Morgunblaðið - 14.10.2001, Blaðsíða 15

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2001 15
FJÓRIR valinkunnir listamenn,
þau Erla Þórarinsdóttir, Hulda Há-
kon, Jón Óskar og Steingrímur Ey-
fjörð opnuðu í gær sýningu í Lista-
safni Kópavogs. Þótt það megi ef til
vill kalla hana samsýningu eru lista-
mennirnir fjórir býsna ólíkir. Hið eina
sem í fljótu bragði sameinar þá er frá-
sagnargleðin, eða öllu heldur upplýs-
ingagleðin, og ævintýrið sem því
fylgir að fást við tilveruna utan við
listina.
Við erum komin ansi langt frá Jo-
seph karlinum Kosuth, föður kons-
eptlistarinnar, sem áleit að héðan í frá
– eða frá því herrans ári 1969 – mundi
listin snúast um listina, inn á við, en
láta öðrum fögum eftir að fjalla um
allt annað. Núna, ríflega þrjátíu árum
síðar er list fjórmenninganna komin
eins langt frá þessum reglum og
hugsast getur.
Í stað þess að loka sig af í sínum af-
markaða heimi sem sérsvið fór listin á
postmódernísku skeiði sínu – einkum
á níunda áratugnum – að láta sig allt
varða, hvort sem það stóð utan landa-
mæra listanna eða innan. Um leið
tóku önnur fög að seilast inn á fyrrum
yfirráðasvæði listarinnar og heimta
að vera tekin á fagurfræðilegu nót-
unum, að minnsta kosti að hluta til.
Það þarf ekki annað en líta á tvær
stórar samsetningar Jóns Óskars –
raðir af pappírsálverkum undir gleri –
til að sjá hve langt hann teygir sig út
fyrir kjarna listarinnar. Báðar þessar
risasamsetningar byggir listamaður-
inn á bardagaleiknum Counter-
Strike, þar sem tveir spila og reyna
eftir föngum að koma mönnum and-
stæðingsins fyrir kattarnef.
Allt í einu verður list hans afar fé-
lagsleg, þar eð hún tekur mið af ung-
lingagengjum sem sérhæfa sig í list-
inni að gera gagnáras og uppræta
með því óvininn. Innan slíkra laus-
beislaðra samtaka eru meistaraskytt-
ur, sannir snillingar, sem njóta
ómældrar aðdáunar félaga sinna, en
skjóta andstæðingum sínum skelk í
bringu. Hægt er að nálgast þennan
heim á Netinu þar sem hægt er að
kynnast hinum ýmsu hliðum Count-
er-Strike og hinu líflega safnaðarlífi
sem dafnar kringum leikinn.
Í milli málverka af vígahetjunum
kemur Jón Óskar við í heimi mynst-
urs og skreytilistar með óvenjulega
leiftrandi tökum sínum á hvers konar
samtengingum, táknum og skriðrót-
um sem kallast á við kenningaheim
hins látna heimspekings Gilles Del-
euze um tengsl allra hluta á jafnræð-
isplani víxlverkunar og grasrótar-
samskipta.
Hinn skrautlegi hluti málaralistar
Jóns Óskars kallast vissulega á við
kvartilamálverk Erlu Þórarinsdóttur,
sem með sínu blaðsilfri og litdufts-
mettuðu litasamsetningum fylgja
ferli tungls og tíðar, og umbreyta
þeim í sérstæðar, óhlutbundnar alt-
arismyndir.
Þannig eru málverk hennar
ákvörðuð af ytri þáttum sprottnum af
kosmískum tengslum heims og him-
intungla. Listamaðurinn er einungis
til staðar til að skrá fyrirbærin og
finna þeim heppileg form svo áhorf-
andinn geti lesið þau í takt við fag-
urfræðilega upplifun sína. Blaðsilfrið
sem leikur svo stórt hlutverk í mynd-
um Erlu tengir verkin samtímis við
silfurlit himintunglanna í verkum
kirkjulegra miðaldameistara og fram-
andi himingeim framtíðarlandsins
þar sem vísindaleg útrás færir okkur
stöðugt nær ljósaveitu fjarlægra vetr-
arbrauta og ofurstirna.
Kvartilahringrásin í málverkum
Erlu á sér jarðneskari samsvörun í
verkum Huldu Hákon; mannmergð-
inni í stærstu lágmyndum hennar á
sýningunni og loga- og blómamynd-
unum, þar sem tungutak og setninga-
mótun virka sem staðgenglar fólksins
sem er fjarri bláu og óranslituðu
myndunum. Með sérkennilega eðli-
legum hætti tekst Huldu að setja
setningar í stað mannfólks og andlit í
stað setninga og umbreyta með því
mynd í mál og máli í mynd.
Að baki virðast liggja hin bók-
menntalegu viðmið, sem alltaf varð-
veita lýsingar – uppsprettu hins
myndræna forms – sem vott um
tengsl þessara tveggja ólíku list-
heima. Frammi fyrir verkum Huldu
verða þessi tengsl allt í einu svo eðli-
leg og átakalaus að aldagamlar þver-
stæður orða, leturs og mynda upp-
hefjast og hverfa líkt og þær hefðu
aldrei verið til.
Talandi um tengsl frásagnar og
mynda þá á það sama við um list
Steingríms Eyfjörð og Huldu Hákon,
þótt niðurstaðan sé gjörólík. Lykil-
verk Steingríms á sýningunni sannar
hve frásögnin er honum mikils virði.
Með því að helga sig þema sprottnu af
óvæntum fundi Erlu Þórarinsdóttur á
dularfullum fataleifum í skáp einum í
íbúð sinni sýnir Steingrímur hve auð-
velt hann á með að flétta saman frá-
sögn og mynd.
Fundir með miðlum, til að komast
til botns í máli sem minnir á leyni-
lögreglusögu, og leikin atriði þar sem
flíkur og grímur minna á hofmanna-
reið, eða lifandi leikmynd – tableau
vivant – skapar fjörmikla togstreitu
milli texta og mynda, sem Steingrím-
ur lætur okkur áhorfendum eftir að
botna og draga af ályktanir. Það er
unun að sjá hve frjálslega hann beitir
grafískri hönnun í hverju einu sem
hann setur fram, þannig að sú listiðn
flyst í meðförum hans ósjálfrátt yfir á
svið hreinnar myndlistar.
Af þessu má ráða hve stór hluti
sýningar fjórmenninganna í Gerðar-
safni snýst um samverkan frásagnar,
ferlis og myndgerðar. Án þess að leita
ákveðinnar niðurstöðu halda Erla,
Hulda, Jón Óskar og Steingrímur öll-
um dyrum opnum í þessum efnum,
um leið og þau setja aðrar nýjar upp á
gátt.
Gagnárás, tímasetn-
ingar, textamyndir
og hugboð um glæp
MYNDLIST
L i s t a s a f n K ó p a v o g s
Til 4. nóvember.
BLÖNDUÐ TÆKNI
ERLA ÞÓRARINSDÓTT-
IR, HULDA HÁKON,
JÓN ÓSKAR & STEIN-
GRÍMUR EYFJÖRÐ
Morgunblaðið/Ásdís
Frá sýningu fjögurra listamanna í Listasafni Kópavogs – Gerðarsafni.
Halldór Björn Runólfsson
ÍTALSKIR fornleifafræðingar
vinna um þessar mundir að því að
rannsaka einstaka galeiðu sem þeir
vonast til að upplýsi þau leyndarmál
feneyskra skipagerðarmanna sem
veittu feneyska ríkinu La Seren-
issima sterka stöðu meðal ríkja Mið-
jarðarhafs öldum saman.
Galeiðan liggur við hina sokknu
eyju San Marco di Boccalama í Lag-
una Veneta vatninu innan við Fen-
eyjaflóa sem sökk á 16. öld. Galeið-
an, sem þykir einstaklega vel
varðveitt, var hins vegar smíðuð á
13. öld og hafa um 250 ræðarar
knúið hana áfram, en fundurinn er
talinn einstakur. Hafa sérfræð-
ingar, í aðgerð sem talin er kosta
eina 44 milljarða króna, reist stál-
grind umhverfis eyjuna og dælt frá
henni vatni til að geta nálgast skip-
ið.
Marco D’Agostino sem fer fyrir
hópi fornleifafræðinganna upp-
götvaði galeiðuna árið 1997. „Þar
til nú höfum við þurft að reiða okk-
ur á skissur og handrit til að skilja
töfra skipagerðarmannanna. Núna
munum við hins vegar geta séð sjálf
hvernig skipin litu út, hvernig þau
voru hönnuð og ef til vill skilið
hvers vegna þau veittu Feneyingum
slíka forystu,“ sagði D’Agostino í
viðtali við breska dagblaðið Indep-
endent.
Galeiðum var upphaflega róið af
frjálsum mönnum, en síðar voru
fangar og þrælar notaðir til þeirra
verka. Skrokkur skipanna var lang-
ur og mjór og þau því hraðskreið,
enda notuð ýmist sem herskip eða
til að flutnings á verðmætum varn-
ingi. Að sögn D’Agostino er ástæða
þess að ekki hafa varðveist fleiri
galeiður sú hversu léttur varning-
urinn var. Þyngri varningur hefði
þrýst þeim niður í sjávarbotnin þar
sem þær hefðu varðveist.
San Marco di Boccolama er að-
eins ein margra eyja Feneyja sem
sokkið hafa í gegnum aldirnar, en
strax við upphaf 14. aldar gerðu
munkarnir sem San Marco byggðu
sér grein fyrir að hún væri að
sökkva. Galeiðunni og vörupramma
var því sökkt árið 1328 til að mynda
brimvarnargarð. Galeiðan og
pramminn verða skoðuð vandlega á
næstu vikum, en að því loknu verð-
ur eyjunni og skipunum líklega
sökkt á ný.
Reuters
Galeiðan, sem er til vinstri á myndinni, og pramminn sjást hér sokkin í
yfirborð eyjunnar. Þau verða skoðuð vandlega á næstu vikum.
13. aldar galeiða reist
af botni Feneyjaflóa