Úrval - 01.06.1965, Síða 36

34
ÚRVAL
izt í frumskógum í Honduras, Gua-
temala og á Yucatau-skaga. Þar
liggur mikil þjóðmenning kafin i
gróðurofmagni frumskóganna, og
sú menning yar mikið eldri og
greinilega fullkomnari en menning
Grikkja. Hvernig og hvenær hefur
hún liðið undir lok? Og hún hefur
liðið t\risvar sinnum undir lok,
því að einnig hér hafa trúboðar
haft ærið að starfa við að eyði-
leggja handrit og mölva styttur eða
velta þeim um koll. Raymond Cart-
ier skrifaði yfirlit urn nýjustu rann-
sóknir á horfnum menningarskeið-
um og segir þar:
„Þekking Mayanna stóð á mörg-
unr sviðunr framar en hjá Grikkjum
og Rómverjum. Þeir þekktu grund-
vallaratriði í stærðfræði og stjörnu-
fræði og náðu nærri því mestu
fullkomnun í tímatals- og almanaks-
reikningi. Þeir byggðu hjálmlaga
stjörnuturna, t.d. „Snigilturninn" i
höfuðborg þeirra Chichen Rza, og
voru þeir betri en sá, er byggður
var í París á 17. öld. Þeir þekktu
beilaga árið með 260 daga, sólar-
árið með 365 daga og Venusarárið,
sem hefur 584 daga. Nú á tímum
er lengd sólarársins ákvörðuð 365,
2422 dagar, en Mayar reiknuðu það
365,2420 daga og munar þar einum
tugabrotsstaf á því, sem við höfum
fundið út með löngum reikningi.
Hugsanlegt er, að Egyptar hafi náð
eins nákvæmum útreikningum, en
fyrr en við trúum því, verðum
við að fallast á hina umdeildu
lcenningu um að stærð pýramíd-
anna sé í samræmi við stjarnfræði-
lega útreikninga. Nú vill svo til,
að menn eiga almanak Mayanna.
Einnig finnst önnur líking við
Egyptaland i hinni dásamlegu list
Mayanna. Á veggmálverkum þeirra,
vegglímsmyndum og skrautkerjum
sjást menn með greinilegan semit-
iskan vangasvip og virðast önnum
kafnir við öll hugsanleg störf: akur-
yrkju, fiskveiðar, hústabyggingar,
stjórnmál og trúarathafnir. Aðeins
Egyptum hefur tekizt að gera þess
konar myndir jafn eðlilegar. Leir-
kerasmíði Mayanna likist vinnu
Etrúríumanna, lágmyndir þeirra
minna á indverska list og hin
breiðu, bröttu þrep í pýramída-
löguðum musterum þeirra leiða
hugann að Angkor Vat ( á Austur-
Indlandi). Hafi þeir eklci orðið
fyrir utan að komandi áhrifum,
þá hefur heili þeirra og hugsun
verið þroskuð á þann veg, að þeir
fundu hin sömu, listrænu tjáningar-
form og stórþjóðir Evrópu og Asiu
í fornöld. Hefur menningin orðið
til á einhverju ákveðnu landssvæði
og dreifzt þaðan út í líkingu við
skógareld? Eða hefur hún mynd-
azt sjálfkrafa á ýmsum svæðum
jarðarinnar? Var til sérstök þjóð,
sem kenndi og aðrar þjóðir, sem
lærðu?
Við vitum ekkert um þetta og
höfum ekki heldur fengið fullnæg-
andi skýringar á upphafi eða enda-
lokum þessara menninga. Cynthia
Fain safnaði sögum i Boliviu. Þær
spanna 5000 ár aftur í tímann og
segja að menningin hafi á þeim
tima liðið undir lok í árekstrum
við ómennskan kynstofn sem hafði
ekki rautt blóð i æðuin.
Á hásléttum Bolivíu og Perú fá
menn það á tilfinninguna, að menn