Úrval - 01.10.1969, Blaðsíða 74

72
ÚRVAL
ið þá risastóru ratsjárskerma, sem
nauðsynlegir yrðu til þess að mæla
flughæð, stöðu og stefnu annarra
flugvéla nákvæmlega.
Enn hann hélt því jafnframt
fram, að draea mætti verulega úr
þessum erfiðleikum, ef sérhver
,.innrásarflugvélanna“ hjálpaði til
með því að útvarpa flughæðará-
kvörðun sinni til hinna flugvélanna.
Hann sa<rði einnig, að flugmennirn-
ir þyrftu aðeins að vita um þrjú
atriði, flughæð, fjarlægð milli flug-
véla og með hve miklum hraða
fluevélarnar nálguðust hvor aðra,
og þá gætu iitlar tölvur í flugvél-
unum metið hættuna hverju sinni
og valið fullkomna „undankomu-
leið“.
Þannig höfðu menn sigrazt á því
vandamáli. sem fólgið er í öflun og
mati upnlýsinea. Og því álitu sum-
ir unpfinningamenn. að það dygði
að flugvélarnar „bæðu“ hverja aðra
á siálfvirkan hátt með vissu milli-
bili með hiálp útvarostalstöðva um
að svara með merkium, sem gæfu
til kynna flughæð, flughraða, stefnu
og hve hratt þær nálguðust.
En þá skaut splunkunýtt vanda-
mál upp kollinum. Þegar svo marg-
ar flugvélar væru stöðugt að
.^pvria" oe ..svara", hlutu fjar-
skint.atíðnibylgjurnar að yfirfyllast
hroðalega: bá mundu hundruð kall-
og svarmerkia verða send samtímis
ng mundu ..þurrka" hvert annað út,
þ.e. encinn mundi geta skilið kall-
og svarmerkin lengur eða greint
bau í sundur.
i
SXTTLT D ARKLUKKA
En á þessum sömu árum var til
allrar hamingju verið að gera til-
raunir með annað nýtt tæki í öðr-
um rannsóknarstofum. Og það átti
einmitt fyrir þessu tæki að liggja
að leysa vandann. Tæki þetta var
kjarnorkuklukkan. Þessi klukka
dregur ekki nafn af ne;num skyld-
leika við kjarnorkuna (hún er jafn-
vel ekki geislavirk), heldur af þeirri
staðreynd, að hún notar frumeindir
aðalefnisins, sem í henni er, en það
er oftast „cesium“. Hinn sérstaki
eiginleiki cesiumfrumeinda er sá,
að þeir verða svo „æstir“, þegar
beint er að þeim útvarpsbylgjum af
aðeins einni nákvæmri tiðni, að það
má greina þessa ,,æsingu“ með
tækjum. Og þannig geta þeir greint
þessa vissu tíðni af meiri nákvæmni
en unnt er með nokkrum öðrum að-
ferðum.
Útvarpstíðni samanstendur af
stöðugum, reglubundnum „orku-
höggum", og því er hægt að not-
færa sér tíðni sem er mönnum svona
vel þekkt, til þess að smiða næstum
fullkomið tímamælingartæki.*
Þessi nýi mögúleiki á svo geysi-
lega nákvæmum tímamælingum
skapaði nú skyndilega möguleika
fyrir uppfinningamenn sem unnu að
gerð flugöryggistækja að reyna nýja
aðferð við að skipuleggja merkja-
kerfasendingar milli flugvéla til
þess að fyrirbyggja árekstra. Þarna
* Sérfræðingar á sviði mælitækja og
vogaráhalda og hvers skyns slíkra mæl-
inga komu saman á fund í París í októ-
ber 1967. Þeir voru frá 40 löndum. Þeir
lýstu því opinberlega yfir, að upp frá því
skyldi alþjóðlegar tímaákvarðanir grund-
vallast á kjarnorkuklukkutíma, en ekki
lengur á hinum virtu stjarnfræðingum.