Morgunblaðið - 01.12.1993, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 1993
35
um það að velja, hvort þeir vilji slíta
sambandinu við Dani nú þegar eða
semja um það. „Ef þessi samningur
... verður samþykktur þá verður það
gert fyrst og fremst vegna þess,
að þjóðin vill ekki segja skilið við
Danmörku að svo stöddu, þykist
ekki við því búin.“
Og skýring Vísis er þá sú, að
þjóðin þykist ekki hafa nógu góða
stjórnendur í i'nnanlandsmálum,
hvað þá ef utanríkismálunum verði
bætt við. Muni því flestir una því,
að Danir fari með utanríkismál vor
um sinn.
Aðalgallann telur Vísir verajafn-
réttisákvæðin, en kostirnir séu svo
yfirgnæfandi, að ekki geti komið til
mála að hafna samningnum, jafnvel
þó að vér yrðum að gefa eftir um
svo mikilsvert atriði sem þegnajafn-
réttið. „Þegar tveir aðilar semja, er
þess ekki að vænta, að annar fái
allar sínar fyllstu kröfur uppfylltar,
og þá sízt sá veikari. En í þessum
samningum verður ekki sagt, að
hlutur hins veikari hafi verið fyrir
borð borinn, heldur hefur verið hald-
ið fast og drengilega um allar að-
alkröfur vorar, og má vel muna þeim
mönnum það, sem fremstir stóðu í
þessum samningum af vorri hálfu.“
Nefnir blaðið þár sérstaklega til
undimefndarmennina Einar Amórs-
son og Bjama frá Vogi.
Fjórða Norðurlandaríkið
En bregðum okkur nú snöggvast
til Danmerkur. Þar eru samninga-
mennirnir farsællega heim komnir,
og árangurinn af starfí þeirra vekur
geysilega athygli. Berlingske Tid-
ende gefa út aukablað með frum-
varpinu kvöldið 26. júlí og birta auk
þess langa og vingjarnlega grein
um starf samninganefndanna.
Stjórnarblaðið Politiken segir
daginn eftir, að einn höfuðkostur
frumvarpsins sé skýrleikinn, svo að
það leysi glöggt úr öllum vafaatrið-
um, sem undanfarið hafi valdið
óánægju og flokkadráttum. Þá
leggur blaðið mikið upp úr því, að
Danmörk einmitt nú viðurkenni
kröfur tímans um sjálfsákvörðunar-
rétt þjóðanna. Blaðið er sérstaklega
ánægt með 6. grein, þar sem hald-
ið sé við kröfu Dana um þegnajafn-
réttið, og 16. grein, sem bendi fram
á við til víðtækari samvinnu Norð-
urlanda. Sárt hafi verið, er Finnland
ijarlægðist, en nú standi vonir til,
að ísland fái skipað sæti sem fjórða
ríki á Norðurlöndúm í góðri og ein-
lægri samvinnu við hin ríkin.
Social-Demokraten flytur Zahle-
ráðuneytinu heillaóskir sínar um
þessi málalok. Tekur jafnframt
skýrt fram, að fulltrúi Vinstri
manna, J. C. Christensen, hafi án
tillits til flokkssjónarmiða lagt
dijúga og dugmikla hönd á plóginn
til að binda enda á það verk, er
mistókst stjórn hans 1908, þótt
ekki væri það honum að kenna.
Jörundur Brynjólfsson segir, að
ekki hafi verið auðvelt að mynda
stjórn, þegar Jón Magnússon tókst
það á hendur svo óflokksbundnir
sem margir þingmenn voru. „En
þegar andstæðingar hans héldu,
að þeir væru búnir að ná frá honum
einum þingmanni', var hann búinn
að ná tveimur frá þeim.“
Lýkur svo þessu yfirliti og að-
eins ástæða að bæta því við, að
íslendingar búa enn og vonandi
ávallt að störfum, ættjarðarást og
frelsishugsjón þeirra manna sem
hér hafa komið við sögu - sjálf-
stæði íslands er sá bautasteinn
sem þeir reistu sér. Okkur, sem
nú lifum, hefur greint á um leiðir
til að viðhalda því. Líf þeirra og
barátta sýnir að frjálsum mönnum
er ekki ætlað að hafa allir eina
skoðun. En störf þeirra, sem komu
fullveldi íslands í höfn, vísa veg-
inn. Vonaridi á sá fáni, sem er
tákn þess íslands, sem þeir óskuðu
sér, eftir að blakta um ókomna
framtíð yfir fijálsri þjóð og frjálsu
landi, með æ sterkari bakhjarl
efnahags og menningarlegs sjálf-
stæðis. Þá hafa verk þeirra ekki
verið unnin fyrir gýg. Og raunar
er okkur og þeim, sem eftir koma,
ekki annað hlutverk ætlað en
standa vörð um þann veruleik, sem
óx úr draumsýn þeirra og hugsjón.

jólamynstri
E “ 39(]/ni
Forræðismál Sophiu Hansen í Tyrklandi
Handtökuskipun á
hendur Halini A1
HANDTÖKUSKIPUN var gefin út á hendur Halim Al, fyrrum eigin-
manni Sophiu Hansen, eftir að hann kom ekki til réttarhalda vegna
brota sinna á umgengnisrétti Sophiu i Istanbúl á mánudagsmorgun.
Ekki höfðu borist fréttir um hvort til hans hefði náðst í gærdag. Hins
vegar sagði Sophia í samtali við Morgunblaðið í fyrrakvöld að allar
líkur væru á að hann hefði verið í Istanbúl á sunnudag. Mannréttinda-
dómstóllinn í Strassborg ætlar að taka til meðferðar kæru á hendur
tyrkneskum yfirvöldum vegna umgengnisréttarbrotanna og slæmrar
meðferðar á dætrum Sophiu.
hafa unnið betur og verið meir á
verði en hinn hægláti forsætisráð-
herra íslands, og sennilega hefur
hann oft talað við dönsku nefndar-
mennina og sannfært þá um, að
þeir yrðu að ganga að mestu leyti
að kröfum íslendinga, ef samningar
ættu að takast.“
„Ég álít, að hann hafi verið einn
lagnasti samninga- og stjórnmála-
maður á sínum tíma, hann var vit-
maður, góðgjarn og réttsýnn. Það
var ekki litið á hann sem neinn
skörung, hann var mjög varfærinn
maður og stundum borið á brýn,
að hann væri óákveðinn í skoðun-
um, en ég hygg það orð hafí kom-
izt á vegna varfærni hans og
samvizkusemi. En á úrslitastundum
var hann ákveðinn og einarður for-
ingi. Þótt hann væri ekki mælsku-
maður, tel ég, að -enginn þingmaður
hafi verið beinskeyttari en hann,
ef á þurfti að halda. Ekki var gott
að hrekja röksemdir hans, enda
þótt hann væri ekki skörulegur
ræðumaður.““
í bókarlok segir höfundurinn,
Gísli Jónsson:
„Alla tíð síðan 1918 hefur fyrsti
desember vakað í vitund þjóðarinn-
ar sem dagur frelsis og hátíðar.
Ekki hvað sízt hafa stúdentar helg-
að sig deginum og sér daginn, og
hann hefur orðið þeim og þjóðinni
allri brýning um að gæta fengins
frelsis. Svo efldi og fullveldisviður-
kenningin með landsmönnum
sjálfstraust, bjartsýni og framtak
og bjó þá undir frekari sókn í sjálf-
stæðismálum sínum. Þó miklum
áfanga væri náð með sambandslög-
unum, voru ærnir meinbaugir þeirra
frá íslenzku sjónarmiði, ef mælt er
við fyllsta sjálfstæði þjóðar.
Margir Danir munu hafa vonað,
að íslendingar myndu una óbreyttu
sambandinu við þá um langa fram-
tíð. Þær vonir hafa þó verið blandn-
ar óttanum við, að sambandslögin
yrðu aðeins áfangi á leið íslendinga
til fulls skilnaðar, enda í lögunum
fóigin þau ákvæði, er greiddu leið-
ina til lýðveldis á Islandi.
„Mannréttindadómstóllinn hefur
staðfest að hann ætli annars vegar
að taka til meðferðar kæru vegna
aðgerðarleysis tyrkneskra stjórn-
valda á framgangsmáta umgengnis-
réttarins, að þau hafí ekki látið hann
fram ganga, og hins vegar kæru
vegna meðferðar á börnum. Stúlk-
urnar hafa sjálfar sagt frá þessu en
tyrknesk stjórnvöld hafa ekkert
gert,“ sagði Sigurður Pétur Harðar-
son stuðningsmaður Sophiu. Hann
sagði að dómstóllinn hefði óskað eft-
ir því að greinargerð tyrkneskra
stjórnvalda vegna málsins bærist
innan eins mánaðar. Eftir að það
yrði málinu flýtt eins og kostur yrði.
Halim A1 mætti ekki á fund dóm-
ara og saksóknara í Istanbúl þegar
dæma átti í 24 brotum hans gegn
umgengnisrétti Sophiu á mánudags-
morgun. Allt að sex mánaða fangels-
isvist er við hveiju þessara brota og
hægt er að dæma fólki í allt að eins
mánaða fangelsi fyrir að vanvirða
réttinn með því að mæta ekki til
réttarhalda. Gefin var út handtöku-
skipun á hendur Halim í kjölfar fjar-
vistar hans í réttinum í dag.
Eiginkona Halims
barnshafandi
Ekki hafði frést hvort til Halims
hefði náðst í gærdag. Hins vegar
sagði Sophia að allar líkur væru til
þess að til hans myndi nást. Hann
hefði verið í Istanbúl á sunnudag og
færi tæpast langt frá fyrirtæki sínu
um þessar mundir. Þar að auki væri
eiginkona hans barnshafandi og
myndi væntaniega verða léttari fyrir
áramót.
Hún sagðist afar ánægð með að
Mannréttindadómstólinn í Strassborg
ætlaði að taka fyrir kærur á hendur
tyrkneskum stjómvöldum. Trúlega
hefði það líka haft áhrif á að tyrk-
neska ríkissjónvarpið sýndi nú máli
hennar áhuga. Talsmenn stöðvarinn-
ar höfðu áður gefið út yfirlýsingu um
að hún fjallað ekki um einkamál.
Erindi
um sorg
FJÖLSKYLDAN í sorg á jóla-
föstunni er efni erindis, sem
Gunnlaugur Stefánsson prest-
ur og alþingismaður flytur hjá
Nýrri dögun annað kvöld.
Fundur Nýrrar dögunar verð-
ur í safnaðarheimili Grensás-
kirkju og hefst klukkan 20 ann-
að kvöid, fimmtudagskvöld.
Skeifunni 13 Auðbrekku 3
Reykjavík Kópavogi
Noröurtanga 3
Akureyri
Reykjarvíkurvegi 72
Hafnarfiröi
Samningur þessi ætti að verða
ófriðarþjóðunum fyrirmynd, þegar
að friðarsamningum komi.
í langri grein, sem Borgbjerg
skrifar undir nafni, segir hann það
opinbert leyndarmál, að Alexander
Foss hafi barið það í gegn, að
íhaldsmenn áttu engan fulltrúa í
samninganefndinni, þvert ofan í
vilja Johans Knudsens og fleiri for-
ystumanna þeirra.
Hánn telur, að dönsku fulltrúarn-
ir hafi notið öfiugrar aðstoðar ís-
lenzkra Jafnaðarmanna, sem hafi
haldið því fram, að það væri fjarri
nútíðarkröfum verkalýðsins, að
hreint konungssamband væri það
eina, sem knýta ætti þjóðirnar sam-
an, svo sem stækir þjóðræknismenn
héldu fram. Nei, það, sem mestu
varðaði frá sjónarmiði verkamanna,
væri þjóðasamband og þá m. a.
sameiginlegur ríkisborgararéttur.
íslenzkir verkamenn vildu fá kosn-
ingarétt í Danmörku og aðgang að
félagslegum gæðum til jafns við
danska verkamenn, og sama gilti
um danska verkamenn á íslandi.
Takmarkið væri að færa út kvíarn-
ar, ekki þrengja þær samkvæmt
einkunnarorðunum ísland fyrir ís-
lendinga.
Um sjóðina sagði hann, að það
gæti orðið eitt af verkefnum þeirra
að veita fé til að ljósmynda skjöl
og bækur í Árnasafni og stúdentum
við Háskóla íslands þannig gefinn
kostur á að ganga rakleitt að þeim.
Friðsamleg sambúð
Dagens Nyheder segir það aug-
ljóst, að íslendingar hafi haft ein-
lægan vilja á að ná samkomulagi,
og beri að fagna því, að frumvarpið
hafi í sér fólgna möguleika á auk-
inni samvinnu landanna og meira
samræmi í löggjöf. Munurinn sé
ekki mikill frá 1908, og leggi
dönsku samningamennirnir áherzlu
á, að íslendingar hafi samþykkt
þegnajafnréttið, og ætti því Dönum
að vera óhætt að staðfesta samn-
ingana.
I svipaðan streng tekur Hoved-
staden, þó að viðurkennt sé, að
ýmis atriði samninganna séu öðru-
vísi en blaðið hefði kosið.
Kristeligt Dagblad hyggur, að
ganga megi að því vísu, að samn-
ingurinn muni ekki standa lengur
en til ársloka 1940, því að margt
geti enn gefið efni og átyllu til nýs
ágreinings. En geti Island og Dan-
mörk lifað saman, þó ekki sé nema
22 ár, nokkurn veginn friðsamlega,
þá sé svo mikið unnið, að Danir
megi ekki leggjast á móti samning-
unum...
Dómur Þorsteins M.
Látum nú Þorstein M. Jónsson
dæma. Hann var aldrei flokksbróðir
Jóns Magnússonar og löngum and-
stæðingur hans í stjórnmálum.
„Á bak við tjöldin mun enginn
Vikublaðið
Ihuga út-
gáfu 3-4 sinn-
um í viku
FLOKKSSTARFSNEFND sem
starfaði á landsfundi Alþýðu-
bandalagsins um helgina telur að
stefna beri að áframhaldandi út-
gáfu Vikublaðsins en felur fram-
kvæmdastjórn flokksins jafnframt
að íhuga mögnleika á að gefa út
blað 3-4 sinnum í viku.
Fram kom í áliti nefndarinnar á
landsfundinum að efla þurfi fjár-
hagsstöðu Vikublaðsins og að ein-
ungis helmingur skráðra flokks-
manna kaupi blaðið. Unnur Krist-
jánsdóttir, fráfarandi gjaldkeri, sagði
á landfundinum að blaðið stæði í
raun undir sér en ef fjárhagsstaða
þess yrði bætt um 5-10 millj. kr.
Að dómi flokksstarfsnefndar er
ekki grundvöllur til þátttöku flokks-
ins í Mótvægi hf. sem gefur út Tím-
ann nema aðstandendur félagsins
geti sýnt fram á að þar geti orðið
fyrir hendi traustur og starfhæfur
meirihluti en lýsir þó Alþýðubanda-
lagið enn jákvætt í garð slíkrar til-
raunar.