Bændablaðið - 02.11.2023, Qupperneq 56

56 Bændablaðið | Fimmtudagur 2. nóvember 2023
Skógrækt:
Skógur er matarkista
– Umfjöllun um málþing skógarbænda á Varmalandi – fyrri hluti
Víða var komið við á vel sóttu
málþingi skógarbænda sem haldið
var að Þinghamri á Varmalandi
í Borgarfirði laugardaginn 14.
október síðastliðinn.
Í þessari
grein verður
sagt frá fyrri
hluta þingsins
sem fjallaði um
matvæli sem
hægt er að hafa
í og af skógi. Í
næsta tölublaði
Bændablaðsins
má vænta
umfjöllunar um seinni hluta þingsins
sem gekk út á skógarumhirðu og
gagnvið. Fyrir áhugasama má nálgast
frekari upplýsingar um málþingið
undir fréttir á skogarbondi.is þar
sem meðal annars er aðgengilegur
hlekkur á myndupptöku af Youtube-
síðu Bændasamtaka Íslands.
Samstaða
Þemu málþingsins voru tvö, þ.e.
„matur úr skóginum“ og „umhirða
skógarins“. Áður en komið var að
fræðsluerindum bauð Jóhann Gísli
Jóhannsson, formaður búgreina-
deildar skógarbænda, gesti velkomna
á málþingið og lýsti gleði sinni með
að skógarbændur væru aftur komnir
saman til að vera með á viðburði
sem þessum.
Honum var í sínum opnunarorðum
hugleikið hversu mikilvægt það
væri að að bændur stæðu saman
og minntist á hvimleitt orðaskak
bænda á milli vegna íhaldssamra
búskaparhátta.
Nær væri ef bændur ættu
samræður en væru ekki í eltingarleik
við laganna bókstaf, en svo virðist
sem einmitt sá bókstafur sé valdur
að óþarfa ágreiningi milli búgreina.
Meiri samstaða
Gunnar Þorgeirsson, formaður
Bændasamtakanna, kom einnig inn
á þessi vandræði og sammæltust
formennirnir, hann og Jóhann Gísli,
um að þessi kurr yrði ekki leystur
með einhverju skóhorni í aflögðu
fjárhúsi heldur yrði að gera það með
víðtækri sátt.
Að öðru leyti sagði Gunnar frá
fjölbreyttu starfi sem starfsmenn
Bændasamtakanna vinna dags
daglega. Hann sagði meðal annars
frá stóru verkefni sem snýr beint að
loftslagsmálum og senn kemur að
því að Kolefnisbrúin taki til starfa
á sínu sviði. Að lokum sagði hann
frá ömurlegu ástandi í landinu vegna
skipulagsmála.
Frumbyggjahyggjar
Í erindi Þrastar Eysteinssonar skóg-
ræktarstjóra, sem flutt var af Aðalsteini
Sigurgeirssyni, fagmála- stjóra
Skógræktarinnar, var einnig komið
inn á skipulagsmál en frá hinum
endanum. Það er nefnilega þannig
að skipulagsmál eru mannanna
verk; byggð á ábúðarfullum
ákvörðunum valdamanna hverju
sinni. Náttúran er lítið að skipta
sér af skipulagsmálum og allra síst
á umbreytingartímum loftslags eins
og flestir sérfræðingar sammælast
um að nú séu í loftinu.
Í erindi Þrastar var kynnt til
sögunnar nýyrðið „frumbyggja-
hyggja“ þar sem átt er við að
manneskjan á það til að setja
merkimiða á allt, ólíkt náttúrunni.
Það lýsir sér til að mynda í
þröngsýninni við að skipuleggja
inn í framtíðina eftir því hvernig
hlutirnir voru áður, en ekki eins og
náttúran þróast. Staðarefniviður
er sem sagt sjaldnast heppilegasta
hráefnið.
Sjálfbærni
Eygló Björk Ólafsdóttir, matvæla-
framleiðandi hjá Móður Jörð í
Vallanesi á Fljótsdalshéraði, sagði frá
lífrænum búskap og ræktun í skjóli
skóga og skjólbelta.
Ræktarlandið í Vallarnesi er um
70 hektarar og er skýlt af 230 hektara
skógi og skjólbeltakerfi sem telur
um 9 kílómetra.
Matvæli þeirra eru seld um land
allt og nemur magn þeirra 120
tonnum á ársgrundvelli. Skógrækt og
skjólbeltarækt hefur verið stunduð í
Vallanesi í 40 ár og er grundvöllur
gjöfullar ræktunar á jörðinni, ár
eftir ár. Ekki er nóg með að skjól
auki ræktunina vegna hækkandi
hitastigs heldur auðgast lífvænlegur
jarðvegurinn einnig.
Ekki nóg með að á Vallanesi
sé ræktað lífrænt korn og suðrænt
grænmeti heldur nýta þau nú
aukaafrakstur skógarins búinu til
framdráttar. Skóginn og skjólbeltin
þarf að grisja.
Viðurinn er notaður í borð og
planka til uppbyggingar á staðnum
og afsagið er notað í kurl í göngustíga
og til húshitunar. Auk alls þess er
heimaræktaða kornið þurrkað með
viði skógarins.
Sveppapepp
Bjarni Diðrik Sigurðsson, prófessor
hjá Landbúnaðarháskóla Íslands,
sagði frá sambýli sveppa. Það er
bæði erfitt og einfalt að útskýra
sveppi en það er eins og sveppir séu
alls staðar, þeir eru límið sem gerir
líf mögulegt á jörðinni og sveppir
eru stærstu lífverur jarðarinnar.
Mjög lítill hluti sveppa er ætur og
hér á landi er helst að finna góða
matarsveppi í skógum.
Tré hafa mikla þörf fyrir samlífi
með sveppum. Þar sem sveppaflóran
er rík dafna trén betur.
Í birkiskógum er gjarnan góð
sveppaflóra enda hefur það vistkerfi
fengið langan tíma að mótast.
Í þeim má meðal annars finna
eftirsóttustu skógarsveppi Evrópu,
þ.e. kóngsveppi og kantarellur.
Skógarmatarkistan
Elisabeth Bernard er mannfræðingur
og vinnur hjá Skógræktarfélagi
Íslands. Hún sagði frá öllum þeim
tækifærum sem leynast í skóginum
er við kemur mat.
Forðabúr skógarins gefur einnig
tekjur og í Skógræktarritinu ár
hvert má sjá yfirlit ýmissa flokka
með skógafurðir og magn og tekjur
af viðkomandi flokki.
Varmaland í allri sinn dýrð að morgni málþings. Hótel Varmaland á miðri mynd og var málþingið haldið á Þinghamri sem er byggingin lengst frá. Horft til
norðurs í átt til Baulu. Mynd / HGS
Býfluga að störfum. Mynd / Agnes Geirdal
FRÆÐSLA
Nokkrir framsögumenn á málþinginu. Mynd tekin eftir málþingið. Á myndinni eru f.v.: Brynjólfur Jónsson, Egill Gautason,
Eygló Björk Ólafsdóttir, Aðalsteinn Sigurgeirsson, Lárus Heiðarsson, Jóhann Frímann Þórhallsson, Agnes Geirdal,
Dagbjartur Bjarnason, Björgvin Eggertsson og Eiríkur Þorsteinsson. Á myndina vantar: Bjarna Diðrik Sigurðsson,
Björn Bjarndal Jónsson, Cornelis Aart Meijles, Elisabeth Bernard, Gunnar Þorgeirsson og Jóhann Gísla Jóhannsson.
Girnilegir matsveppir í skógarbotni. Mynd / Elisabeth BernardNýgræðingur á rauðgreni er lostæti. Mynd /Elisabeth Bernard
Hlynur Gauti
Sigurðsson.