Úrval - 01.06.1965, Blaðsíða 24

00
ÚRVAL
hafði svo þessa teikningu með sér,
þegar hann sneri heim til SvíhjóS-
ar árið 1722. Hiin vakti mikla at-
hygli, og náttúrnfræSingar þeirra
tima, jafnvel hinn ungi Linné,
komust nú í mikinn vanda. Teikn-
igin sýiuli ncfniiega sannkallað
kynjadýr með uxaskrokk, risavaxn-
ar klær á fótum, liala með stórum
brúsk á og tvö horn, sem snerust
hvort um annað framan til. Þeir
voru auðvitaðir vantrúaðir á til-
vist þessarar skei^nu, en Kagg haron
var þess fullviss, að hún væri til.
Siðar á sömu öld gerðu nátt-
úrufræðingarnir sér samt grein
fyrir því, að einhvern tima i forn-
öld hlyti að hafa lifað sérstök fila-
ætt i Evrópu. Þýzki dýrafræðingur-
inn Blumenbach frá háskólanum í
Göttingen, sem gaf mörgum dýrum
nafn, lýsti árið 179!) útdauðum fíl,
sem hafði sveigðar skögultennur.
Orsök þessa var nýlegur beinafund-
ur. Hann hafði þannig komizt á
slóð mammútsins. Hann gaf fíln-
um nafnið Elephas primigenius,
en sú nafngift átti eftir að reynast
óheppileg. Latneska heitið þýðir
sem sé „fyrsti fíllinn af sinni teg-
und“, en mammútinn var reyndar
siðasti fillinn af sinni tegund, því
að hann reyndist vera síðasta stig-
ið í langri þróunarsögu. En þá
hafði engum dottið i hug að tengja
hinn útdauða Elephas primigenius
furðudýrinu frá síberisku túndr-
ununi.
En á sama tíma varð Ossip Shu-
makoff, höfðingi Tungusættflokks-
ins i Siberíu, til þess að gera lausn
ráðgátunnar mögulega, er hann
fann frosinn mammútsslcrokk í
isnum við mynni árinnar Lenu,
og átti skrokkur þessi eftir að
verða þekktur um öll Vesturlönd.
Þegar hann kom fyrst auga á þessa
ógnvekjandi, loðnu þúst, varð hann
svo hræddur, að liann tók til fót-
anna út i auðnina burt frá sleðanum
sinum. Þetta var ekki skrýtið, þvi
að samkvæmt þjóðtrúnni var sá
feigur, sem fyndi heilan mammút.
En Ossip var bæði gripinn for-
vitni og einnig græðgi, er hann sá
hinar risavöxnu tennur. Hann vissi,
hversu verðmætar þær voru. Hann
sneri aftur til skrokksins öðru
h'verju og sá', að ísinn umhverfis
iiann var smám saman að bráðna.
En hann þorði ekki að reyna að
brjóta tennurnar af þessum risa-
skrokk. Rússneskur kaupmaður
frétti nú um þennan furðjulega
fund, ieitaði nú á fund Ossips og
fékk hann til þess að fylgja sér að
skrokknum. Eftir mikla fyrirhöfn
tókst þeim að lokum að ná tönn-
unum. Þetta gerðist árið 1804, og
jiá stóð skrokkurinn næstum upp
úr ísnum.
Rússneski kaupmaðurinn gerði
einnig teikningu af skepnunni, og
jiað átti fyrir þessari teikningu að
liggja að verða lausnin á ráðgát-
unni um síberísku „risamoldvörp-
una“. Að visu var teikningin dá-
lítið villandi, því að á henni var
enginn rani (en hann höfðu refir
eða úlfar rifið af skrokknum).
Sama máli gcgndi um cyrun. Þrýst-
ingur issins hafði einnig orðið
til ])ess, að tennurnar voru ekki
lcngur í sinni eðlilegu stöðu. En
þegar teikningin barst 'BIumen-
bach prófessor, var hann ekki í