Úrval - 01.06.1965, Blaðsíða 21

LOfíNI MAMMÚTINN
19
af. 75% þeirra beina, sem fundust
við upgröftinn, reyndust vera af
mammútum, og magn þessara beina
sýndi enn fremur fram á, að stein-
aldarmenn þeir, sem eitt sinn ríktu
yfir aðganginum að Mœriska lilið-
inu, létu mammútahjarðirnar
greiða sinn toll, er þær héldu þarna
um á leið sinni milli haglendanna.
Mammútinn var fíll, þótt liann
iíktist ekki að öllu leyti þeim fíl-
um, sem við þekkjum nú á dögum,
þ. e. jieim indverska og afríska.
Mammútinn var liliðargrein á
ættarmeiði fílanna, g'rein, sem dó
út með loðna mammútnum. Söin
urðu örlög margra annarra hliðar-
greina á þessum ættarmeiði, sem
eitt sinn var svo fjölskrúðugur.
Hjörtu steinaldarveiðimannanna
hafa sjálfsagt slegið ákaft á mamm-
útaveiðunum, því að þetta var
sannarlega risaskepna, þótt ekki
hafi hún samt verið eins stór og
goðsagnirnar hafa viljað gera hana.
í gömlum bókum má þannig sjá
mammútinn sem nokkurs konar
risavaxna ófreskju, svo stóra, að
fullvaxinn maður getur staðið upp-
rétur undir kvið hans. En sannleik-
urinn er samt sá, að mammútinn
var minni en filar nútímans. Axlar.
hæð indverska fílsins er að meðal-
tali 3 metrar, en meðalhæð loðna
mammútsins, sem fundizt hefur í
Síberíu, er aðeins 2.8 metrar. Á-
litið er þó, að mammútar, sem höfð-
ust við í Evrópu, hafi verið nokkr-
um sentimetrum hærri. En enginn
þessara dýra hefur samt náð hæð
afríska fílsins ,því að axlarhæð
hans er að meðaltali 3.4 metrar.
En mammútinn var vel sam-
keppnisfær, livað snertir lengd
skögultannanna. Stærstu fílatenn-
ur, sem mælzt liafa úr nútímafíl,
reyndust vera 3V» metrar á lengd
(ytri bugðan), og voru þær úr
afrískum fíl. En á Brnosafninu i
Tékkóslóvalciu er til mammúts-
tönn, sem er 5 metrar á iengd.
Nútínxafilar hafa aðeins lítillega
bognar skögultennur, en mammúts-
tennurnar höfðu skarpari og glæst-
ari bugðu. Þær vaxa fyrst i átt
hvor frá annarri, en nálgast sið-
an að nýju, og tennur gamalla
mammútá víxlast jafnvel stundum
ofan við ranann.
Slíkar risavaxnar skögultennur
gátu náð álitlegri þyngd, og tenn-
ur einnar skepnu gátu jafnvel gef-
ið af sér 201) kg. al' fílabeini. Afrísk-
ir filar gefa aðeins af sér um helm-
ing þess fílabeinsmagns að meðal-
tali, en metið er 117 lsg. Skiljan-
lega hefur þurft risavaxna haus-
kúpu til jiess að bera um 200 kg.
jmngar tennur, enda var höfuð
raammútsins stærra og kröftugra
en beggja þeirra fílategunda, sem
nú eru uppi, ennið jafnvel hvelfd-
ara en á indverska fílnum, sem hef-
ur hvelfdara enni en sá afriski,
sem er með flatt enni. Eyru mamm-
útsins hafa verið litil miðað við
hinn risavaxna skrokk. Það hefur
verið heppilegt fyrir dýrið að hafa
tiltölulega litil eyru, liala og fæt-
ur vegna hins nístandi kulda, sem
það varð oft og tíðum að þola.
Þannig var unnt að hindra allt of
ört hitaútstreymi. Þannig er þvi
oinnig farið með flest dýr, að þvi
norðar sem þau lifa, þeim mun
minni eru útlimir þeirra miðað