Sjómannadagsblað Snæfellsbæjar - 01.06.2016, Síða 18

Síldveiðar á Víkingi ÍS106
eftir Björn Jónsson
Það var í maí 1958 að ég kom heim til
Bíldudals að lokinni vertíð í Grindavík.
Þá bauðst mér pláss á bát frá
Bolungarvík sem hét Víkingur ÍS 106 og var
gerður út af Einari Guðfinnssyni þeim kunna
útgerðar- og athafnarmanni á síðustu öld. Þessi
bátur var sextíu og sex tonn að stærð, einn
af svokölluðum Landssmiðjubátum af stærri
gerðinni byggður á Akranesi 1947. Báturinn var
í fínu standi en tækjabúnaður þætti fátæklegur
nú til dags og örugglega ekki boðlegur. Enginn
ratsjá, einn Simrad dýptarmælir og á honum var
einnig útfærsla fyrir handstýrt ófullkomið astik
sem hægt var að leita með 90 gráður í borð
og svo var handstýrð Petersen miðunarstöð en
kompásinn var nýr af bestu gerð.
Lærist strax
Skipstjóri þetta sumar var hinn kunni aflamaður Jón Magnússon
frá Patreksfirði þá ungur að árum. Á meðal háseta var bróðir hans
Ríkharður Magnússon síðar skipstjóri í Ólafsvík. Fyrsti vélstjóri var
Gísli Gíslason sem lengi var vélstjóri á Gufuskálum. Allir um borð
voru ungir og hressir strákar og sumarið var ákaflega skemmtilegt.
Flestir í áhöfninni voru Vestfirðingar nema kokkurinn sem var
háskólanemi frá Reykjavík. Fljótlega vitnaðist að kokkurinn hafði
aldrei nálægt eldamennsku komið. Ekki kom þetta að sök meðan
dvalið var á ísafirði en þar var báturinn þegar við komum um borð
og borðað var á matsölustað þann tíma. Við tókum eftir því að
kokkurinn var með stóra matreiðslubók sem hann var að gjóa í
og sáum við að hann hafði skrifað einnig í bókina. Ákveðið var að
kanna hvað hann skrifaði þegar hann sá ekki til. Þar sáum við meðal
annars fyrirsögnina„hvernig sjóða skal kartöflur". Þar hafði hann
skrifað við:„lærist strax." Ekki fannst okkur þetta lofa góðu og sáum
fyrir okkur að verða lítið annað en skinn og bein að loknu sumri. En
allt fór þetta vel því kokksi reyndist góður á bókina eins og vænta
mátti af háskólamanni og matreiddi af list eftir bókinni og bakaði
kökur og kruðerí þegar kom fram á sumrið. Einnig reyndist hann
Flott mynd á bassaskýlið
Eins og áður sagði lá báturinn á ísafirði og
unnið var við að útbúa hann fyrir veiðarnar sem
meðal annars fólst í því að mála uppstillinguna
á þilfarinu sem voru æði margar fjalir enda stór
hluti aflans á þilfari á þessum bátum. Allt var
málað með grænu stjórnborðsmegin en rauðu
bakborðsmeginn og skipt miðskips. Hver stía
var númeruð með hvítum tölustöfum, nr 1
fremst og síðan aftureftir upp í 11. Að lokum
var málað stórt V yfir öll borðin til að auðvelda
uppstillingu að lokinni löndun og passaði
þá hvert borð á sínum stað. í bókabúðinni
á fsafirði komustum við yfir forláta litmynd úr
hertum pappa og ákveðið var að láta hana framan á bassaskýlið
á stýrishúsinu. Við lökkuðum myndina með glæru lakki svo að hún
skemmdist ekki. Myndin vakti athygli í flotanum og einnig í höfnum
þar sem við lönduðum. Síðan var haldið til Bolungarvíkur til að ná
í síldarnótina, nótabátinn og fleira. Á þessum tíma voru allir með
nótabáta og nótin dregin á höndum. Stóru bátarnir voru með tvo
nótabáta (snurpubáta) en þeir minni með einn bát(hringnótabát).
Sjóferðabókin kom sér vel
Einar útgerðarmaður var ekki hrifinn af myndinni á bassaskýlinu,
líklega talið þetta gárungahátt og ekki fiskilegt en lét þó gott heita.
Hann spurði mig hvortég ætti sjóferðabók. Ég sagði nei við því. „Þá
kemur þú með mér til hreppstjórans og færð sjóferðabók því það
getur komið sér vel síðar." Þetta reyndist rétt þegar ég fór seinna í
Stýrimannaskólann og hafði þá staðfestingu á minni sjómennsku í
bókinni en þá þurftu menn að hafa verið minnst tvö ár til sjós til að
komast inn í skólann. Síldveiðarnar hófust í Reykjafjarðarálnum og
var þar eflaust um að ræða svokallaða vorgotssíld sem gekk norður
fyrir land í ætisleit snemma sumars að lokinni hrygningu og gekk
síðan til baka á haustin. Þessum stofni var síðan útrýmt með ofveiði
á vetrarsíldveiðum á árunum eftir 1960 eins og vitað er. Sagt var að
þessi stofn sameinaðist norsk-íslenska síldarstofninum fyrir norðan
á sumrin en ekki veit ég hvort það sé rétt. Síðan var veitt fyrir fyrir
Norðurlandi og loks út af Austfjörðum þegar leið á sumarið. Við
lönduðum á Siglufirði þegar veitt var fyrir norðan og einu sinni á
Skagaströnd. Þetta sumarvarekki mikil síldveiði hjá flotanum enda
tæknin við að ná síld sem ekki sást á yfirborðinu rétt að hefjast, tæki
frumstæð og lítið um vaðandi síld.
Víkingur ÍS 106. Takið eftir seglabúnaðinm, uppvafin fokka og messi sem var skylda í þá daga.
Upp til að pissa
Okkur gekk þó bærilega miðað við aðra. Sérstaklega eru mér
minnisstæð tvö skipti sem við fengum síld. í fyrra skiptið var bræla
á miðunum og stór hluti flotans lá fyrir akkerum í vari norðan við
Skagaströnd því áttin var austlæg. Verið var að spila í lúkarnum
og þá þurfti einn að bregða sér upp til að pissa. Þegar hann stóð
á hágrindinni og sprændi í hafið tók hann eftir því að síldartorfa
kraumaði skammt frá síðunni. Það þóttu bestu torfurnar þegar þær
komu upp líkt og kraumar í grautarpotti. Hann kallaði niður að það
væri vaðandi síld við síðuna. Honum var ekki trúað í fyrstu en þó
frábær látbragðsleikari og skemmti okkur oft.
16