Íslenska þjóðfélagið - 01.05.2010, Síða 39

41
Þorgerður Einarsdóttir
sterkari þegnrétt kvenna; hinn pólitíski réttur kvenna er virkari en fyrr. Þetta breytta landslag
átti einnig sinn þátt í að Alþingi lögfesti þau þrjú frumvörp sem getið var um hér í upphafi,
þ.e. bann við vændiskaupum, kynjakvóta í fyrirtækjum og bann við nektardansi. Þessi laga-
setning er táknræn og merkingarbær og endurspeglar á áhugaverðan hátt undirliggjandi rof í
hugmyndunum um þegnrétt kvenna í samtíma okkar . Bann við vændiskaupum og nektardansi
eru viðbrögð ríkisins, eftir áralanga baráttu kvennahreyfinga, til að sporna við klámvæðingu.
Vændi og nektardans eru fyrirbæri sem klædd hafa verið í búning valfrelsis kvenna og ger-
endahæfni. Sú framsetning horfir fram hjá aðstöðumun og valdatengslum, milli ríkra og
fátækra landa, milli karla og kvenna, og milli hópa kvenna eftir stéttarstöðu. Eftir laga-
setninguna eru þessi valdatengsl ekki lengur óvéfengd, réttmæti þeirra hefur verið dregið í efa.
Þessar lagabreytingar eru tvímælalaust merki um vilja samfélagsins til að breyta
umgjörðinni fyrir þátttöku kvenna í samfélaginu og áhrifum þeirra. Lögin um kynjakvóta
skipta þannig ekki eingöngu máli fyrir þær konur sem eiga í hlut, þ.e. þær sem hugsanlega
taka sæti í stjórnum fyrirtækja. Þau eru merkingarbær í víðara samhengi því þau endurspegla
ákveðið hugmyndarof þegar þegnréttur kvenna er annars vegar. Þau eru skilaboð um að
jaðarsetning kvenna frá stjórnun atvinnulífsins sé álitin óviðunandi. Á þann hátt styrkja lögin
um kynjakvóta hugmyndir um þegnrétt kvenna til lengri tíma og þau skýra sjónarmið
löggjafans um á hvaða forsendum konur skuli vera með og með hvaða formerkjum hlutdeild
þeirra og þátttaka í samfélaginu skuli vera.
Það getur hins vegar haft áhrif á kynjatengslin að fjarað hefur undan valdi stjórn-
málanna yfir markaðnum. Hér í upphafi var nefnt að nýfrjálshyggja síðustu ára og áratuga hafi
fært hugmyndalegt forræði frá stjórnmálum og stjórnmálamönnum til viðskiptalífsins og
viðskiptamanna. Einn tilgangur einkavæðingar er m.a. að draga úr völdum stjórnmálamanna í
fyrirtækjum og atvinnulífinu. Regluslökun og minnkandi eftirlit eru merki um það. Í skýrslu
Rannsóknarnefndar Alþingis er vikið að því að hagsmunasamtök viðskiptalífsins hafi haft
áhrif á þá lagalegu umgjörð sem fjármálafyrirtækjum var búin (Rannsóknarnefnd Alþingis
2010, 8. bindi: 153). Vert er að hugleiða aukinn hlut kvenna í stjórnmálum og aukið áhrifa-
vald þar í ljósi þessarar þróunar.

Samantekt og lokaorð
Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þegnrétt kvenna og þær menningarlegu
hugmyndir sem liggja honum til grundvallar. Sjónum hefur verið beint frá hugmyndum um
útilokun kvenna og í átt að hugmyndum um hvernig, og á hvaða forsendum, konur eru taldar
með og meðteknar í samfélaginu. Fjallað er um hlutdeild kvenna og samfélagslega þátttöku í
samtíma okkar með hliðsjón af árunum í kringum fyrri heimsstyrjöldina. Margt er líkt þegar
þegnréttur kvenna á þessum tveimur tímabilum er skoðaður, en margt er einnig ólíkt. Í
greininni er leitast við að draga fram hliðstæður og samfellu en einnig hugmyndarof og
uppbrot. Rýnt er í samfélagslegar aðstæður og töluleg gögn, umræður og orðræðu.
Upphafsreitur umfjöllunarinnar er tvenns konar hliðstæður þessara tveggja tímabila.
Annars vegar þrengingar eða kreppuástand og hins vegar staða kvenna, sem talin var með því
besta sem gerist í heiminum út frá tilteknum sjónarmiðum. Út frá þessum forsendum er fjallað
um stöðu kvenna og vilja þeirra til þátttöku sem birtist í mótmælum Kvenréttindafélagsins við
jaðarsetningu kvenna í nefndum og ráðum á árunum 1917 og 2008.