Goðasteinn - 01.09.1969, Blaðsíða 51

langar bóksögur, sem ekki fengust með öðrum hætti. Ég ólst upp
með manni, sem hafði skrifað upp riddarasögur í kaldri sjóbúð
úti í Vestmannaeyjum. Langafi hans hafði afritað Njáls sögu, þó
nokkru cftir að búið var að prenta hana. Nú eigum við gnótt
bóka. íslenzkar fornsögur í skrautbandi prýða víða bókahillur á
heimilum, en cru þær lesnar líkt og áður? Áreiðanlega ekki. Þær
hafa gengið undir dóm á þessari öld hjá lærðum og leikum. Dóm-
ur hinna lærðu: I)gisaga, okkar: tómlæti. Og tómlæti okkar stafar
ekki fyrst og fremst af því, að hinir lærðu hafi grafið undan
sannfræði sögunnar, heldur af því, að aðrir aðilar hafa lcyst hana
af hólmi í dægradvöl, og þeir láta æ meira að sér kveða frá ári
til árs.
Ég gleymi því aldrei, er mig bar fyrst að garði á Hlíðarcnda í
Fljótshlíð. Það citt út af fyrir sig að Iitast þar um af bæjarhlaði í
fögru veðri er dýrðarsýn, sléttan, eyjarnar í hafi og „hin mikla
mynd“ er gnæfir í austri, cn annað hafði þó miklu sterkari áhrif,
bóndinn Hclgi Erlcndsson, scm leiddi mig umsvifalaust inn í.
fornsöguna. Fljótt á litið minnti ekkert á fortíðina, söguna sem
Njála merlar öllum, er hana lesa. Grundin austan og ofan við
bæinn virtist ósnert af mannahöndum, en Helgi benti á vissan
blett og sagði hiklaust: „Hér stóð skáli Gunnars." Og sjá: Hér
fékk sagan líf. Húsgrunnur kom í ljós, óskýr fyrst, en brátt reis
í liuga mínum þarna timbraður Gunnarsskálinn. Það vantaði jafn-
vcl ekki steinana, sem dugðu, er vegendur Gunnars undu þakið
af skálanum. Þarna hafði þráður fornsögunnar aldrei slitnað.
Nú er Helgi á Hlíðarenda horfinn og spurningin er: Fáum við
nýjan Helga á Hlíðarenda, ólærðan bónda með afl til að blása
lífi í fornsöguna eða mun þráðurinn slitna? Þá kann svo að fara,
að Hlíðarcndi og Bergþórshvoll verði aðeins blómleg, vel hýst
býli, góð dæmi nútíma búmenningar, cn engum komi við, ncma þá
helzt útlendum ferðamönnum, að þar hafi verið vettvangur þcirr-
ar örlagasögu, sem bezt hcfur verið skráð á íslandi, citt af meist-
araverkum heimsbókmenntanna. Það er engan veginn víst, að
skáli Gunnars hafi staðið, þar sem Helgi sagði til um og fræði-
menn munu hafna því nema að undangenginni rannsókn, en fyrir
manninn, sem kemur að Hlíðarenda, til að lifa forna sögu, er það
Goðasteinn
49