Morgunblaðið - 01.12.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 1993
Grýla gerir víðreist
íslenskir jólasveinar kynna íslenska
listmuni og iðnvarning út um heim
GERÐUR Pálmadóttir kaup-
kona vinnur nú að því að mark-
aðsselja Grýlu og allt hennar
hyski í útlöndum undir vöru-
merki Hulduheima. Gerður er
búsett í Hollandi og rekur þar
fyrirtækið Freezing Point
(Frostmark). Hún hefur fitjað
upp á ýmsu í gegnum tíðina og
verið ódeig við að framkvæma
nýstárlegar hugmyndir. Gerður
hyggur á útflutning íslenskra
listmuna og fleira í tengslum
við kynninguna á íslensku jóla-
sveinunum og Grýlu gömlu. Þá
er hugmyndin að stofna sér-
stakan Grýludag 11. desember.
Á hvetju ári hefur Gerðf Pálma-
dóttur runnið til rifja hve umkomu-
laus útlendi jólasveinninn er og
stendur stutt við í mannheimi.
„Þetta er munaðarlaust grey,“ seg-
ir Gerður. „í mörgum löndum sting-
ur hann inn nefinu rétt sem snöggv-
ast á Nikulásarmessu, 6. desember,
og þá er mikið um dýrðir, bömin
fá gjafir og jólasveinar eru út um
allt. Svo er bara ekkert fram að
jólum!“ Úr þessu hyggst Gerður
bæta með því að kynna til sögunn-
ar íslensku jólasveinana sem tínast
til byggða síðustu 13 dagana fyrir
jól; fjölskrúðuga persónuleika sem
lausir eru við alla væmni - og ekki
síst, eiga Grýlu fyrir mömmu!
Vegna ferðaáætlunar íslensku
jólasveinanna er ekki hætta á að
þeir flækist fyrir jólasveininum sem
fyrir er í Evrópu, heldur bæta þeir
úr tilfínnanlegum jólasveinaskorti
frá Nikulásarmessu til aðfangadags.
Ólíkur bakgrunnur
Þegar leið á síðustu öld fóru
hugmyndir manna um íslensku jóla-
sveinana að breytast og eftir alda-
mót tóku þeir að líkjast æ meira
heilögum Nikulási hvað varðaði
klæðaburð, útlit og hegðun. Kaup-
menn áttu ekki hvað síst þátt í
þessari breyttu ímynd, enda jóla-
sveinarnir gjarnan fengnir í lið í
árlegu markaðsátaki jólavertíðar-
innar.
Jólasveinakvæði Jóhannesar úr
Kötlum, með myndum Tryggva
Magnússonar, átti mikinn þátt í að
þjóðin tók jólasveinana endanlega
í sátt um 1930. Nú voru þeir orðn-
ir skrítnir karlar, jafn hrekkjóttir,
stelnir og stríðnir og áður, en þrátt
fyrir það bestu skinn. Þótt útlitið
sé nú orðið því sem næst staðlað
eftir fyrirmynd jólasveinsins sem
gjaman er kenndur við kókakóla,
kynna þeir sig enn fyrir íslenskum
börnum með gömlum nöfnum
Grýlusona.
Ný myndasaga
víða. En er ekki varasamt
að hrófla við svo rót-
grónum hugmyndum
sem sögunni um
íslensku jóla-
sveinana?
„Það er
engin ein saga
til um þetta efni,“
Gerður. „Engir tveir
eins, þetta er samtíningur úr ýms-
um áttum. Þetta er bara mín saga
og ég segi hana til að samræma
okkar hugmyndir um jólasveina að
einhveiju leyti við þá jólasveina
sem þekktir eru í útlöndum. Við
ætlum að kynna til sögunnar
nýja hefð og tökum okkur visst
skáldaleyfí."
Ekki verður svipt um of hulunni
af myndasögunni, en víst er að
ýmislegt kemur skemmtilega á
óvart. Nú fæst til dæmis skýringin
á því hvernig íslensku jólasveinam-
ir fengu jólafötin, rétt eins og
mannaböm fá jólaföt.

Grýludagur 11. desember
ur klæðast í larfa, veitingahúsin
bjóða upp á Grýlumatseðil og ýmis-
legt fleira. Þetta myndi lífga vem-
lega upp á jólamánuðinn," segir
Gerður. Hún hefur þegar fengið til
liðs við sig veitingahús í Reykjavík
og Hafnarfirði sem munu bjóða upp
á Grýlumat hinn 11. desember.
Hulduheimar
mörgu undir einum hatti Huldu-
heima. „íslensk vara verður ekki
markaðssett ein og sér, í einhveiju
tómarúmi, þannig að hún geti keppt
við útlenda vöru. Hún verður að
hafa einhvern stuðningsramma,
sögulega hefð, eða eitthvað sérstakt
sem gerir hana eftirsóknarverða."
Fjöldaframleidda muni á borð við
ýmsa gjafavöru, kerti o.fl. hyggst
Gerður láta gera erlendis, enda
hefur hún viðskiptasambönd bæði
Asíu og Suður-Ameríku þar
sem hægt er að framleiða í
miklu magni með litlum til-
kostnaði. Listmunir, bæði úr
leir, tré og eðalmálmum,
verða framleiddir hér á landi.
Einnig er ætlunin að gera
bækur og sjónvarpsefni um
Grýlu og jólasveinana. Þá eru
ótaldir möguleikar á mark-
aðssetningu íslensks sælgætis
í gluggaskó útlendra barna.
íslensk jólasveinajól 1994
Morgunblaðið mun birta í desem-
ber myndasögu um Grýlugengið,
það er Grýlu og syni hennar. Sagan
er eftir Gerði og myndskreytt af
frægum hollenskum teiknimynda-
höfundi, Leendert Jan Vis að nafni.
Vis er m.a. höfundur teiknimynda-
fi'gúrunnar Macho Mouse, sem út-
leggst Karlrembumús, og er þekkt
Ætlunin er að halda Grýludag
hinn 11. desember, 13. dögum fyrir
jól, einskonar öfugan þrettánda. Þá
kemur Grýla í bæinn, með álfum,
jólasveinum og öðrum íbúum
Hulduheima. Gerður segir að hefðir
hafi orðið til á öllum tímum og árið
1993 sé ekkert verra ár en hvað
annað til að hleypa nýrri hefð af
stokkunum. „Hugmyndin er að fara
í skrúðgöngur, þar sem þátttakend-
Gerður hefur í hyggju að mark-
aðssetja íslenska listmuni, klæðnað
og jafnvel matvöru í tengslum við
jólasveinana. í öllum tilvikum yrði
um íslenska hönnun að ræða og
íslenskt hugvit. Nú starfa listamenn
hver í sínu horni og sjá margir
ekki langt út fyrir veggi vinnustof-
unnar þegar um markaðssetningu
er að ræða. Hugmynd Gerðar er
að markaðssetja listsköpun hinna
GRV(JÚ6£M6tt>.
Búið er að gera samninga við
stórar verslunarkeðjur, bæði á
meginlandi Evrópu og á Norður-
löndum, um markaðssetningu á
Grýlu- og jólasveinavarningi fyrir
jólin 1994. Búðirnar verða skreyttar
með myndum af Grýlugenginu og
varningurinn boðinn til sölu með
áberandi hætti. „Við eigum að nýta
hugvitið og það sem við eigum úr
okkar sögulegu hefð,“ segir Gerð-
ur. „Það er ekki nóg að hrópa:
Kaupum íslenskt! Það þarf ekki síð-
ur að segja: Seljum íslenskt! Við
eigum svo ríkulegan efnivið í hefð
okkar, hugviti og listamönnum. Það
er ekki síður mikilvægt að virkja
sköpunarkraftinn til útflutnings en
að hrúga orkuverum um allt land!“
GE
©
Heilagur Nikulás er fyrirmynd
jólasveinsins víða um heim. Sagan
segir að Nikulás hafi verið biskup
í Litlu-Asíu á 4. öld og rauði jóla-
sveinabúningurinn dregur dám af
biskupsskrúðanum. Nikulás varð
einn dáðasti dýrlingur kaþólskra á
miðöldum, verndari fátækra, bama
og sjófarenda og gjafmildur með
afbrigðum. í Evrópu var víða sú
trú, og er enn, að hann birtist á
messudegi sínum og færi þægum
bömum góðar gjafír en hirti þau
óþægu. Fyrr á öldum var heilagur
Nikulás í miklum metum á íslandi
og 44 kirkjur honum helgaðar.
íslensku jólasveinarnir em ekki
jafn göfugir að uppmna og heilagur
Nikulás. Gömul saga segir að þeir
séu í raun púkar sem kölski fékk
Grýlu til fósturs, aðrar sögur segja
þá afkvæmi Grýlu og Leppalúða,
sem bæði em hin ófrýnilegustu.
Sammerkt gömlum sögnum er að
jólasveinarnir hafí verið vondir og
komið í illum tilgangi til byggða.
Grýlu, móður þeirra, er lýst sem
hræðilegum óvætti. Ein sagan segir
að hún hafi haft þrjá hausa og þijú
augnráð í hveijum, eða 18 augu.
Með 6 eyrum hvomm megin heyrði
hún hrinur óþekkra krakka langt
að. Grýla var með þijá hala og 100
belgi á hveijum. Hún sá jafn vel
og hún heyrði svo það var eins
gott fyrir krakkana að haga sér
vel. Grýla lét enga óþekkt framhjá
sér fara.
Þegar leið að jólaföstu skriðu
jólasveinarnir úr fylgsnum sínum
og hræktu í pottinn hennar Grýlu,
sú gamla og bóndi hennar lágu
heldur ekki á hrákum sínum. Gums-
ið var síðan látið malla og þegar
nóg var soðið var því skipt í skjóð-
ur handa jólasveinunum.
Eftir að jólasveinunum hafði ver-
ið þvegið úr skít og þeir klæddir í
svört skinnföt, ekki ósvipað og
mótorhjólatöffarar nú til dags,
héldu þeir til byggða til að klína
gumsinu úr skjóðunum á óþekka
krakka og sækja þá handa Grýlu.
Breyttir og betri
J mörp hundrub ár hoAx- -
Lfgor verur buið L huLcLum hefml
Zslavrcls•
EiNMirrJ
Vi'ð hoUurrt þennan, heim- haUnn vegncc
þess a% rrtevm. getcu ehki seð hanvt.

lr
X B CL&A
4k

ÖSÚ/nlLegu verurnar eru aZ c/msum Jíscrðum.
TrdLLln Qeta. verih á stXrb ufS -feLk. K/sar
^ru tnikLu SixrrL. Iúvergcir rrtikLu minnL
Mennim'trgeta~ eJckL set -PÓLkiS i
hulduheimi^ -nema 30 daga, d árí.
TU ergömuL 'csLensk þjúhsaga. um {jöLskyfctu.
at troLLaJajviL. FjóLskijlcLtL G/yLu..
■

1
I
1
fe