Bændablaðið - 02.11.2023, Qupperneq 61

61Bændablaðið | Fimmtudagur 2. nóvember 2023
Málþing
til heiðurs Jóni Bjarnasyni, fv. skólastjóra Bændaskólans á Hólum.
Haldið í aðalbyggingu Háskólans að Hólum í Hjaltadal fimmtudaginn
16. nóvember. Dagskráin hefst stundvíslega kl: 9:30 og lýkur kl: 16.
Málþingsstjóri: Bjarni Maronsson.
Frummælendur:
Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, ráðherra háskóla- iðnaðar og nýsköpunar.
Sýn ráðherra á hlutverk Háskólans á Hólum til næstu fimm ára og til lengri framtíðar.
Sr. Gísli Gunnarsson Vígslubiskup á Hólum. Hólastaður; skóli og kirkja, órjúfanleg heild frá örófi alda.
Ingibjörg Gunnarsdóttir aðstoðarrektor vísinda Háskóla Íslands. Á Háskólinn á Hólum að veðja á sérstöðu í
vísindum og verkefnavali, eða keppa við aðra mennta- og rannsóknarstofnanir um hylli nemenda og fjármagn?
Vilhjálmur Egilsson, fv. alþingismaður og fv. rektor Háskólans á Bifröst. Gildi háskóla/menntastofnana fyrir
uppbyggingu og velgengni landsbyggðarinnar, efnahags- og félagslega. Hvert hefur framlag Háskólans á Hólum
verið á Norðurlandi ?
Gunnar Rögnvaldsson, fv. nemandi og ráðsmaður á Hólum. Hólar, samfélag fólks á tímum
uppbyggingaráranna 1980- 2000. Félagsandi og samvinna meðal starfsfólks og nemenda er það
lyftistöng framfara og árangurs?
Skúli Skúlason, prófessor við fiskeldis og fiskalíffræðideild Háskólans á Hólum og fv. rektor.
Vísindastarfið á Hólum, hverju hefur það skilað skólanum og samfélaginu?
Ólafur Sigurgeirsson, lektor við fiskeldis- og fiskalíffræðideil Háskólans á Hólum.
Að hve miklu leyti mætir menntun/rannsóknarstarf í fiskeldi þörfum atvinnugreinarinnar?
Ingibjörg Sigurðardóttir, deildarstjóri ferðamáladeildar Háskólans á Hólum.
Samfélags- og efnahagslegt gildi starfsins á Hólum. Hvert er framlag þeirra atvinnugreina sem Háskólinn á Hólum
hefur valið að mennta starfsmenn til?
Guðrún Stefánsdóttir, dósent við hestafræðideild Háskólans á Hólum.
Breytt notkun á hestum, reiðmennsku og kynning á hestinum hérlendis og í útlöndum. Hvernig stenst Háskólinn á
Hólum samkeppni á þessu sviði?
Arnar Már Ólafsson, ferðamálastjóri. Mæta menntun og rannsóknir Háskólans á Hólum þörfum
atvinnugreinarinnar?
Hólmfríður Sveinsdóttir rektor Háskólans á Hólum. Dregur saman það sem hefur komið fram á
málþinginu og hvað af því má læra. Lýsir viðhorfum sínum til stöðu Háskólans og Hólastaðar nú og fyrir
hverju hún ætlar að beita sér í starfi skólans í bráð og lengd.
Jón Bjarnason fv. Skólastjóri Bændaskólans á Hólum og fv. ráðherra. Horfir yfir sviðið fyrr og nú.
Málþingi slitið.
Vinsamlegast skráið þátttöku á netfanginu: k108@simnet.is
Kaffiveitingar og hádegismatur verður í boði fyrir gesti.
Velkomin heim að Hólum
Eftirtaldir aðilar hafa styrkt málþingið:
því með sama foreldrameðaltal.
Arfgreiningin metur vænleika þess
erfðaefnis sem hvor kálfur hefur
fengið, og þær upplýsingar fara
inn í erfðamengjakynbótamatið. Í
sumum tilvikum er mikill munur á
kynbótamati tvíkelfinga.
Öryggi kynbótamats
hjá sæðinganautum
Hugsum okkur nú muninn á
erfðamengjakynbótamati sæðinga-
nauta og því kynbótamati sem
var reiknað fyrir reynd og
óreynd sæðinganaut í gamla
afkvæmadómakerfinu.
Óreyndu nautin höfðu kynbótamat
sem var einfaldlega foreldrameðaltal.
Reyndu nautin höfðu hins vegar
kynbótamat sem byggði á mælingum
á nokkrum tugum dætra að lágmarki.
Öryggi á kynbótamati þeirra var í
kringum 0,9. Í nýja kerfinu eru
nautkálfar valdir eingöngu á
grundvelli arfgreininga og öryggið
á kynbótamati þeirra er því einhvers
staðar á milli öryggisins fyrir reynd
og óreynd naut í gamla kerfinu.
Þetta þýðir að meiri líkur eru á
að innbyrðis röðun nautanna breytist
þegar dætur þeirra fara að mjólka.
Það er því ekki vænlegt að veðja of
mikið á sama nautið. Þegar öll kurl
eru komin til grafar getur því verið að
hæst metna sæðinganautið sé ekki það
besta. Hins vegar vil ég undirstrika
að fræðin kenna, og reynslan
erlendis hefur sýnt án nokkurs vafa,
að erfðaframfarir eru hraðari með
erfðamengjaúrvali heldur en með
afkvæmadómum. Ástæðan fyrir því
er aðallega sú að erfðamengjaúrvalið
styttir ættliðabilið verulega.
Arfgreiningin ekur
öryggi verulega
Ég vil hnykkja á því að þó að
öryggi erfðamengjakynbótamats sé
lægra en öryggi afkvæmaprófaðra
gripa, þá er öryggið mun hærra en
öryggi foreldrameðaltalsins. Gögnin
benda til þess að öryggið aukist um
það bil 50% fyrir afurðaeiginleika
þegar gripur er arfgreindur. Með
aukinni gagnasöfnun verður
erfðamengjakynbótamatið með enn
hærra öryggi.
Erfðamengjakynbótamat
sem bústjórnartæki
Hægt er að nota arfgreiningar á
ýmsa aðra vegu en til að reikna
erfðamengjakynbótamat. Erlendis
hafa arfgreiningar orðið mikilvæg
bústjórnartæki.
Meðal annars nota bændur
erfðamengjakynbótamat til að
velja kvígur til að selja, sæða
með holdasæði og sæða með
kyngreindu sæði. Kyngreint sæði
er ekki á boðstólnum á Íslandi
enn sem komið er, og óleyfilegt
að sæða alíslenskar kvígur með
holdasæði. En bændur ættu að
íhuga erfðamengjakynbótamat
þegar þeir kaupa og selja kvígur.
Erfðamengjakynbótamat gefur mun
betra mat á ágæti þessara gripa
heldur en einfalt foreldrameðaltal.
Gagnleg erfðamörk
Þá er að nefna að arfgreiningaflagan
sem er notuð á Íslandi hefur
verið hönnuð sérstaklega fyrir
mjólkurkýr. Því er að finna
ýmis erfðamörk sem hafa áhrif á
framleiðslueiginleika eða valda
erfðagöllum.
Meðal annars eru erfðamörk fyrir
hornalag, svartan lit og rauðan, og
ákveðin mjólkurprótein. Það kostar
þó nokkrar rannsóknir og tíma að
sannreyna áhrif þessara erfðamarka
í íslenska stofninum, áður en hægt
er að birta þessar upplýsingar fyrir
kýr og sæðinganaut. Með frekari
rannsóknum verður vonandi hægt
að finna áhugaverð erfðamörk fyrir
íslenska stofninn og bæta þeim á
arfgreiningaflöguna.
Rannsóknir með
arfgreiningum
Enn má nefna mikla möguleika í
rannsóknum. Með arfgreiningunum
og gögnum úr skýrsluhaldi er hægt
að leita að svæðum í erfðamengi
íslenskra kúa sem hafa áhrif á
framleiðslueiginleika, og víkjandi
skaðlegum samsætum.
Nú er í gangi verkefni þar sem
leitað er að svæðum sem valda
fósturdauða eða dauðfæddum
kálfum. Fyrstu niðurstöður benda
til þess að slík meingen sé að finna í
íslenskum kúm. Slíkar uppgötvanir
hafa verið gerðar í mörgum
erlendum kynjum og nú eru slíkar
rannsóknir einnig að hefjast í okkar
íslenska stofni.
Vonandi hefur þessi pistlingur
eflt skilning einhverra á þeim
breytingum sem hafa orðið á
kynbótamatinu. Miklar breytingar
hafa orðið á kynbótakerfinu og
fleiri breytingar eru yfirvofandi
með frekari rannsóknum og
þróunarstarfi.
Egill Gautason,
lektor við LbhÍ.
grænn, evrópskur háskóli sem
skuldbindur sig til að finna lausnir
til framtíðar. Öll erum við að kljást
við sömu mikilvægu spurningarnar
um það hvernig framleiða megi
matvæli á sem sjálfbærastan hátt,
með nýsköpun að leiðarljósi.
Ljóst er að í samstarfinu felast
gríðarleg tækifæri fyrir nemendur
og starfsfólk LbhÍ að stunda
nám, afla sér þekkingar og fara
í samstarf við þá evrópsku skóla
innan samstarfsins, í Frakklandi, á
Ítalíu, Spáni, í Búlgaríu, Portúgal,
Póllandi og Belgíu. Nú þegar er
verið að móta verkferla til að hvetja
nemendur til að stunda nám við
samstarfsháskóla innan UNIgreen
háskólanetsins. Slík samvinna
stuðlar ekki aðeins að fjölbreytilegu
námsumhverfi heldur hraðar það
miðlun á rannsóknum og aðferðum.
Sérstök áhersla er á að auka og efla
framboð doktors- og meistaranáms
á fagsviðum samstarfsins, auk þess
að skapa öflugar tengingar við
atvinnulífið í gegnum nýsköpun.
Stefnan er að bjóða upp á fyrsta
doktorsnámið haustið 2024 með
áherslu á landbúnaðarvísindi
og tækni. Þá verður komið á
fót sameiginlegum prófgráðum
þar sem sérfræðiþekking og
styrkleikar hvers háskóla fyrir
sig mun spila mikilvægt hlutverk
svo nemendur öðlist hagnýta
þjálfun á sínu sérsviði. Það þýðir
að ef rannsóknarinnviðir okkar
standi hinum háskólunum framar
á tilteknu sviði getum við fengið
til okkar alþjóðlega nemendur sem
þjálfast á því sviði, og öfugt.
Landbúnaður á Íslandi stendur á
krossgötum og þetta samstarf mun
efla menntun á sviðinu ásamt því að
auka tækifæri og þróun nútímatækni
í íslenskum landbúnaði.
Jóhanna Gísladóttir lektor.
Frá fundinum.