Íslenska þjóðfélagið - 01.05.2010, Page 34

36
gerist eftir hrunið 2008. Hvað gerir það að verkum að Ísland fer úr fjórða sæti í það fyrsta eftir
slíkar hremmingar? Skoðum fyrst almenna stöðu kynjanna í byrjun 21. aldar.
Atvinnuþátttaka kvenna á Íslandi er með því mesta sem gerist í heiminum, eða um
78% á móti 85% hjá körlum (Hagstofa Íslands, 2010). Ísland nær þó aðeins um 0,75 stigum af
1,0 í mælingu WEF árið 2010 á efnahagslegri þátttöku og tækifærum í heild og er þar í 18.
sæti. Þótt atvinnuþátttaka sé mikil verða aðrir þættir til þess að draga mælinguna niður. Þar
má nefna launamun fyrir sambærileg störf og hlutfall kvenna meðal stjórnenda og embættis-
manna. Hlutfall kvenna meðal sérfræðinga ýtir vísitölunni hins vegar upp, enda menntun
þeirra mikil (Haussman o.fl., 2010). Íslendingar vinna langa vinnuviku og með því lengsta á
byggðu bóli. Karlar á aldrinum 16-74 ára vinna um 44 stundir á viku en konur á sama aldri
um 35 stundir (Hagstofa Íslands, 2010). Það er athyglisvert að konur vinni svo langa vinnu-
viku þrátt fyrir að um þriðjungur þeirra sé í hlutastarfi (Hagstofa Íslands, 2004) og að konur á
Íslandi eigi að meðaltali fleiri börn en konur í nokkru öðru Evrópuríki (Félags- og trygginga-
málaráðuneytið, 2009). Opinber dagvistun barna er hér sambærileg við Norðurlöndin og yfir
93% forskólabarna, tveggja ára og eldri, eru á leikskóla (Hagstofa Íslands, 2010). Dagvistun
er ekki í mælingum eða vísitölu WEF.
Viðtekið er að hafa stjórnmálaþátttöku til marks um samfélagslega stöðu kvenna.
Ísland skipar 1. sæti í mælingu WEF í stjórnmálum árin 2009 og 2010, enda þótt stigin þar
árið 2010 séu einungis 0,68 af 1,0 (Hausmann o.fl., 2010). Athyglisvert er að það land sem
mælist hæst á þessu sviði nái ekki hærra en svo. Sterk staða Íslands er ekki síður athyglisverð
með hliðsjón af því að pólitísk staða kvenna á Íslandi hefur löngum verið öllu lakari en annars
staðar á Norðurlöndum. Eins og fram kom hér að framan voru íslenskir stjórnmálaflokkar
seinir að treysta konum til þingsetu og ráðherraembætta (Þorgerður Einarsdóttir og Guðbjörg
Lilja Hjartardóttir, 2009). WEF mælir hlutfall kvenna á þingi og meðal ráðherra, sem og þann
árafjölda síðastliðna hálfa öld sem kona hefur verið þjóðhöfðingi (Hausmann o.fl., 2010: 5).
Forsetatíð Vigdísar Finnbogadóttur fleytir Íslandi hér helmingi lengra en annars staðar á
Norðurlöndum, eða í 3. sæti með 0,53 stig af 1,0 (Hausmann o.fl., 2010), þrátt fyrir að
íslenska forsetaembættið sé valdalaust í hefðbundnum pólitískum skilningi.
Það er umhugsunarvert að menntun og heilsa eru þeir þættir þar sem kynjabilinu hefur
víðast verið lokað af löndum heims, eins og það er mælt af WEF, enda mælistikan fremur
þröng. Jafnvel þau lönd sem lægst standa ná næstum að loka þessu bili (Hausmann o.fl., 2010:
5). Á Íslandi hafa konur verið fleiri en karlar á háskólastigi frá árinu 1984. Menntun þeirra,
mæld í útskriftum og prófgráðum úr háskóla, hefur því verið meiri en karla um árabil
(Menntamálaráðuneytið, 2002; Þorgerður Einarsdóttir og Berglind Rós Magnúsdóttir, 2005).
Það kemur því ekki á óvart að Ísland sé í hópi þeirra 25 landa í skýrslu WEF sem hafa lokað
kynjabilinu í menntun. Í mörgum þeirra landa er menntun kvenna orðin meiri en karla, bæði í
árum og gráðum talið (Hausmann o.fl., 2010).
Menntun ein og sér tryggir konum hins vegar ekki völd og áhrif. Rannsóknir sýna að
menntun skilar körlum lengra áleiðis en konum, hvert sem litið er í samfélagi og menningu
(Þorgerður Einarsdóttir og Berglind Rós Magnúsdóttir, 2005). Þær eru í minnihluta í áhrifa-
stöðum í atvinnulífi, hvort sem um er að ræða einkageirann eða opinbera geirann, meðal for-
stjóra, framkvæmdastjóra, í stjórnum fyrirtækja eða stofnana. Ennfremur í opinberri stjórn-
sýslu hjá félagasamtökum, meðal aðila vinnumarkaðarins, nefndum og ráðum á vegum ríkis-
ins, utanríkisþjónustu, bankaráðum, dómskerfi og trúarlífi (Félags- og tryggingamálaráðu-