Morgunblaðið - 14.10.2001, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2001 11
sem hryðjuverkahópar kunna enn
að geta nýtt sér.
Tengt þessu er síðan sá ásetn-
ingur bandamanna að freista þess
að bæta vígstöðu stjórnarandstöð-
unnar, Norðurbandalagsins, sem
ræður 5-10% landsins. Styrkist
staða þess, sem sérfræðingar sum-
ir fullyrða að þegar kunni að hafa
gerst, skapast aftur forsendur fyr-
ir því að senda liðsafla úr herjum
bandamanna inn í landið. Þar yrði
í flestum tilfellum um að ræða
heldur fámennar sveitir úr land-
hernum, sem ætlað yrði að ná
hernaðarlega mikilvægum stöðum
svo sem flugvöllum á sitt vald og
verja þá. Sérstaklega er horft til
flugvalla í suðurhluta landsins þar
sem skilyrði þykja hagstæð bæði
með tilliti til þess að fá varið þá og
varnargetu í lofti en þá væri unnt
að hafa tiltækar orrustuþotur, sem
ráðast myndu gegn óvininum þeg-
ar hann léti á sér kræla. Fljótlega
ætti að koma í ljós hvort þörf verð-
ur á slíkri loftvernd. Þess háttar
árásir yrðu einnig framkvæman-
legar frá flugmóðurskipum á Ind-
landshafi þótt þær yrðu augljós-
lega erfiðari í framkvæmd.
Baráttuþrek talibana
Með þessu móti skapast forsend-
ur fyrir því að senda liðsafla og
sérsveitir inni í landið en þeim
verður einkum beitt til að hafa upp
á hryðjuverkahópum og eyða þeim.
Það er mat manna að veruleg
áhætta fylgi þessu stigi átakanna
og að það kunni að dragast mjög á
langinn. Að vísu er bent á reynsl-
una úr Flóastríðinu og rifjað upp
að baráttuþrek hersveita Saddams
forseta hafi reynst lítið sem ekk-
ert. Vera kunni því að hermenn
talibana megni ekki að veita mikla
mótstöðu. Að auki hafa sérfræð-
ingar um sögu Afganistans bent á
að þar í landi hafi herstjórar og
ættbálkahöfðingjar löngum skipt
um bandamenn án teljandi vand-
kvæða og rofið gerða samninga.
Mútum bæði fjárhagslegum og
pólitískum megi auðveldlega beita.
Allt kann þetta að vera satt og
rétt. Á hinn bóginn verður að gera
ákveðinn greinarmun á liðsafla
Íraka og talibana. Hermenn Íraka
börðust ekki af hugsjón, hræðslan
við refsingu, aftöku, var það meðal,
sem dugði til að fá þá til að halda
út á vígvellina til að mæta herafla,
sem í raun tilheyrði annarri öld.
Niðurstaðan varð enda í sam-
ræmi við það.
Vera kann hins vegar að talib-
anar reynist hugsjóna-hermenn.
Ekki er sjálfgefið að þeir gefist
upp þegar þeir gera sér grein fyrir
frammi fyrir hvers konar hervél
þeir standa. Að þessu leyti er
hugsanlegt, og það skal áréttað að
hér er um getgátur að ræða, að
hermenn talibana reynist líkir
skæruliðunum, sem Bandaríkja-
menn áttu við að eiga á dögum
Víetnam-stríðsins. Skæruliðastríð í
fjöllum Afganistans er nokkuð sem
bandamenn munu vilja forðast í
lengstu lög.
Afmarkaðar og
snöggar herfarir
Reynist sveitir talibana öldungis
ófærar um að veita mótstöðu mun
það koma fljótt í ljós. Bandamenn
munu leggja höfuðáherslu á tak-
markaðar herfarir, sem einkennast
munu af miklum hraða. Tilgang-
urinn verður ekki sá að uppræta
gjörsamlega herafla talibana held-
ur verða honum greidd hnitmiðuð
högg ekki síst í þeirri von að flótti
bresti á liðið og einstakir herflokk-
ar gangi til liðs við stjórnarand-
stöðuna.
Sveitir frá Bandaríkjunum,
Bretlandi og trúlega fleiri ríkjum
munu annast þær árásir og treyst
verður á þyrlur í lágflugi, sem
njóta munu óbeinnar verndar úr
lofti að því marki að herþotur
verða jafnan tiltækar. Hætta á
mannfalli verður veruleg og hafa
ber í huga að afganskir hermenn
hafa góða reynslu af notkun flug-
skeyta gegn þyrlum og flugvélum
(sjá skýringarmynd). Erfitt verður
að verja þyrlurnar þótt þær séu
raunar búnar ágætum vörnum,
hafi nætursjá og góðan miðunar-
búnað auk þess að geta tekið elds-
neyti á flugi. Hætta á bilunum og
slysum er á hinn bóginn umtals-
verð og þyrlur eru berskjaldaðar
fyrir illviðrum og miklum veðra-
brigðum. Þá er vetur að ganga í
garð í Afganistan og honum fylgja
ýmsar hættur, t.a.m. ísing. Áhersl-
an verður því lögð á snöggar og
hnitmiðaðar aðgerðir, sem koma
eiga óvininum í opna skjöldu.
Þessi lýsing á jafnframt við um
herferðir gegn hryðjuverkahópum
ef og þegar upplýsingar berast um
verustaði þeirra. Í þeim tilfellum
verða sveitirnar hins vegar að
jafnaði fámennari og sérhæfðari og
víst að þær munu ekki einvörð-
ungu notast við þyrlur.
Auk þess sem telja verður lík-
legt að reynt verði að tryggja yf-
irráð yfir flugvöllum í Afganistan í
þessu skyni er einnig hugsanlegt
að bandarískir herforingjar horfi
til liðsaflans, sem nú þegar er til
staðar í Úzbekistan. Þar eru m.a.
„Delta Force“- og „Rangers“-sér-
sveitir, sem eru þrautþjálfaðar við
hinar erfiðustu aðstæður og hreyf-
anlegar mjög. Bandarískar sér-
sveitir t.a.m. „Rangers“ og „Delta
Force“ eiga margar glæsta sögu
en þessi liðsafli hefur einnig ítrek-
að orðið fyrir áföllum síðustu ára-
tugina. Upp í hugann koma myndir
af villimönnum að draga illa út-
leikið lík bandarísks „Rangers“-
liða um götur Mogadishu árið 1993
þegar Bandaríkin efndu til herfar-
ar þangað í nafni mannúðar, sem
lyktaði með ósköpum. Fleiri dæmi
mætti nefna allt frá dögum Víet-
nam-stríðsins en þá óx mjög vegur
slíkra sveita. Þótt öflugar séu geta
aðgerðir þeirra mistekist hrapal-
lega enda áhættan gríðarleg.
Mikilvægi njósna eykst enn
Þótt hér hafi verið leitast við að
greina hernaðinn í Afganistan í af-
mörkuð svið ber að taka fram að
skilin eru sjaldnast svo skörp. En í
einfölduðu máli má segja að fyrsta
stig herfararinnar gegn hryðju-
verkamönnum og talibönum í Afg-
anistan hafi falist í loftárásum á
föst skotmörk. Annað stigið mun
hins vegar fela í sér að skotmörkin
verða hreyfanleg, einkum her-
flokkar, skriðdrekar, stöðvar
manna bin Ladens og á endanum,
að öllum líkindum, fylgsni hans
sjálfs. Mikilvægi njósna, bæði á
jörðu niðri og í lofti, og annarra
upplýsinga, sem aflað er með
leynilegum hætti og í samstarfi við
bandamenn, verður margfalt á við
það, sem átt hefur við til þessa.
Eitt af því, sem spillt getur stór-
lega áformum bandamanna, er ein-
mitt að ekki takist að afla nægi-
lega fljótt og vel slíkra upplýsinga.
Þeir eru auðfundnir, sem telja að
mjög skorti á að viðunandi njósn-
um verði haldið uppi í Afganistan
en fregnir undanfarna daga herma
að leyniþjónusta Bandaríkjanna,
CIA, reyni nú ákaft að bæta upp-
lýsingaöflun sína þar.
George W. Bush forseti lýst yfir
því á dögunum að bandamenn
hygðust „svæla Osama bin Laden
út úr fylgsni sínu“. Sú herfræði,
sem lýst hefur verið hér að framan
er einmitt fallin til þess. Tilgang-
urinn er að koma hreyfingu á liðs-
afla óvinarins því þannig er geta
hans til skipulagðra varna að öllu
jöfnu minni. En ekki skyldu menn
gleyma því að Afganistan er stórt
land, 647.500 ferkílómetrar, og erf-
iðara svæði til landhernaðar er
vandfundið á jarðarkringlunni.
dirbúinn
Reuters
Breskir hermenn æfa flutn-
inga á léttum 105 mm fall-
byssum með Chinook-þyrlum
í Óman á miðvikudag. Þyrlur
munu gegna lykilhlutverki í
hugsanlegum landhernaði í
Afganistan.
SAMTÖK hryðjuverkaforingjans
Osama bin Ladens ráða trúlega yfir
frumstæðum efnavopnum en búa
ekki yfir þeirri tækni, sem nauðsyn-
leg er til að beita þeim.
Þetta er mat háttsetts embættis-
manns í varnarmálaráðuneyti Banda-
ríkjanna, sem ræddi við blaðamenn í
skjóli nafnleyndar.
Samtök bin Ladens, sem nefnast
al-Qaeda, myndu að sögn embættis-
mannsins þurfa að beita „hugvitsam-
legum aðferðum“ til að nota þau eit-
urefni, sem þau ráða trúlega yfir, í
þeim tilgangi að fremja hryðjuverk.
Þau gætu t.a.m. notað áburðardreif-
ingarflugvélar og jafnvel úðabrúsa.
Gary Ackerman, þekktur banda-
rískur sérfræðingur um starfsemi
hryðjuverkahreyfinga, segir að með
svo frumstæðum búnaði myndu
hermdarverkamenn ekki megna að
myrða mikinn fjölda fólks. Þetta eru
eins konar „vasaútgáfur“ af efna-
vopnum,“ sagði Ackerman.
Bandaríski embættismaðurinn
taldi ólíklegt að menn á vegum Osama
bin Ladens byggju yfir þeirri tækni
og þekkingu, sem nauðsynleg væri til
að standa fyrir lífefnavopnaárás þar
sem t.a.m. miltisbrandi væri beitt.
Hvað mögulega kjarnorkuógn
varðar sagði hann að hefðu hryðju-
verkamenn komist yfir slík efni gætu
þeir mögulega beitt þeim í formi svo-
nefnds „geislavopns“. Með slíkum
vopnum væri unnt að dreifa geislun
og þar með myrða og sýkja fjölda
fólks án þess þó að hleypa af stað
sprengingu.
Osama bin Laden hefur lýst yfir því
að það sé „heilög skylda“ múslíma að
komast yfir gereyðingarvopn og að
sérhver Bandaríkjamaður sé rétt-
dræpur. Mat bandarískra sérfræð-
inga er að bin Laden muni ekki hika
við að beita slíkum vopnum komist
hann yfir þau.
Á líklega frum-
stæð efnavopn
Washington. AP.
ÓTTI meðal almennings í Bandaríkj-
unum hefur aukist mjög í kjölfarið á
því að fjórða tilfellið af miltisbrandi
hefur greinst og yfirvöld hafa varað
við því að eiga megi von á frekari
hryðjuverkum.
Talið er að dreifing miltisbrands-
ins sé af manna völdum og hafa öll til-
fellin greinst hjá starfsfólki fjölmiðla
í Bandaríkjunum, nú síðast á sjón-
varpsfréttastofu NBC. Þá barst einn-
ig tortryggilegt bréf til dagblaðsins
New York Times. Hjá fjölmiðlum
hefur verið brugðist við með því að
kanna sérstaklega bréf og pakka og
póstfyrirtæki hafa gert slíkt hið
sama.
Þessi tilfelli hafa gert að verkum
að almenningur er mjög taugaveikl-
aður. Miltisbrandurinn hefur verið
tengdur sendingum til fjölmiðla í
Flórída og New York og í fréttum
hefur verið greint frá torkennilegu
hvítu dufti. Á föstudag voru skrif-
stofur ýmissa fyrirtækja rýmdar víða
um Bandaríkin, en óttinn reyndist
ástæðulaus. Læknar hafa greint frá
því að sjúklingar hamstri sýklalyf og
fólk sé sannfært um að erting í hálsi
eða hósti hljóti að vera fyrstu merkin
um miltisbrand, sem í upphafi lýsir
sér með einkennum svipuðum flensu.
Lífleg viðskipti með
lyf á Netinu
„Það liggur við að gripið hafi um
sig æði,“ sagði Michael Hirt, yfirmað-
ur Encino-Tarzana læknamiðstöðv-
arinnar. Virtist einu gilda þótt heil-
brigðisyfirvöld hvettu fólk til að
halda ró sinni. Straumur sjúklinga,
sem leituðu aðstoðar vegna raun-
verulegra og ímyndaðra veikinda,
jókst aðeins.
Eftirspurn eftir sýklalyfinu Cipro,
sem notað er til að vinna á miltis-
brandi, hefur verið gríðarleg. Venju-
lega selst ein pilla af lyfinu á hundrað
krónur og er beðið um 20 pillu
skammta. Nú er beðið um 100 pillu
skammta. Viðskipti með lyfið eru far-
in að fara fram á Netinu og hefur pill-
an selst á allt að 550 krónur.
Í pósthúsi í Parker, rétt fyrir sunn-
an Denver, fór öll starfsemi úr skorð-
um á föstudag þegar hvítt duft kom
úr umslagi eftir að starfsmaður hafði
stimplað það af nokkurri hörku. Sér-
sveit til að fara með hættuleg efni
kom á staðinn ásamt lögreglu,
slökkviliði, alríkislögreglunni,
fulltrúum bandarísku umhverfis-
stofnunarinnar, þjóðvarðliðsins og
pósteftirlitsins, svo eitthvað sé nefnt.
Duftið hafði farið á fjóra starfsmenn.
Þeir voru afeitraðir og farið með þá í
áfallahjálparmiðstöð á meðan hið
grunsamlega hvíta efni var greint í
rannsóknarstofu á hjólum. 48 sam-
starfsmönnum þeirra var ekið brott í
rútu til yfirheyrslu um atburðinn.
Bréfberar í Denver hættu að bera út
póst og drifu sig á slysavarðstofur
þegar þeir fréttu af þessu atviki. Efn-
ið reyndist hins vegar hafa verið van-
illubúningur og var viðtakandanum
fært rifið umslagið síðar um daginn.
Hvítt duft varð einnig tilefni til
uppnáms víðar, en þar reyndist vera
á ferðinni allt frá leir til mjólkurdufts
en einnig gat grunsamleg hegðun
leitt til þess að ferðamannastöðum
var lokað eins og gerðist á fangaeyj-
unni fyrrverandi, Alcatraz, þegar
maður með bakpoka neitaði að svara
spurningum öryggisvarðar og forð-
aði sér. Hann reyndist aðeins vera
með myndavélar, en yfirvöldum þótti
ekki annað verjandi en að loka það
sem eftir lifði dags.
Almenningur
óttasleginn vegna
miltisbrands
Los Angeles Times.
AP
Liðsmenn bandarísku alríkislögreglunnar, klæddir sérstökum búning-
um, hella vökva í gula tunnu fyrir utan skrifstofu American Media í
Boca Raton í Flórída á þriðjudag eftir að tveir starfsmenn blaðaútgáf-
unnar greindust með miltisbrand. Annar þeirra lést af sjúkdómnum.