Úrval - 01.10.1969, Síða 24

22
ÚRVAL
hann hvað eftir annað á kvikmynd-
irnar, og að því kom, að honum
tókst að ráða hina ýmsu merkingu,
sem felst í mismunandi stellingum
þeirra. Ef fuglinn beindi höfðinu
upp á við, þýddi það, að annar karl-
fugl, og þar með keppinautur, var
nálægur. Ef hann beindi vængjun-
um fram á við og lét þá lafa þannig
líkt og blævæng, sem er að opnast,
var hann þannig að tilkynna, að
bardagi væri í aðsigi. Fuglar þessir
gefa einnig merki með fjöðrunum
á flugi. Karlfugl gefur til kynna,
að hann sé ,,að stíga í vænginn við
kvenfugl“ með því að halda stél-
fiöðrum sínum í V-stellingu.
Það er ekki alltaf um gagnkvæmt
merkjasamband að ræða. Stundum
er það aðeins „sendandinn" sem
hefur gagn af þeim. Menn hafa t. d.
lengi vitað, að meðlimir hundaætt-
arinnar nota lyktina af þvagi eða
aðra likamslykt sína til þess að
draga að sér athygli hins kynsins
og vara við hættu af mönnum og
ókunnugum dýrum. Brezki dýra-
fræðingurinn Devra Kleiman rann-
sakaði 14 tegundir hunda nýlega og
uppgötvaði þannig einhliða merkia-
kerfi þeirra. Hún lét ýmsa hluti,
sem þeir þekktu ekki til, inn í búr
þeirra í dýragarðinum í Lundún-
um, trékassa, staura og tuskur. Þeir
þefuðu tortryggnislega að þessum
hlutum og pissuðu síðan á þá. Þeg-
ar því var lokið. höfðu þeir ekki
lengur neitt. á móti hlutum þessum
og veittu þeim harla litla athygli.
Ungfrú Kleiman dró þá ályktun af
þessu atferli þeirra, að hundarnir
kvnni sér umhverfi sitt og geri það
sér kunnuglegt fyrir sjálfa sig með
því að merkja það með sinni eigin
þvaglykt. Þetta hjálpar þeim til að
„rata“ um sitt eigið svæði.
Það er tiltölulega auðvelt að gera
athuganir á merkjum og merkja-
kerfum íkorna, apa, fugla og hunda.
En það er ekki sömu sögu að segja,
hvað mörg önnur dýr snertir. Hnýs-
an gefur t. d. frá séi* ýmis ískur-,
smell- og blísturshljóð, og hafa
mörg þeirra svo háa tíðni, að evra
okkar fær ekki greint þau. En vís-
indamenn í Kaliforníu hafa skráð
þau og lækkað tíðni þeirra að því
marki, að evru okkar fái greint
þau. Nú eru þeir að reyna að
,,tengja“ hin ýmsu hlióð ýmsu at-
ferli hnísunnar, sem rannsakað hef-
ur verið. Og þeir vona. að þannig
takist þeim að unpgötva merkingu
hinna ýmsu hljóðmerkia hnísunnar.
Það er einnig erfitt. að skynja
merkineu hinna ýmsu merkia og
merkiakerfa skordýranna, því að
þau gefa mörg þeirra með hjálp