Bændablaðið - 02.11.2023, Qupperneq 62

62 Bændablaðið | Fimmtudagur 2. nóvember 2023
Vitað er að samsetning á CO2 auðgun og viðbótarlýsingu getur haft meiri jákvæð áhrif á vöxt og uppskeru plantna
en aukning hvors þáttar fyrir sig. En ef báðir umhverfisþættir eru bornir saman, er áhrif viðbótarljóss á uppskeru
betri en CO2 auðgun og því er mælt frekar með að auka ljósstyrkinn. Mynd / Aðsend.
Á að nota CO2 í tómataræktun
og ef svo er, hversu mikið?
– Nýjustu niðurstöður úr gróðurhúsatómataræktun að vetri
Eins og fram kom í 2. tölublaði Bændablaðsins 2023
var kynnt tilraun með tómata sem gerð var veturinn
2022/2023 í tilraunagróðurhúsi á Reykjum með
mismunandi styrkleika CO2 auðgunar.
Þar var einnig fjallað um
uppsetningu tilraunar og sjást þar
myndir frá öllum CO2 meðferðum.
Markmiðið með tilrauninni var
að rannsaka samspil ljóss og
mismunandi styrkleika CO2 auðgunar
á vöxt tómata, uppskeru og gæði
yfir háveturinn og athuga hvað er
hagkvæmast.
Verkefnisstjóri undirrituð og
verkefnið var unnið í samstarfi við
tómatabændur og styrkt af Þróunarsjóði garðyrkjunnar
og Matvælasjóði.
Tilraunaskipulag
Gerð var tilraun með óágrædda tómata (Lycopersicon
esculentum Mill., yrki 'Completo') frá lok nóvember
2022 og fram í lok mars 2023 í tilraunagróðurhúsi á
Reykjum. Tómatarnir voru ræktaðir í steinullarmottum
í þremur endurtekningum með 2,5 toppi/m2 með einum
toppi á plöntu.
Prófaðar voru fjórar mismunandi CO2 meðferðir með
HPS topplýsingu (450-470 µmol/m2/s) að hámarki í
16 klst.:
1. náttúrulegar CO2 aðstæður (0 ppm CO2 ),
2. 600 ppm CO2 auðgun (600 ppm CO2 ),
3. 900 ppm CO2 auðgun (900 ppm CO2 ),
4. 1200 ppm CO2 auðgun (1200 ppm CO2 ).
Gögn úr gróðurhúsatölvu CO2 (ppm)
(meðaltal yfir ræktunartímabil) 0 600 900 1200
Lofthiti (°C) 21,6 21,8 21,6 21,5
Undirhiti á daginn (°C) 40,5 40,4 40,8 40,1
CO2 (ppm) 372 564 819 1068
Gluggaopnun (%) 2,8 3,0 2,5 2,3
Tafla 1: Stillingar í klefum samkvæmt gróðurhúsatölvu í mismunandi CO2 meðferðum.
CO2 (ppm)
0 600 900 1200
Ræktunarefni (°C) 20,9 b 21,4 a 20,7 b 20,9 b
Laufhiti (°C) 19,8 b 20,2 a 19,5 c 18,8 d
Tafla 2: Mælingar í ræktunarefni og laufhita í mismunandi CO2 meðferðum. Taflan gefur til kynna marktækan mun
(HSD, p ≤ 0,05).
CO2 (ppm)
0 600 900 1200
Söluhæf uppskera (kg/m²) 7,2 b 15,7 a 15,5 a 16,3 a
Uppskornir klasar (fjöldi/m²) 25 28 28 28
Söluhæf uppskera (kg/klasa) 0,29 0,56 0,55 0,58
Meðalþyngd söluhæfrar uppskeru (g/aldin) 73 c 83 b 85 ab 87 a
Tafla 3: Uppskera á tómötum árið 2022/2023 í mismunandi CO2 meðferðum. Taflan gefur til kynna marktækan mun
(HSD, p ≤ 0,05).
Fjöldi markaðshæfra aldina
1. fl. 2. fl. samtals (1. fl. + 2. fl.)
CO2 meðferð (ppm) (fjöldi/m2) (fjöldi/m2) (fjöldi/m2)
0 7 c 96 b 103 b
600 48 b 152 a 199 a
900 56 ab 131 a 198 a
1200 71 a 124 ab 195 a
Tafla 4: Markaðshæfni uppskeru, fjöldi aldina eftir mismunandi CO2 meðferðum. Taflan gefur til kynna marktækan
mun (HSD, p ≤ 0,05).
Christina Stadler.
KORNHORN
Byggyrkjatilraun á melajörð á
Hvanneyri varð fyrir miklu áfalli
í austanstormi 1. september
síðastliðinn. Gríðarlegt tjón
varð á tilrauninni eins og
byggökrum víða eftir storminn.
Niðurstöður tilraunarinnar
sýndu veðurþol tvíraða yrkja.
Sáð var
1. maí í
svellkalda jörð
á melajarðveg
á Hvanneyri.
Borið var
á því sem
samsvarar 500
kg/ha af 15-7-
12 áburði og
allt fellt niður
með sáðinu. Sáð var til 29
mismunandi arfgerða, 14 tvíraða
og 15 sexraða. Þar af voru 14
íslenskar kynbótalínur og fjögur
skráð íslensk yrki til samanburðar
við 11 erlend yrki sem voru á
sáðvörumarkaði í vor.
Vorið var blautt og kalt fram
undir mánaðamótin júní-júlí
þegar sól tók að skína með lítilli
sem engri úrkomu út ágúst. Þau
tíðindi urðu að stormur gekk yfir
1. september og stóð í nokkra
daga en var hvassast fyrst þegar
meðalvindhraði stóð í 27 m/
sek og hviður í rúmum 40 m/
sek. Tilraunin var svo skorin 20.
september í góðum þurrki.
Niðurstöðurnar sýndu að
snemmþroska bygg kom verr út
en seinþroska bygg sem var enn
grænt þegar veðrið gekk yfir.
Grænt bygg á það til að sveigjast
í vindi fremur en að brotna eins
og stökkt þroskað bygg. Tvíraða
bygg er oftar seinna til þroska en
sexraða í tilraunum. Í umræddri
tilraun var sexraða bygg að
meðaltali tveimur dögum fljótara
til skriðs og 10% þurrara við skurð
en tvíraða. Tvíraðakorn heldur
fast í kornið í axinu, en sexraða
bygg er viðkvæmara fyrir því að
hrynja úr axinu.
Tölfræðileg greining sýndi
að fylgni milli uppskeru sexraða
byggs og hruns úr axi var sterk
neikvæð (r = -0,84) og hámarktæk
(p<0,001) en fyrir tvíraða var
fylgnin og marktæknin minni (r
= -0,28; p<0,1). Sem þýðir að
uppskerutap í sexraða arfgerðum
útskýrist að nánast öllu leyti af
hruni úr axi. Í tilraunum síðustu
ára hefur sexraða bygg alltaf
verið uppskerumeira en tvíraða
að meðaltali en í þessari tilraun
var því öfugt farið og sexraða
korn uppskeruminna (2,7 t/ha)
samanborið við tvíraða (3,4 t/
ha). Þrátt fyrir þessi meðaltöl
raðgerða var uppskerumesta
arfgerðin í tilrauninni sexraða með
tæp 5 t/ha. Þessi sexraða arfgerð er
dvergvaxin og mældist rétt rúmir
50 cm á hæð en meðalhæð sexraða
yrkja var 78,5 cm. Meðalhæð
tvíraða arfgerða í tilrauninni
var 58,5 cm en þar vegur þungt
talsverður fjöldi dvergvaxinna
arfgerða sem mældust rúmir 40
cm á hæð. Samkvæmt fylgni
greiningar sýndu dvergvöxnu
arfgerðirnar meiri strástyrk sem
leiddi til meiri uppskeru.
Um strástyrk
Uppskerumagn hefði getað orðið í
meðallagi gott í tilrauninni en áhrif
stormsins voru greinilega mikil eins
og sjá má á meðfylgjandi myndum.
Mestur var skaðinn vegna hruns
úr axi en stráin brotnuðu einnig
við hné og sumar arfgerðirnar tóku
að leggjast. Þessir eiginleikar eru
allir mismunandi og við þá bætist
hálsbrot en það er þegar stráið
brotnar rétt undir axinu sem fellur
heilt ofan í svörðinn (meira um það
síðar). Allir þessir eiginleikar geta
flokkast undir strástyrk.
Strástyrkur kemur fram í
ýmsum eiginleikum sem við
vitum of lítið um. Til að mynda
vitum við ekki hvort erfðafylgni
sé milli eiginleikanna en við vitum
að svipgerðarfylgni milli legu
og strábrots er neikvæð. Þessir
eiginleikar strástyrks koma ekki
alltaf fram í tilraunum og getur
verið vandasamt að meta.
Hæð byggs kemur alltaf fram
og einföld mæling í framkvæmd
og lítil samspilsáhrif milli
mælingamanna. Arfgengi fyrir
hæð er með því hæsta sem mælist
meðal eiginleika í byggtilraunum
LbhÍ. Þetta þýðir að einfaldasta,
ódýrasta og skilvirkasta leiðin til
þess að ná auknum strástyrk í víðri
merkingu er að stytta stráið. Þess
skal þá um leið getið að ekkert
samband er milli hálmmagns og
hæðar, tvíraða bygg skilar alltaf
meiri hálmi en sexraða vegna
þess að tvíraða bygg myndar
fleiri hliðarsprota. Hér er þess þó
ógetið hve vel tekst til við skurð
dvergvaxinna yrkja í ójöfnu landi.
En eins og einn búvísindanemi
sagði í kornakrinum í haust, „það
þýðir ekki að kynbæta kornið fyrir
ójöfnum ökrum“.
Hrannar Smári Hilmarsson,
tilraunastjóri í jarðrækt hjá LbhÍ
Hrannar Smári
Hilmarsson.
Stormasamt ár
í korntilraunum
Tómt byggstrá sem bar sex raðir af byggi fyrir storminn.
Kornið liggur allt í sverðinum eftir
storminn.
LANDBÚNAÐARHÁSKÓLI ÍSLANDS