastarf og of lítið væri gert til
að taka frá besta mögulega landsvæði
til landbúnaðarframleiðslu.
Bændur taka á sig
neikvæða þróun
„Þó að mörgum finnist matarkarfan
dýr þá hefur hún til lengri tíma
litið verið minnkandi hluti af
heildarkostnaði heimilanna.
Þegar landverð hækkar og
kaupmáttarþróun hjá flestum
starfsstéttum er jákvæð á meðan
afkomuþróun í landbúnaði er
neikvæð, verður landbúnaðurinn
óhjákvæmilega undir í samkeppni
um auðlindir og mannafla. Þetta
er stór ógn og getur valdið algeru
hruni eins og mörg dæmi finnast
um í mannkynssögunni,“ segir
Jóhannes, en hann var fenginn til að
vinna tillögur að fæðuöryggisstefnu
fyrir matvælaráðuneytið árið 2022.
Síðan þá hefur Matvælastefna og
Landbúnaðarstefna verið samþykkt
á Alþingi.
„Mín skoðun er að þrátt fyrir
góðar aðgerðir stjórnvalda varðandi
kornræktina og fleira þurfi að mæta
því sérstaklega hvað ástandið í
heiminum síðustu misseri hefur
þýtt fyrir landbúnaðinn. Það
þarf sértækar aðgerðir núna til
að forða hruni og jafnframt að
byggja umgjörð landbúnaðarins til
framtíðar þannig upp að hún geri
ráð fyrir og mæti svona sveiflum.
Meðan flestar stéttir geta barist
fyrir sínum kaupmætti mjög
reglulega í kjarasamningum,
eru samningar bænda við ríkið
bundnir til mjög langs tíma, og
taka almennt ekki mið af sveiflum
í kostnaðarliðum. Þar að auki hefur
það afurðaverð sem markaðurinn
greiðir tilhneigingu til að hækka
seinna heldur en kostnaðurinn gerir.
Bændur hafa enga tryggingu
fyrir stöðugum kaupmætti, hvað
þá kaupmáttaraukningu, heldur
þurfa þeir að taka af launum
sínum neikvæða þróun allra helstu
kostnaðarliða þessi misserin,
með skelfilegum afleiðingum
fyrir nýliðun í landbúnaði og
sjálfsaflahlutfall í fæðuframleiðslu,
sem er mikilvægur hluti fæðu­
öryggis,“ segir Jóhannes.
/ghp
Jóhannes Sveinbjörnsson, dósent hjá Landbúnaðarháskóla Íslands, í pontu
á Arctic Circle í Hörpu. Mynd/ghp
Bótakrafa frá blóðmerabændum
Bændasamtökin hafa sent mat-
vælaráðuneytinu formlega athuga-
semd við þá ákvörðun að fella
blóðmerahald undir reglugerð nr.
460/2017 um vernd dýra sem eru
notuð í vísindaskyni.
Þetta sé skerðing á atvinnufrelsi
sem njóti verndar stjórnarskrár. Þar
með hefur reglugerð um blóðtöku
úr fylfullum hryssum frá 2022 verið
felld niður en upphaflega átti hún að
gilda til 2025. Óttast er að breytingin
hafi í för með sér íþyngjandi og
ósanngjarnar afleiðingar fyrir þá
sem greinina stunda. Í erindinu
segir að blóðmerahald hafi verið
stundað í hartnær hálfa öld og sé
rakið til rannsókna á fimmta og
sjötta áratug tuttugustu aldar. Því sé
auðvelt að rökstyðja að atvinnugreinin
eigi ekki heima í reglugerð um
vísindarannsóknir á dýrum.
Í einum kafla reglugerðarinnar
eru listuð upp þau dýr sem má
nota í vísindarannsóknir. Mjög
ströng skilyrði eru við notkun dýra
af tegundum í útrýmingarhættu,
apaköttum og dýrum sem tekin eru
úr náttúrunni. Heimilt er að nota
dýr sem eru ræktuð til að nota í
tilraunum og er í reglugerðinni taldar
upp tegundirnar húsamús, brúnrotta,
naggrís, gullhamstur, kínahamstur,
mongólsk stökkmús, kanína, taminn
hundur, húsköttur, froskur, sebradanni
og apakettir.
Í erindi Bændasamtakanna segir
að þetta sé tæmandi upptalning og
að blóðtökuhryssur falli ekki undir
þessar skilgreiningar. Matvælastofnun
geti þó veitt undanþágu frá þessari
upptalningu á grundvelli vísindalegra
raka og sé þess væntanlega þörf til
að blóðtökubændur geti stundað
sína starfsemi á grundvelli reglu­
gerðarinnar. Tilgangur reglugerðar­
innar er að stuðla að takmörkun
á notkun dýra í vísinda­ og
menntunarskyni. Bændasamtökin
benda á að það standist ekki skilyrði
um meðalhóf að fella blóðmera­
hald undir þessa reglugerð þar sem
það muni takmarka fjölda hryssa í
blóðtökustarfsemi og þá atvinnufrelsi
bænda. Þá sé tekið fram í stjórnar­
skránni að ef leggja skuli bönd á
atvinnufrelsi þurfi að setja um það lög
á Alþingi á meðan reglugerðarákvæði
nægi ekki ein og sér. /ÁL
Blóðmerahald hefur verið stundað í hartnær hálfa öld á Íslandi. Mynd / ghp
Mjólkurkvóti:
Eftirspurn mun
minni en framboð
Haldinn var tilboðsmarkaður
með greiðslumark í mjólk þann
1. nóvember. Í annað sinn í röð er
á markaði mun minni eftirspurn
en framboð.
Greiðslumark sem viðskipti
ná til eftir opnun tilboða nam
1.048.500 lítrum, en heildarmagn
greiðslumarks sem boðið var fram
í sölutilboðum var 3.287.023 lítrar.
Matvælaráðuneytinu bárust 47
gild tilboð um kaup og sölutilboð
voru 26. Í tilkynningu úr ráðuneytinu
kemur fram að í gildi sé ákvörðun
ráðherra um að hámarksverð skuli
vera þrefalt afurðastöðvaverð, sem
við lok tilboðsfrests var 389 krónur
á lítrann. Við opnun tilboða hafi
komið fram jafnvægisverðið 300
krónur á lítrann.
Fjöldi kauptilboða undir jafn­
vægisverði var 16, en fjöldi sölu­
tilboða yfir jafnvægisverði var 17.
Greiðslumark sem óskað var eftir
var 1.600.500 lítrar. Heildarandvirði
þess greiðslumarks sem viðskipti
náðu til nam 314.550.000 krónum.
Seljendur með tilboð á
jafnvægisverði eða lægra voru níu og
selja 70,4 prósent af sínu framboðna
magni, en kaupendur með tilboð á
jafnvægisverði eða hærra eru 31 og
fá allt það magn sem sóst var eftir.
Í tilkynningunni kemur fram
að sala greiðslumarks fari nú
fram samkvæmt gildum tilboðum.
Matvælaráðuneytið muni senda
öllum tilboðsgjöfum upplýsingar um
afgreiðslu tilboða og gera breytingar
á skráningu greiðslumarks
þegar uppgjör hefur farið fram.
Upplýsingar um greiðslumark sitt
geta bændur nálgast í Afurð.
/smh
Matvælaráðuneytinu bárust 47 gild tilboð um kaup og sölutilboð voru 26.