Bændablaðið - 02.11.2023, Blaðsíða 66

66 Bændablaðið | Fimmtudagur 2. nóvember 2023
Á undanförnum árum hefi ég fjallað um
kolefnisspor dilkakjöts frá ýmsum hliðum.
Í Bændablaðinu 22. 9. 2022 skrifaði ég grein
þar sem niðurstaðan var að hver hektari
af vel grónum úthaga, í eigu bónda, nægði
til að koma kolefnisspori dilkakjöts í núll.
Þá væri dilkakjötið
kolefnishlutlaust, það er að
engin losun CO2 umfram
bindingu CO2 ætti sér stað
við framleiðslu dilkakjöts.
Í útreikningum á
kolefnisspori sauðfjárræktar
sem Umhverfisráðgjöf
Íslands (Birna Sigrún
Hallsdóttir og Stefán
Gíslason 2017) gerði fyrir
sauðfjárbændur, er talið að losun vegna
áburðarnotkunar við framleiðslu dilkakjöts
2015 hafi verið sem hér segir:
1. Glaðloft vegna notkunar tilbúins áburðar
14,3 Gg CO2 íg
2. Notkun kalks og þvagefnis
2,2 Gg CO2 íg
3. Framleiðsla og flutningur tilbúins áburðar
5,8 Gg CO2 íg
4. Metan vegna geymslu búfjáráburðar
11,7 Gg CO2 íg
5. Glaðloft vegna geymslu búfjáráburðar
14,5 Gg CO2 íg
6. Glaðloft vegna notkunar búfjáráburðar
45,8 Gg CO2 íg
Samtals vegna áburðar við heyframleiðslu
94,3 Gg CO2 íg
Þessu er deilt á framleiðslu dilkakjöts
(kindakjöts) 2015 sem var 10.185 tonn, sem
þýðir að vegna áburðar til heyöflunar fyrir
sauðfé var 94,300/10185= 9,26 kg koltvísýrings
á hvert kg dilkakjöts (kindakjöts) árið 2015
vegna áburðarnotkunar.
Hér er útgjaldahliðin talin til, en ekki
binding kolefnis vegna heyframleiðslu. Hér
verður binding kolefnis vegna heyframleiðslu
skoðuð.
Grasvöxtur verður vegna tillífunar: CO2
verður að kolefni og fleiri efnum í plöntunni.
Grasið, sem verður að heyfóðri kindarinnar
bindur kolefni. Fyrir hvert kg þurrefnis í heyi
bindast 0,43 kg C.
Það þýðir að 1 kg þurrefnis bindur 0,43X3,67
= 1,58 kg CO2.
Heyforði sem ætlaður er til fóðrunar ærinnar
yfir veturinn er um 0,7 FE á dag. Auk þess
þarf ærin til fósturmyndunar um 14,0 FE fyrir
einlembing og 20,0 FE fyrir tvílembinga. Árið
2022 fæddust 1,84 lömb á fullorðna á og 0,93
lömb á veturgamlar ær (Eyþór Einarsson og
Árni Bragason 2023).
Vegið meðaltal er tæplega 1,7 lömb
eftir hverja á árið 2022, samanber tölur úr
fjárræktarfélögunum 2022.
Sé reiknað með 180 daga innifóðrun er
fóðurþörf til viðhalds yfir veturinn þessi:
Viðhaldsfóður 180x0,7 126,0 FE
Fósturmyndun einl. 0,3x14 4,2 FE
Fósturmyndun tvíl. 0,7x20 14,0 FE
Samtals 144,2 FE
Þess skal getið að 1976 þegar útreikningar
þessir voru fyrst gerðir, var reiknað með að
fóður til fósturmyndunar einlembings væri 12
FE og 18 á tvílembinga, en hér er eiknað með
14 og 20 FE vegna meiri fæðingarþunga lamba.
Til að fullnægja fóðurþörfinni sé miðað við
að 1,2 kg þurrefnis í heyi þurfi í fóðureiningu:
144,2x1,2 = 172,8 kg þurrefnis í heyi í
vetrarfóðri ærinnar að jafnaði.
Hér að framan kom fram að 1,0 kg þurrefnis
í heyi bindi 1,58 kg CO2. Binding kolefnis
vegna heyfóðurs ærinnar er því 1,58x172,8=
273,0 kg CO2 á ári vegna vetrarfóðurs ærinnar.
Hér er eingöngu binding kolefnis vegna
uppskeru, en nokkuð verður alltaf eftir á túninu,
sem ekki er tekið með hér.
Hins skal getið, að í Norður Noregi og
Svíþjóð er talið að 1100- 1500 kg CO2 bindist
í jarvegi túns á ha á hverju ári.
Gefi hektarinn 30 ærfóður/ári er þetta
viðbótar binding sem nemur 1200/30= 40 kg
CO2 á á, á ári. Ærin bindur því nettó 40+273=
313 kg CO2 á á á ári. Við þetta má svo bæta að
ásetningsgimbrin er ekki fullvaxin.
Ég áætla að meðalþungi ásetningsgimbra
séu 45 kg og að meðal þungi fullvaxinnar ær sé
um 70 kg. Á 1. vetri þarf ásetningsgimbrin að
vaxa 25 kg. Talið er að um 3,5 FE þurfi á þessu
tímabili til að framkalla vöxt upp á 1,0 kg.

Vöxtur úr um 25 kg: 25x3,5= 87,5 FEx 1,2
=105 kg þurrefnis í heyi.
Það gera: 105x1,58= 165,9 kg CO2 ígilda
Ég reikna því með að hver ær bindi að
minnsta kosti 273+40+165,9 = 479 kg CO2–
ígilda nettó á ári.
Vísa til fyrri greina um sama efni í
Bændablaðinu undanfarin ár.
Sveinn Hallgrímsson,
Vatnshömrum í Andakíl.
LESENDARÝNI
Sveinn
Hallgrímsson.
Kolefnisbinding í sauðfjárrækt
Starfsskilyrði bænda hafa verið í umræðunni
síðustu daga og vikur. Loksins.
Vel heppnaður baráttu-
fundur Samtaka ungra
bænda sem haldinn var í
Salnum í Kópavogi vekur
vonandi marga af blundi
sínum.
Orð matvælaráðherra,
sem situr í skjóli þingflokka
Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks, vöktu þó
mörgum ugg. Á fundinum
teiknaði ráðherrann
upp þá mynd að ekki sé hægt að horfa til
sanngjarnra óska bænda nú um stundir vegna
verðbólguþrýstings.
Það jaðrar við ósvífni að setja stöðu
efnahagsmála, þar sem verðbólga og himinháir
vextir valda heimilum og fyrirtækjum
búsifjum, í samhengi við stöðu bænda og að
vegna verðbólgunnar sé ekkert hægt að gera
fyrir bændur.
Verðbólguþrýstingur er ekki tilkominn
vegna þess að bændur séu ofaldir, það er mun
nærtækara að halda því fram að til staðar sé
skuld samfélagsins við bændur, sé horft til þess
með hvaða hætti stuðningur og starfsumhverfi
bænda hefur þróast undanfarin kjörtímabil.
Um helgina hélt Miðflokkurinn fjórða
landsþing sitt. Kraftur, áræðni og bjartsýni
einkenndi hópinn og enginn velktist í vafa um
að þarna var samankomið fólk sem vill taka
slaginn fyrir bændur landsins.
Meðal annars var ályktað að:
Grípa þarf strax til aðgerða til að leiðrétta
og tryggja rekstrarumhverfi bænda og
matvælaframleiðenda áður en illa fer. Auka þarf
þegar í stað tollvernd innlendrar framleiðslu
með uppsögn og endurskoðun tollasamninga.
Koma þarf í veg fyrir óheftan innflutning á
ófrosnu kjöti sem er um leið afar mikilvægt
lýðheilsumál fyrir þjóðina. Þá þarf að tryggja
að tilgangur og markmið með setningu
búvörulaganna haldi þannig að bændur geti
með hagkvæmum hætti unnið og afsett sínar
vörur með samvinnu og/eða nauðsynlegum
samrunum afurðafyrirtækjanna. Stutt verði við
nýsköpun, uppbyggingu og markaðsstarf sem
mætir þörfum samtímans.
Hefja þarf þegar í stað undirbúning að
endurskoðun búvörusamninga sem hafi það
að markmiði að tryggja hag bænda, hagsmuni
neytenda og öryggi og stöðugleika innlendrar
matvælaframleiðslu til langrar framtíðar.
Stuðningur við landbúnað verði aukinn í takt
við aukna framleiðslu og fyrirkomulag hans
einfaldað. Stutt verði við nýliðun í greininni
svo sem með sérstökum lánaflokkum hjá
Byggðastofnun og skattaívilnunum við
flutning bújarða milli kynslóða. Tryggja þarf
að eftirlit með landbúnaðarstarfsemi og
matvælaframleiðslu sé samræmt á landsvísu
og að eftirlitskostnaður sé ekki íþyngjandi.
Í síðustu viku mælti formaður Miðflokksins,
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, fyrir
þingsályktunartillögu um stóreflingu innlendrar
matvælaframleiðslu og öruggt og fyrirsjáanlegt
rekstrarumhverfi landbúnaðar, þar sem mælt var
fyrir heildaráætlun í 24 liðum (þingsályktunin er
aðgengileg á heimasíðu Miðflokksins).
Ég nefni þetta hér til að draga fram að bændur
eiga sannarlega vini og stuðningsmenn í hinu
pólitíska umhverfi, en líka andstæðinga, verst
er að þeir eru í augnablikinu sumir geymdir
annars staðar en best færi á.
Bergþór Ólafsson
alþingismaður.
Bergþór
Ólafsson.
Borgaralaun fyrir bændur
Núverandi staða bænda er óásættanleg.
Stöðugar fréttir berast af því að stór hluti
bænda ráði ekki við gífurlegar vaxta-
hækkanir og verðbólgu síðustu mánaða.
Kallað hefur verið eftir
auknu fjármagni af hendi
stjórnvalda og því ákalli
verður að svara. Staða
bænda er brýn og mikil
hætta er á að fjöldi bænda
endi í gjaldþroti eða rétt
nái að skrimta með því
að vinna fulla vinnu
samhliða bústörfum. Þetta
er óásættanleg staða fyrir
bændur og samfélagið allt.
Við í Pírötum höfum talað lengi fyrir
borgaralaunum. Hugmyndin um borgaralaun
er sú að allir fái úthlutað upphæð sem
nægir til þess að ná endum saman óháð
atvinnu eða félagslegri stöðu. Skilyrðislaus
grunnframfærsla gæti hentað bændum vel
þar sem störf bænda eru oft árstíðabundin og
sveiflukennd. Borgaralaun tryggja reglulega
innkomu og aukinn stöðugleika og þar sem
launin eru skilyrðislaus stuðla þau jafnframt
að aukinni nýliðun og nýsköpun í greininni.
Það hefur lengi verið fyllilega ljóst að
núverandi styrkjakerfi setur bændum of
þröngar skorður og þegar harðnar í ári
líkt og nú þá sitja bændur eftir með háar
skuldir, himinháa vexti og síhækkandi verð
á aðföngum.
Núverandi landbúnaðarstefna leggur of
mikla áherslu á framleitt magn, sem getur
bæði ýtt undir offramleiðslu og veitir
fólki ekki svigrúm til að rækta það sem
það langar helst. Þessu þarf að breyta.
Auk borgaralauna þarf að innleiða betri
framleiðslustyrki sem og hvatastyrki til
að stuðla að sjálfbærni og nýsköpun í
matvælaframleiðslu.
Þá væri meiri hvati til að stunda aðra
ræktun meðfram hefðbundnum búskap,
eins og til dæmis baunarækt, berjarækt,
hamprækt, kornrækt og þörungarækt. Auk
þess væri hægt að vinna að umhverfis- og
loftslagstengdum verkefnum eða hverju
því sem bændum og öðrum framsýnum
einstaklingum dettur í hug að framkvæma.
Það gleymist oft að kerfi eru búin til af fólki.

Þau eru afrakstur hugmynda og málamiðlana
um hvernig best sé að skipuleggja og
reka samfélög. Ekkert af því er meitlað
í stein, ekkert af þessu er ófrávíkjanlegt
náttúrulögmál. Núverandi kerfi þjónar
ekki lengur bændum né breyttum þörfum
samfélagsins. Við verðum að tryggja
matvælaöryggi á tímum loftslagsbreytinga
og örra tæknibreytinga.
Okkur ber að útfæra betra kerfi, kerfi
sem tryggir bændum skilyrðislausa
grunnframfærslu sama hvernig viðrar
og stuðlar að nýsköpun og nýliðun í
greininni. Breytingar í landbúnaði og
matvælaframleiðslu hér á landi hafa ekki
verið bændum til hagsbóta. Bændum fer
sífækkandi og nýliðun í greininni er lítil.
Borgaralaun gætu verið skref í átt að nýrri
framtíðarsýn í landbúnaði. Framtíðarsýn
sem leggur áherslu á velsæld og öryggi
bænda, matvælaöryggi, sjálfbærni og tryggir
jafnframt að umhverfis- og náttúruvernd,
velferð dýra, hagsmunir neytenda og heilbrigð
byggðaþróun sé í forgangi þegar hið opinbera
beitir hvötum eða styrkjum.
Halldóra Mogensen
alþingismaður.
Halldóra
Mogensen.
Samfélagsskuld við bændur