Morgunblaðið - 24.06.1998, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 24. JÚNÍ 1998 27
AÐSENDAR GREINAR
Þessa kolsvörtu
sögu verður
að segja
ÞAÐ þarf að þvo þennan kol-
svarta blett af þjóðfélaginu. Og
reynslan sýnir að það verður ekki
gert með hefðbundnum aðgerðum.
Það gerist ekki nema fólkið sjálft -
við - segjum hlutina umbúðalaust.
Þau af okkur sem enn erum í
gangi. Þau sem voru þolendur í
þessum harmleik liggja nú í kirkju-
görðunum og mega ekki mæla.
Það er óhjákvæmilegt að segja
söguna eins og hún er. Undanfarna
áratugi, raunar allan seinni hluta
aldarinnar, hefur verið níðst meira
og minna á gömlu fólki í landinu.
Ekki fyrst og fremst að það hafi
verið svelt, heldur hefur gamalt
fólk verið niðurlægt, það hefur ver-
ið einangrað, það hefur verið sett í
geymslur þegar ellin sótti á og
halla tók undan fæti. Þetta fólk
hafði sjálft ekkert um sín mál að
segja þegar heilsan og starfsorkan
tók að dvína. Þetta fólk fékk ekki
að deyja með reisn.
Þetta eru ekki litlar ásakanir.
En staðreyndirnar eni þessar.
Er það ekki siðlaust,
spyr Hrafn Sæmunds-
son, að gamalt fólk sé
sett aftast í röðina og
níðst á þeim sem ekki
geta borið hönd fyrir
höfuð sér?
Upp úr þeim þjóðfélagsbreyting-
um sem urðu í og eftir heimsstyrj-
öldina flosnaði stór hluti af eldra
fólki upp og þá byrjaði gamalt fólk
að verða „vandamál“. I nýju
„kjarnafjölskyldunni"
fór gamalt fólk að
verða fyrir ungu kyn-
slóðunum. Það var þá
sem byrjað var að
byggja stór elliheimili.
Þessi steinsteypa var
framan af oftar en hitt
staðsett sem fjærst
mannabyggðum eða í
útjaðri byggðar.
Geymsluformið varð
strax ráðandi. Fólk
var flutt „hreppaflutn-
ingum“ í þessar
geymslur. Fólk var
raunverulega ekki
spurt. Þeir voru
heppnir sem fengu
„pláss“! Og margt gamalt fólk
gekk brosandi í útlegðina. Þetta
var það síðasta sem það gat gert
fyrir blessuð börnin sín eftir að
hafa oft kostað þau til mennta og
hjálpað þeim að byggja nýju húsin.
Gamla fólkið kvartaði ekki. Gamalt
fólk hefur aldrei kvartað.
Og hvernig er þetta í dag? Tök-
um dæmi úr nútímanum. I einu al-
fullkomnasta heilbrigðiskerfi í
heiminum, sem er á Islandi, er
barnadauði einn sá minnsti. Þetta
stafar af því að þessi þáttur heil-
brigðiskerfisins er rekinn á þann
hátt að það sem hægt er að gera
fyrir peninga er sett í að börnin,
allt frá frjóvgun til
fæðingar og eftir fæð-
ingu og líka foreldrar
barnanna, fá alla
heilsufarslega og fé-
lagslega þjónustu.
Engum lifandi manni
dettur í hug að breyta
þessu og setja á kvóta-
kerfi þarna.
En hvað gerist á
hinum endanum? Þeg-
ar fólk leggur í ferða-
lagið út úr heiminum?
Fær þá hver einstak-
lingur allt sem hægt
er að fá fyrir peninga,
alla þjónustu, fyrir
sérþarfir hvers og
eins, heilsufarslega og félagslega?
Nei. Það eru ekki einusinni til
„geymslur" fyrir alla!
Staða gamals fólks sem er veikt
er oft skelfileg. Er það ekki siðlaust
og niðurlægjandi þegar „gamalt"
veikt fólk „kemst“ inn á spítala að
þá þurfi að skrifa undir yfirlýsingu
um að aðstandendur taki aftur við
fólkinu? Er það ekld siðlaust og nið-
urlægjandi að „gamalt“ veikt fólk
þui-fi að horfa upp á að böm þess
eða aðstandendur þurfi að fara úr
vinnu til að hugsa um það? Er það
ekld siðlaust og niðurlægjandi að
„útskrifa" gamalt fólk - ekki vegna
heilsufarsástands heldur vegna lok-
ana í sjúkrahúsum? Er það ekki sið-
laust að gamalt fólk sé sett aftast í
röðina og níðst á þeim sem ekki
geta borið hönd fyrir höfuð sér? Að
þessi þjóðfélagshópur fær ekki þá
þjónustu sem nú er aðgengileg í
endurhæfingu og félagslegri aðstoð.
Vill kannski einhver láta gera könn-
un á því á elliheimilum og stofnun-
um fýrir aldraða, hvað einstakling-
amir fá marga tíma á mánuði af
„dýiTÍ“ sérhæfðri þjónustu sem nú
er þekkt eins og í sálarfræði og öðr-
um félagsvísindum? Þá þjónustu
sem er fram yfir minnsta hugsan-
legan „rekstrarkostnað"? Þorir ein-
hver að láta gera slíka könnun?
Hér skal enn og aftur tekið fram
að ekki er verið að gagnrýna
starfsfólk í öldranarþjónustu. Það
fólk vinnur undir einu mesta álagi
á vinnumarkaðinum. Og margt af
þessu fólki tekur undir þessa gagn-
rýni.
Að lokum skal minnst á það að
sú kynslóð sem tók þátt í og stóð
fyrir þeirri stefnumörkun á sínum
tíma að leysa „vandamál" gamla
fólksins með steinsteypunni og
geymslu, það fólk nálgast nú sjálft
lífeyrisalduriunn. Kannski væri
skynsamlegt að þetta fólk athugaði
hvað hefur raunveralega breyst?
Hvort eitthvað hefur breyst?
Höfundur er fulltrúi.
Hrafn
Sæmundsson

KRINGLUKASTTILBOÐ
MIÐVIKUDAG, FIMMTUDAG, FÖSTUDAG OG LAUGARDAG
KRATT JAKKI
CARVESTl
VOLLEN PEYSA
BOLD BUXUR
Kringlan sími 5811944 • Laugavegi 95-97 sími 5521844 Kringlan sími 568 6244 • Laugavegi 95-97 sími 552 1444