Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Qupperneq 30

Viðtal
28 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 100. árg. 2024
Stærsta áskorunin að breyta hegðun
Jórlaug segir að í verkefninu sé verið að leggja aukna áherslu á
áhugahvetjandi samtal í samskiptum heilbrigðisstarfsfólks við
skjólstæðinga. „Áhersla er lögð á að nýta styrkleika fólks til að
takast á við andlegar, líkamlegar og félagslegar áskoranir og styðja
skjólstæðinga til að leggja upp með sína eigin einstaklingsmiðuðu
áætlun. Það má kannski segja að verið sé að hvetja fólk til
að sjá hlutina í víðara samhengi og möguleika á raunhæfum
hugmyndum um breytingar sem einstaklingurinn velur sjálfur og
er síðan hvattur áfram með.“
Hún segir að til að kanna áhugahvöt og trú skjólstæðinga á
eigin getu sé lagt upp með fjórar spurningar, sem til dæmis
varðandi lyfjanotkun, væru:
- Hvernig gengur þér að taka lyfin?
- Hversu mikilvægt finnst þér að taka lyfin?
- Hvað þarf til að þú takir lyfin þín?
- Hvernig get ég stutt þig í því?
„Heilbrigðisstarfsfólk þarf að vera leiðbeinandi, styðjandi og
hvetjandi en skjólstæðingurinn á að vera við stýrið þegar kemur
að ákvarðanatöku og hvað hann ætlar að leggja áherslu á því það
er enginn sem breytir hegðun sinni algjörlega með tilliti til allra
þessara þátta sem ég nefndi hér áðan.“ útskýrir Jórlaug og bætir
við: „Þetta er breytt nálgun og hugsun, við eigum ekki að vera með
forræðishyggju og það er bara staðreynd að það er mjög flókið
að breyta hegðun. Það er í raun stærsta áskorunin. Það þýðir til
dæmis lítið að segja fólki sem ætlar ekki að hætta að reykja að
hætta að reykja, það getur gert illt verra að tala við fólk í boðhætti.
Hræðsluáróður er ekki besta leiðin til að ná til fólks, það þarf að
bera ábyrgð á sinni heilsu sjálft en við getum verið leiðbeinandi ef
fólk er móttækilegt.“
Svefnvandi algeng greining innan heilsugæslunnar
Jórlaug segir að svefnlyfjanotkun sé mikil hér á landi og að
svefnvandi sé algeng sjúkdómsgreining innan heilsugæslunnar.
Farið var í það að búa til efni og verkfæri til að takast á við vandann.
„Í samstarfi við Betri svefn og Erlu Björnsdóttur fórum við í það að
búa til matstæki/skimunartæki sem metur hvort um svefnvanda
eða slæmar svefnvenjur sé að ræða en þetta matstæki gefur strax
endurgjöf/niðurstöðu. Einnig var búið til fræðsluefni og stutt
rafræn námskeið. Þessi verkfæri gagnast bæði fagfólki sem og
skjólstæðingum með svefnvanda. Við þurfum alltaf að tryggja það
að ef við erum að skima eða meta svefn eða eitthvað annað hjá
fólki að það hafi aðgang að úrræðum og/eða heilbrigðisstarfsfólki
ef það greinist með vanda, annað væri óábyrgt.“
Fræðsluefni þarf að vera auðskiljanlegt og einfalt
Átaksverkefnið „Lyf án skaða“ er ætlað að vera vitundarvakning um
lyfjaöryggi landsmanna og mikilvægi þess að endurskoða reglulega
lyfjameðferðir einstaklinga hér á landi. Á alþjóðavettvangi gengur
þessi vitundarvakning undir heitinu „Medication without harm“.
Í byrjun október á síðasta ári var haldið málþing hér á landi um
skynsamlega endurskoðun lyfjameðferðar þar sem tilgangurinn
var að opna umræðuna um mismunandi leiðir til að draga úr
lyfjatengdum skaða í aðstæðum fjöllyfjameðferðar og einnig að
deilda nýjum hugmyndum og reynslu. Það eru lyfjafræðingar og
læknar sem hafa staðið að þessari vitundarvakningu.
Jórlaug þekkir svolítið til þessarar vitundarvakningar og hefur
þegar nefnt mikilvægi þess að auka heilsulæsi eða lyfjalæsi þegar
kemur að lyfjanotkun en hvert er hlutverk hjúkrunarfræðinga og
hvernig geta hjúkrunarfræðingar aukið hæfni og þekkingu sína á
þessu sviði? ,,Það er mikilvægt að fólk taki lyfin sín rétt því algengt
er að þessi hópur sem er með langvinnan heilsuvanda sé oft á
mörgum lyfjum. Við leggjum upp úr því að allt efni sem við búum
til í þessu verkefni sem m.a. snýr að því að auka lyfja- og heilsulæsi
sé lesið yfir af aðila sem er sérfræðingur í heilsulæsi til að tryggja
að skilaboðin séu orðuð rétt og fólk fái í hendurnar efni sem það
skilur og hvetur það til að breyta hegðun sinni.“
Hún bætir við að áhersla sé á að búa til ákveðið verklag og verkfæri
varðandi meðal annars lyfjanotkun og lyfjarýni en það eru
lyfjafræðingar innan heilsugæslunnar sem hafa veg og vanda af því.
Heilsueflandi þjónusta sé þverfagleg samvinna hjúkrunarfræðinga
og fleira fagfólks. Til að mynda komi lyfjafræðingar að því að
búa til fræðsluefni ásamt hjúkrunarfræðingum. „Þá skiptir máli
að textinn sé ekki í boðhætti og að hann sé einfaldur og ekki of
langur. Fræðsluefnið þarf að vera auðskiljanlegt og aðgengilegt,
það eykur heilsulæsi/lyfjalæsi og skilning fólks.“ Hún segir að til að
mynda sé hægt að senda fræðsluefni í gegnum Heilsuveru en það
sé eingöngu sent til þeirra skjólstæðinga sem kjósa að fá fræðslu
um sinn vanda eða sjúkdóm.
Heilsuvera getur bætt heilsulæsi
Jórlaug segir að ein af þeim áskorununum sem heilsugæslan
standi frammi fyrir sé gamalt sjúkraskrárkerfi. Hún segir að
nauðsynlegt sé að fá nútímalegra kerfi sem styður betur við
verklag í þjónustunni og bæti gæði þjónustunnar. „Það er líka
sóknarfæri í því að fólk fari í auknum mæli að skrá sína sjúkraskrá
sjálft þannig að upplýsingarnar flæði inn í þjónustuna.“
Hún tekur vaktir á Upplýsingamiðstöð heilsugæslunnar þar
sem veitt er þjónusta í gegnum netspjall og símsvörun fyrir
allt landið. ,,Þar sér maður vel að heilsulæsi fólks er misjafnt. Á
heilsuveru.is má finna fræðsluefni um forvarnir, ýmsa sjúkdóma
og fyrirbyggjandi leiðir til betra lífs. Þar er einnig að finna leiðsögn
um heilbrigðiskerfið. Upplýsingarnar sem eru inni á Heilsuveru
eru mjög góðar. Að fá fólk til að fara þarna inn og fræðast eykur
heilsulæsi og aðtoðar fólk við að fá lausnir á sínum heilsuvanda.
Það er samt sem áður mikil eftirspurn eftir að fá að tala við
heilbrigðisstarfsfólk,“ segir hún og á meðan við spjöllum og
drekkum kaffi skoðum við síðuna sem á að auka heilsulæsi
þjóðarinnar. ,,Upplýsingamiðstöð hefur séð um að búa til
hnitmiðað og stutt fræðsluefni sem flestir eiga að skilja sem leita
eftir upplýsingum á Heilsuveru.“
Hvar sérð þú helst tækifæri til að auka heilsulæsi og bæta
lýðheilsu? „Ég held að sóknarfærin séu mörg og mikilvægt að
við höfum í auknum mæli að leiðarljósi að bæta lífsgæði og
jöfnuð. Horfum meira til upplýsingatækni og rafrænna lausna við
veitingu þjónustunnar og byggjum upp þjónustu sem er heildræn,
þverfagleg, framvirk og einstaklingsmiðuð,“ svarar hún og áður en
við kveðjumst spyr ég Jórlaugu hvað henni þykir vera það besta
við starfið?
„Hvað það er fjölbreytt, ég vinn með fjölbreyttum hópi fagfólks frá
bæði heilbrigðisstofnunum og öðrum stofnunum eins og Embætti
landlæknis og heilbrigðisráðuneytinu. Það er mjög gaman að fá
að vinna að þróun verkefna innan heilsugæslunnar með flottu
fagfólki og taka þannig þátt í að efla lýðheilsu.
Það er gaman að vinna með fólki í heilsugæslunni um land allt.
Heilsugæslan er frábær vinnustaður.“ Við látum það vera lokaorðin
enda langt liðið á daginn og tímabært að kveðja.