Goðasteinn - 01.09.2004, Side 63

Goðasteinn 2004
vinnukonan unga á Þorleifsstöðum féll fyrir stórbóndanum á næsta bæ, og 28.
febrúar 1856 ól hún son sem hún lýsti hann föður að. Þorgils gekkst umyrðalaust
við drengnum, var hann skírður Þorsteinn og þegar tekinn til uppfósturs hjá föður
sínum og konu hans, Þuríði Pálsdóttur. Þess voru raunar mörg dæmi að húsfreyjur
tækju hjábörn bænda sinna í fóstur og reyndust þeim engu síður en eigin börnum
og veglyndi til þess skorti Þuríði ekki.
Einar Sveinsson, uppeldisfaðir Kristínar, hafði látist haustið 1855 og var
Kristín talin vinnukona hjá Guðrúnu ekkju hans þegar hún ól soninn. Guðrún lét
af búskap vorið eftir og hafði Kristín þá vistaskipti og réðst til prestshjónanna í
Eystri-Kirkjubæ, séra. Sveinbjarnar Guðmundssonar og Elínar Arnadóttur. Tveim
árum seinna fékk sr. Sveinbjörn veitingu fyrir Kjalarnesþingum og fluttist þá að
Móum þar sem hann bjó næstu tvö árin. Kristín vinnukona fylgdi fjölskyldunni
vestur á Kjalarnes og aftur austur í Rangárvallasýslu vorið 1861. Þá hafði hús-
bóndi hennar fengið Landeyjaþing og hóf nú búskap á Krossi.
Dagbók lögregluþjónsins og fræðimannsins Jóns Borgfirðings geymir lýsingu
á séra Sveinbirni og sveitinni sem hann var nú kallaður til að þjóna. Jón fór
nokkrum sinnum um landið og seldi bækur og sumarið 1861 ferðaðist hann um
Suðurland. í Landeyjarnar kom hann í byrjun júlí, gisti hjá ríkisbóndanum Sigurði
Magnússyni á Skúmsstöðum og litaðist um á sögustaðnum Bergþórshvoli og
þaðan hélt hann austur yfir Affallið að Krossi. Hann hafði lítið selt um daginn og
þótti Landeyingar „lítið gefnir fyrir bækur, en gestrisnir og góðir við vegfarendur.
Fátæklegt er hjá þeim og fremur sóðalegt. Gengur fólk þar á nærfötum og berfætt,
enda er þar blautlent.“ Jón gaf gjarna lýsingu á húsbændum á bæjunum sem hann
gisti á og um prestinn á Krossi segir hann: „Hann er búhöldur góður og ástund-
unarsamur og góður prestur, frásneyddur öli og félagslegur. Hann er meðalmaður,
jarpur á hár, bogið nef, toginleitur, fölur í andliti og eins og bólugrafinn.“
Ástundunarsemi og vandvirkni sr. Sveinbjarnar birtist ágætlega í færslu kirkju-
bókanna. Þær eru vel og skilmerkilega skrifaðar og hann sveikst ekki um að færa
inn fæðingar, dauðsföll eða flutning fólks í prestakallið og úr því, en glöp af slíku
tagi finnast óneitanlega hjá sumum prestum. Út af þessu brá þó þegar hans eigin
vinnukona átti í hlut.
Borgfirðingurinn Magnús Árnason hafði komið til vistar með séra Sveinbirni í
Móum, fluttist með honum austur að Krossi og átti þar heima til dauðadags vorið
1866. Langar samvistir Magnúsar og Kristínar Magnúsdóttur vinnukonu báru
sýnilegan árangur þegar Kristín ól dótturina Margréti 23. ágúst 1863 og Magnús
er í kirkjubók skráður faðir án nokkurra athugasemda.
Og Kristín átti eftir að leggja annan skerf til mannfjölgunar á íslandi á meðan
hún vann prestshjónunum Sveinbirni og Elínu. Þegar líða tekur á árið 1865 fara
-61-