Morgunblaðið - 01.12.1993, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 1993
„Heimtar ekki fósturlands
ins freyja eilífan trúnað?“
Bókmenntir
Soffía Auður Birgisdóttir
Rúnar Helgi Vignisson: Strand-
högg. Forlagið 1993. 204 bls.
Rúnar Helgi Vignisson er að gera
tilraunir sem varða bæði form- og
efnislega þætti sagnagerðar í þess-
ari nýju bók. Bókin skiptist í þijá
hluta sem nefnast fyrri, flugan og
seinni. Fyrri og seinni hluti, sem
hvor um sig samanstendur af fjórum
sögum, ramma inn miðhlutann en
þar er ein saga: Badmintonfélagið
Strandhögg. Þessar níu sögur eru
hver um sig sjálfstæð heild, hver
með sínum sögumanni og söguefni.
En þær éru tengdar innbyrðis á tvo
vegu, annars vegar efnislega og hins
vegar í gegnum átthaga- og fjöl-
skyldubönd persónanna. Þannig sko-
rast verkið undan hefðbu.ndinni skil-
greiningu sagna; það er smásagna-
safn sem jafnframt er skáldsaga,
níu smásögur sem saman mynda
eina stóra sögu.
í Strandhöggi er Rúnar Helgi
Vignisson að fjalla um „það að vera
íslendingur". Það er efnið sem teng-
ir allar sögurnar og er skoðað frá
ýmsum sjónarhornum, þó er fyrir-
ferðamest efnið íslendingur í útlönd-
um. Sögusviðið er ýmist Ástralía,
Bandaríkin, Evrópa eða ísland.
Sögumenn þessara sagna eru allir
frá ísafirði og tilheyra sömu kyn-
slóð. Þetta er fólk á þrítugsaldri sem
hefur yfirgefið ísland af ýmsum
ástæðum í mismunandi langan tíma.
Flestir sögumenn eru karlmenn, það
eru þeir og feður þeirra sem mynda
persónusafn bókarinnar. Rúnar
Helgi leiðir fram fimm feður, átta
syni og eina dóttur og er þannig
einnig að skoða kynslóðabil - eða
þreyttan hugsunarhátt og lífsmáta
þessara tveggja kynslóða sem fyrir-
ferðamestar eru í bókinni. Titill bók-
arinnar, Strandhögg, vísar í tvær
áttir, til íslendinga sem eru að „gera
strandhögg" í ókunnum löndum (við
misjafna frægð) og til badminton-
klúbbs á ísafirði sem ber þetta nafn.
Badminton er einmitt sá leikur sem
tengir saman feðurna fímm: Fjórir
þeirra eru mikilsmetnir menn í bæj-
arfélaginu, bæjarstjóri, skólastjóri,
kaupfélagsstjóri og frystihússeig-
andi og hafa þeir spilað badminton
saman í yfir tuttugu ár. Hinn fimmti
er hins vegar húsvörður í íþróttahús-
inu þar sem þeir koma saman til að
spila. Feðurnir fjórir, félagarnir í
badmintonklúbbnum Strandhöggi,
fá aldrei sjálfir orðið í bókinni. Það
er í gegnum húsvörðinn Harald sem
við fáum nokkra innsýn í þeirra líf.
Persóna húsvarðarins er ein
skemmtilegasta persónulýsing bók-
arinnar og minnir á köflum á karlf-
auskinn í Tómas Jónsson: Metsölu-
bók eftir Guðberg Bergsson. Harald-
ur er orðinn gamall, er kynslóð eldri
en Strandhöggsfélagar (kenndi þeim
leikfimi í barnaskóla) og man tímana
tvenna. Það er hann sem er sögu-
maður í miðkafla bókarinnar og er
frásagnarhátturinn nokkuð í takt við
þankagang hans, hann veður úr einu
í annað á nokkuð óskipulegan hátt.
Haraldur hugsar um fortíð og nútíð,
um erfíða tíma og mótlæti, um konu
sína og börn, um badmintonspilar-
ana fjóra og þeirra fjölskyldur. Har-
aldur safnar blaðaúrklippum og
skrifar niður hjá sér eitt og annað
- og er frásögnin krydduð með vísun-
um í þetta dund. Þessi aðferð minnir
mig um margt á Tómas Jónsson,
eins og áður er sagt, þó Haraldur
sé reyndar ekki enn orðinn eins „sen-
ill“ og geðvondur og Tómas. Eins
og Tómas er Haraldur fulltrúi gam-
alla (úreltra) viðhorfa og í hans frá-
sögn er fiandur ungdómsins til ann-
arra landa harmað: „Hvurnig getur
nokkur maður unnað á annarlegri
tungu, mér er spurn, er þetta æ lov
jú nema tillært hvak, eins og hvurt
annað búbbillibúbb eða gaggalagú?
Mín tilgáta er: Saltkjöt upp úr pækli
verður aldrei matur á borðum amerí-
skra drósa, ekki heldur kútmagar
eða hrútspungar. Heimtar ekki fóst-
urlandsins freyja eilífan trúnað?“
(131-132). En þótt persóna Harald-
ar verði sprelllifandi og skemmtileg
í þessum texta er það nokkuð á
kostnað hinna feðranna fjögurra
sem aldrei ná að lifna í sögunni og
vilja reyndar renna saman í eitt, svo
Rúnar Helgi Vignisson
keimlíkir eru þeir í brölti sínu og
brambolti.
Þótt saga feðranna sé sá öxull sem
frásagnirnar snúast um, byggingar-
lega séð, er það yngri kynslóðin sem
er þungamiðja bókarinnar. Þær átta
sögur sem segja af „börnunum" eru
æði .misjafnar að gæðum. Bókin
byijar mjög vel með sterkum sögum
sem eru afbragðsvel skrifaðar.
Benda má sérstaklega á sögurnar
Strandstöð og Hendur sundurleitar.
Sögurnar í seinni hlutanum eru hins-
vegar lakari bæði hvað varðar efni-
stök og stíl. Það er eins og höfundur
hafi misst „dampinn" og það má
teljast táknrænt fyrir þennan gæða-
mun að síðasta sagan er samsett
af „fullunnum texta“ rithöfundarins
(sem jafnframt er sögumaður) og
„óunnum glósum" hans. Lélegasta
sagan hér, Systralag, fellur fremur
undir skilgreininguna „lélegur
brandari" en bókmenntir - að mínu
mati. Þar er sagt af ungum íslend-
ingi sem verður fyrir því óláni að
giftast amerískri konu (Mörtu) sem
reynist vera án legganga og kostar
þessi skortur konunnar miklar
hjónaraunir þar til systur hennar
(María og Malla) hlaupa undir bagga
(eða úndir Bigga öllu heldur) og all-
ir lifa „happily ever after“. Þessi
saga er full af biblíuvísunum sem
þjóna engum tilgangi utan þess að
vera vísanir (auka ekki merkingu).
Þessi gæðamunur á fyrri og seinni
hluta skapar óneitanlega slagsíðu á
bókina sem dregur úr áhrifamætti
heildarinnar.
Að lokum má benda á að Rúnar
Helgi Vignisson er undir sterkum
áhrifum frá skáldverki Amy Tan,
Leikur hlæjandi láns, sem hann
þýddi í fyrra. Uppbygging þessara
bóka er svipuð og sama hugmynd
liggur til grundvallar efni þeirra
beggja. Bók Amy Tan fjallar um
fernar mæðgur, kínverskar mæður
og bandarískar dætur þeirra. Mæð-
urnar eru tengdar í gegnum spila-
klúbb sem þær voru í þegar þær
bjuggu í Kína. Amy Tan er að skoða
sambönd mæðra og dætra, stöðu
kvenna í austri og vestri, og það sem
gerist þegar tveir ólíkir menningar-
heimar mætast í lífi einstaklinga.
Þetta gerir hún með því að segja
margar sögur af mörgum konum
sem tengjast aðeins í gegnum klúbb
mæðranna. Rúnar Helgi Vignisson
sækir því bæði formleika og efnis-
lega þætti til þýðingar sinnar. Þann-
ig hafa íslenskar þýðingar á erlend-
um bókmenntum oft áhrif á íslensk-
ar bókmenntir - og auðga þær.
1994
SPÁSTEFNA
haldin i 1 löi'da. Hotel I.oftleiöiim. mic'u ikudaginii S. desember 1993. kl. 14,00-17.30
Efnahagshorfur 1994 - „íslensk framtíðarsýn“
aðarráðherra.
úrhagfræðings, íjármálastjórá
Kl. 15.10
Kl. 15.45
Kl. 16.05
Kl. 14.00 Setning spástefnui^íðn Ásbergsson, formaður SFÍ
KJ. 14.10 Framtíðarsýn Sighvats ft.. Björgvinssonar, viðskipta- og iðn
Kl. 14.25 FramtíðarSýBPf^junnSf Pálsdóttur, verkfræðings og rekstra
hjá fstaki hf. m A
Kl. 14.40 Fraratiðscrsýn Hreggviðs Jónssonar, MBA, McKinsey & Co, Stokkhólmi.
Kl. 14.55 Framtíðarsýn Ragnars Kjartanssonar, framkvæmdastjóra Aflvaka Reykjavíkur hf.
Framtíðarsýfr Benedikts Davíðssonar, forseta AlþýðusambandS íslands.
Kaffihlé
Spá fyrirtækja um efnahagsþróun 1994. Hagstærðir, kjarasamningar, ríkisbúskapurinn,
langtímahorfur. Umsjón Sigurður Ágúst Jensson, viðski
KI. 16.25 1994 - Pallborðsumræður:
Sighvatur Bjötgvinsson, Þórunn Pálsdóttir, fireggviður Jónsson, Ragnar Kjartansson,
Benedikt Davíðsson og Thomas MöHer.'framkvæmdastjóri rekstrardeildar Olís hf., sem
jafnframt stýrir umn_______
Spástefnustjóri: Árni Sigfússon, framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags íslands
KJ. 17.30 Spástefnu slitið.
fæðingur.
Skráning er hafin í síma 621066
Sighvatur R. Björgvinsson
Þórunn Pálsdóttir
Ragnar Kjartansson
Sigurður Ágúst Jensson
Thomas Möller
Arni Sigfússon
Stjórnunarfélag
íslands
Ánanaustum 15, sími 621066
Jón Ásbergsson
Benedikt Davíðsson
Gylfi Árnason og Helgi Pétursson með mynd Garðars „Skarðsheið-
in“ á milli sín á fyrstu sýningunni sem haldin er í nýja galleríinu.
Gallerí Listinn
Fyrsta listgalleríið í Kópavogi
FYRSTI sýningarsalurinn fyrir
myndlist hefur verið ópnaður í
Kópavogi. Salurinn er til húsa
að Hamraborg 20a og heitir Gall-
erí Listinn.
Stofnendur og rekstraraðilar
gallerísins eru þeir Helgi Pétursson
og Gylfi Árnason.
Þeir hafa rekið rammagerð og
sýningarsal að Síðumúla 32. Sá
staður ber sama nafn þ.e. Gallerí
Listinn. í framtíðinni er áætlað að
öll starfsemin flytjist til Kópavogs,
en þar er nú einungis rekinn sýning-
arsalur.
Salurinn hóf starfsemi sína með
sýningu á pastelmyndum eftir
myndlistarmanninn Garðar B. Sig-
valdason. Verkin eru landslags
stemmningar sprottnar útfrá hug-
leiðingum um haustið. Sú sýning
stendur til 4. desember.
Ætlunin er að opna nýja sýningu
aðra hveija helgi. Þannig að gestir
staðarins geti gengið reglubundið
að nýjum sýningum í Hamraborg-
inni.
Nýjar bækur
Viðburðarík flugmannsævi
Eftir Þorstein E.
Jónsson
í FYRRA kom út bókin „Dansað
á háaloftum". Þar sagði Þor-
steinn E. Jónsson frá æskuárum
og þátttöku sinni í heimsstyrjöld-
inni síðari sem orustuflugmaður
í breska flughernum. Nú birtist
síðara bindi endurminninga
hans, „Viðburðarík flugmanns-
ævi“.
Þorsteinn segir frá því hvernig
var umhorfs í innanlandsfluginu
þegar hann hóf störf hjá Flugfélagi
Islands í janúar 1947 og ýmsum
ævintýrum sem hann lenti í á byij-
unarárum millilandaflugsins. Síðan
frá lífi í flugmannsstarfí erlendis,
Setberg gefur út. Bókin kostar
3.350 krónur.
Þorsteinn E. Jónsson
%
%
;
l
I
I
I
i
I
I
i
i
i
i
! =T