Úrval - 01.04.1971, Síða 33

FINGUR ADAMS
31
við tilkomu kristninnar tekur mynd
hins vestræna manns á sig alveg
nýjan svip. Hún verður andjarð-
nesk myndlist sem túlkar sælu
annars heims. En við ljóma af
kristinni trú áttu eftir að verða til
einhver mestu myndlistarverk ver-
aldarinnar. Og við skulum nú að-
eins staldra við og athuga eitt þess-
ara verka, myndina „Hina heilögu
kvöldmáltíð" eftir ítalska máiar-
ann Leonardo da Vinci. En hann
var fæddur 1452, ólst upp í Flórens
á Ítalíu, en lézt í Frakklandi 1519
aðeins sextíu og sjö ára gamall.
Þegar da Vinci er fimmtíu og fimm
ára, málar hann þessa mynd, sem
talin er á margan hátt hámark
Endurlifunarstefnunnar (Renisan-
ce).
Þetta er veggmynd í borðsal
Santa Maria klaustursins í Milano
og meistaraverk sálfræðilegrar
skarpskyggni. Kristur situr fyrir
miðju með lærisveina sína til
beggja handa.
Það er stundum talað um að allt
mannkynið sitji við sama borð.
Manni tuttugustu aldarinnar er
þetta mun ljósara en manni fimmt-
ándu aldarinnar. En borðsiðirnir
eru vandamálið enn þann dag í dag;
við þetta borð ríkir skilningsleysi,
öfund, metnaður og persónuleg
græðgi.
Það er þessum heimi sem meist-
ari Leonardo er að lýsa. Þessum
heimi, sem þekkir ekki sinn vitj-
unartíma, þekkir ekki veruleika
sinn en lifir í falskri trú, sem kyn-
slóð eftir kynslóð heldur áfram að
fullkomna.
Kristur er sá sem veit, tákn hins
endanlega markmiðs, hin raunveru-
lega bylting, ekki áframhald mis-
skilnings heldur upplifun á því sem
er sívarandi.
Myndin sýnir glundroða.
Kristur hafði sagt að hann yrði
svikinn. Það er á þessu augnabliki,
sem ásakanir og afsakanir hefjast.
Klögumálin ganga á víxl, mann-
heimur þar sem allir eru saklausir,
eða hitt þó heldur.
En hvernig á að segja það sem
ekki er hægt að segja, lýsa ástandi
sem ekki er hægt að lýsa?
Form getur aldrei orðið annað en
óljós bending á það sem raunveru-
lega skiptir máli — þess vegna er
svo auðvelt að misskilja það.
En þegar við horfum á þessa
mynd, þá verður okkur starsýnt á
Krist. Þetta rétta þríhyrningsform
sem líkami hans myndar, tákn þess
fullkomna, er óhagganlegt og stöð-
ugt, andstætt öllum öðrum formum
í myndinni. Ásjóna hans er hvorki
karls né konu, og að baki honum
sjáum við víðáttuna — óendanleik-
ann sjálfan. En honum til hægri
handar situr Júdas, haldandi á pen-
ingjapyngjunni. Hann er sá eini,
sem á þessari stundu skilur sök
sína.
Og hvað er svo hugsanlegt að da
Vinci sé að reyna að segja okkur
með Júdasi?
Jú, hann er eins og þríhyrningur,
sem á einu augnabliki er að verða
til.
Við skulum þá yfirgefa borðsal-
inn í Santa Maria klaustrinu og
þennan djúpvitra meistara Leonar-
do da Vinci og færa okkur fram