Morgunblaðið - 14.10.2001, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. OKTÓBER 2001 31
galla á hljómsveitinni koma fram og
létum því eiga sig að lagfæra hluti of
mikið, rétta þá af eða fínpússa. Af
sömu ástæðu spila engir aðrir á plöt-
unni en við.“
Þeim ber ekki alveg saman um
vinnuna í hljóðverinu. Björn Jörund-
ur segir þetta hafa verið þrælavinnu í
12–14 tíma á dag, alla daga vikunnar,
en síðar í viðtalinu lofar Jón mjög vin-
áttuna í hljómsveitinni og segir að
stóran hluta tímans í hljóðverinu hafi
þeir verið í einhvers konar sauma-
klúbbi, enda ómögulegt að spila allan
daginn. Allt sé það þó hluti af því að
draga hið besta fram í mönnum og
partur af vinnunni. Björn viðurkennir
að þeir séu allir miklar félagsverur,
en dregur ekkert í land með þræl-
dóminn.
Pólfarir eru aðgengilegri en marg-
ar fyrri plötur Nýdanskrar og það er
af ráðnum hug. „Við fengum einu
sinni þann dóm í Mogganum að nokk-
ur lög á plötunni Regnbogaland væru
hrútleiðinleg. Við kunnum ekkert að
meta dóminn á sínum tíma, en líklega
var eitthvað til í þessu hjá Svenna
Guðjóns. Núna ákváðum við að gera
þetta í anda Hermanns Gunnarsson-
ar, vera hressir og ekkert stressaðir.
Leiðinlegar plötur eru bara ekki jafn-
skemmtilegar og skemmtilegar plöt-
ur.“
Til að gera plötuna skemmtilega
ákváðu þeir að sleppa öllu flúri. Engin
löng forspil, engin langdregin sóló og
engir endalausir endakaflar. „Við
komum okkur beint að efninu, byrj-
um bara að syngja eins fljótt og auðið
er í lögunum. Þetta er afturhvarf í
einfaldleikann, eins og á fyrstu plöt-
unum. Sjálfir hlustum við lítið á plöt-
urnar eftir að við ljúkum við þær og
alveg sjálfsagt að taka tillit til áheyr-
enda.“
Söngleikir, ekki dansleikir
Þegar þeir eru spurðir um nafn
nýja disksins, Pólfarir, benda hljóm-
sveitarmenn á að þeir hafi ævinlega
haft þann háttinn á að nefna plötur
sínar eftir einu laganna á þeim. „Pól-
farir var einfaldlega besta lagaheitið
og hefur ekkert með Framsóknar-
flokkinn eða lögfræðinga að gera. Við
gátum ekki valið nafn eins og Krafta-
verk eða Hverjir eru bestir, sem eru
líka lög á plötunni, það hefði getað
misskilist og ekki viljum við það.“
Nýdönsk ætlar ekki að reyna við
heimsfrægðina. Fyrir nokkrum árum
átti hljómsveitin lag á plötunni Ice-
breakers og kallaðist þar Arctic Or-
ange. Á dögum Jakobs Magnússonar
sem menningarfulltrúa í London
reyndu menn fyrir sér þar undir heit-
inu Kind. „Þetta var allt hálf ómark-
visst hjá okkur og við nenntum þessu
ekki til lengdar. Og þegar menn eru
þreyttir er hvíld rökrétt framhald.“
Á fjórtán ára ferli hljómsveitarinn-
ar hefur aðdáendahópurinn endur-
nýjast töluvert. „Við eigum trausta
fylgismenn, eins og fyrirliða Íslands-
meistara Skagamanna í knattspyrnu
sem hafði samband við okkur á dög-
unum, benti á að nú væru liðin tíu ár
frá útgáfu Deluxe-plötunnar og
spurði hvort við ætluðum ekki að
halda upp á þessi tímamót. Við spil-
uðum í Smáralind á miðvikudag og
þar var einn 10 ára gutti sem vildi
endilega heyra lagið um Hólmfríði
Júlíusdóttur. Við erum steinhissa á
hve margir kunna lögin okkar. Dans-
leikir okkar eru í reynd söngleikir, því
fólki gengur betur að syngja lögin
okkar en dansa við þau.“
Fullur styrkur í vetur
Nýdönsk er ekki eina viðfangsefni
þeirra. Björn Jörundur hefur m.a.
fengist við kvikmyndaleik og sér um
þátt á Skjá 1. Jón hefur mörg járn í
eldinum sem öll tengjast tónlist og er
t.d. að byrja með tónlistarþáttinn Af
fingrum fram hjá Ríkissjónvarpinu.
Ólafur Hólm kennir við tónlistarskóla
FÍH og tekur að sér trommuleik um
víðan völl. Stefán segist vera í ýmsum
sérverkefnum sem lúta að íslenskri
tónlist, auk þess sem hann nemur
verslunar- og viðskiptafræði.
Eftir síðustu upprisu er Nýdönsk
ekkert á leið í frí, enda liggur nú mikið
við að koma Pólförum á markað.
Reyndar var dauði þeirra fyrir útgáf-
una ekki algjör því að þeir hafa spilað
á skólaböllum undanfarið ár, skemmt
tryggum Akureyringum við og við og
að eigin sögn komið fram á ýmsum
smásamkomum, eins og 17. júní og
Eldborgarhátíðinni. „Í vetur verðum
við á fullum styrk,“ lofa þeir.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Hljómsveitin Nýdönsk, Ólafur
Hólm Einarsson, Jón Ólafsson,
Björn Jörundur Friðbjörnsson
og Stefán Hjörleifsson, var að
senda frá sér sjöundu breiðskíf-
una, Pólfarir.
en það var veturinn 1901-1902.
Stofnendur voru m.a. þessir: Þor-
valdur Jónsson læknir, sem formað-
ur, Hannes Hafstein, sýslumaður,
skáld og síðar fyrsti íslenski ráð-
herrann, Ragnheiður Hafstein,
kona hans, Helgi Sigurgeirsson
gullsmiður, Þorvaldur Jónsson pró-
fastur, Grímur Jónsson kennari,
Jón Grímsson, sonur hans og síðar
málaflutningsmaður á Ísafirði, Guð-
mundur Bergsson póstmeistari,
Björn Bjarnason frá Viðfirði, síðar
doktor, Gyðríður kona hans, Jón
Laxdal, verslunarmaður og tón-
skáld, og Gyða Þorvaldsdóttir
(læknis), kona hans.
Eins og sjá má af þessum nöfnum,
hefur það oftsinnis sýnt sig, að iðk-
endur skákar hafa reynst hinir
merkustu menn á öðrum sviðum,
ekki hvað sízt fyrir sakir þess and-
lega þroska og skarpleika, sem
skákin hefur þjálfað með þeim.
Einnig vekur það eftirtekt, að í
þessum hópi er að finna þrjár konur,
sem sennilega eru fyrstu konurnar í
taflfélagi á Íslandi. Það varð frekar
stutt í veru Hannesar Hafstein í
taflfélaginu, en haft er fyrir satt, að
hann hafi tilkynnt Þorvaldi for-
manni úrsögn sína með þeim orðum
„að hann hefði ekki geð í sér að sitja
og rembast við að steinþegja í fleiri
klukkutíma“ (Jón Grímsson).
Taflæfingar voru að jafnaði
haldnar reglulega einu sinni í viku, á
laugardögum, og var teflt í „Gamla
Sparisjóðnum“, húsi nr. 7 við Mána-
götu, en þá var húsið aðeins ein hæð.
Einhverjar skákir voru skrifaðar
niður, en þær eru nú flestar glat-
aðar. Er árin liðu, og Þorvaldur
læknir var fallinn frá, fluttust tafl-
fundirnir upp á „Nord Pól“ (1908-
1915) til Sölva Thorsteinssonar,
veitingamanns og lóðs, (þá var þar
einnig billjard) og bættust nú nýir
menn í hópinn, svo sem Guðmundur
Hannesson, málaflutningsmaður og
síðar sýslumaður á Siglufirði, og
Ólafur Davíðsson verslunarstjóri,
en aðrir heltust úr lestinni. Stríðs-
árin trufluðu að vonum mjög öll fé-
lagsstörf, og er stríðinu lauk var
starfsemi taflfélagsins í molum, og
bar félagið ekki barr sitt lengi eftir
það. Þó tefldu menn ávallt nokkuð á
þeim árum í heimahús-
um. Má þar geta þeirra
Sigurgeirs Sigurðssonar
frá Kirkjubæ, sem síðar
átti mestan þátt í að efla
félagið á ný, og Halldórs
Jónssonar frá Naustum,
en báðir voru þeir sjó-
menn og lengi formenn á
bátum. Á árunum 1930-
1936 færist á ný líf í fé-
lagsstarfsemina og eru
nú taflæfingar haldnar í
Alþýðuhússkjallaranum
(„Miðfélagið“). Auk áð-
urnefndra manna komu
þar m.a. við sögu þeir
Marinó Norquist, Krist-
inn Pétursson, Jón Sv.
Kristjánsson, en þessir menn voru
einnig formenn á bátum, Ingimund-
ur Ögmundsson smiður, og Steinn
Guðmundsson, sem bjó í húsi nr. 10
við Tangagötu. Á skákmóti, sem
haldið var á þessum árum, urðu úr-
slit þau, að efstur varð Marinó með 8
vinninga af 10, Kristinn varð annar
með 61⁄2 vinning og næstir komu Sig-
urgeir og Jón með 5 vinninga hvor.
Nú kemur annað heimsstríð og
liggur starfsemi félagsins í dái allt
fram til ársins 1945. Þá er félagið
endurreist á fjölmennum fundi og
þessir menn kosnir í stjórn: Lárus
Hermannsson formaður, Rögnvald-
ur Jónsson varaformaður, Guð-
mundur Ludvigsson ritari, Jón Á.
Jóhannsson vararitari, Sigurgeir
Sigurðsson gjaldkeri
og Jón Jónsson frá
Hvanná varagjald-
keri. Endurskoðend-
ur voru þeir Sigurð-
ur Ásgeirsson og
Magnús B. Magnús-
son, en til vara Gúst-
af Lárusson og Jó-
hannes Þorsteins-
son.
Upp úr 1950 var
ákveðið að skipta fé-
lagsmönnum í tvo
flokka eftir skák-
styrkleika, og síðar
var bætt við þriðja
flokknum, unglinga-
flokki. Var félagið
lengstum með starfsemi sína í lessal
Bókasafns Ísafjarðar, hjá Halldóri
Ólafssyni bókaverði, en varð að
víkja þaðan um miðjan sjöunda ára-
tuginn vegna breytinga á högum
safnsins. Var félagið þá á hrakhólum
með húsnæði og var teflt á ýmsum
stöðum, s.s. á Mánakaffi, í Iðnskól-
anum í Ísfirðingshúsinu, Gagn-
fræðaskólanum, Vinnuveri, sem var
í eigu Sjálfsbjargar, í Sjómannastof-
unni, sem var þá til húsa á efstu hæð
Alþýðuhússins, og Hótel Ísafirði.
Síðar var teflt í Menntaskólanum á
Torfnesi, þar sem félagið hefur að-
stöðu nú.
Árið 1964 gerðist sá atburður,
sem líklega markar tímamót í skák-
lífi á Íslandi, en þá fór fram keppni í
kvennaflokki á haustmóti Taflfélags
Ísafjarðar, sennilega fyrsta kvenna-
skákmót hér á landi. Þátttakendur
voru fjórir: Guðrún Häsler, Ilsa
Häsler, Margrét Einarsdóttir og
Svana Leifsdóttir. Tefld var tvöföld
umferð og urðu þær systur, Guðrún
og Ilsa Häsler, efstar með fimm
vinninga hvor. Bolvíkingar og Súð-
víkingar hafa verið tíðir gestir í tafl-
mótum á Ísafirði. Eins hafa verið
tefldar tvísýnar bæjarkeppnir við
þessa ágætu nágranna og Vest-
fjarðamót í skák verið haldin til
skiptis í landsfjórðungnum. Þá hafa
Ísfirðingar teflt bæjarkeppnir við
Akurnesinga, Akureyringa og Ár-
nesinga, og auk þess símskákir við
Siglfirðinga. Hafa þessar keppnir
ávallt farið vel fram og gefið skáklíf-
inu byr undir vængi.
Svo sem að líkum lætur hafa
margir prýðisgóðir skákmenn kom-
ið fram á sjónarsviðið á starfstíma
félagsins og einnig menn, sem hafa
orðið virkir í félagsmálum skák-
hreyfingarinnar. Meðal kunnra fé-
laga Taflfélags Ísafjarðar á síðari
hluta tuttugustu aldar má m.a.
nefna: Arinbjörn Gunnarsson, Ás-
geir Överby, Birgi Valdimarsson,
Einar S. Einarsson, Einar Garðar
Hjaltason, Einar Val Kristjánsson,
Gísla Kristjánsson, Guðbjarna Þor-
valdsson, Guðfinn R. Kjartansson,
Guðmund Gíslason, Guðmund Hall-
dórsson, þá Herlufsen bræður, Stíg,
Frank og Sigurð, Hálfdán Her-
mannsson, Hlyn Magnússon, Högna
Torfason, Jóhannes Ragnarsson,
Jón Kr. Jónsson, Magnús Alexand-
ersson, Magnús Aspelund, Magnús
Kristinsson, Matthías Kristinsson,
Óskar Brynjólfsson, Pál Áskelsson,
Pétur Gunnlaugsson, Sigurð Eiríks-
son og Smára Haraldsson, núver-
andi formann.
Margir þessara ágætu manna eru
nú annaðhvort látnir eða brottfluttir
og hafa brottfluttir Ísfirðingar jafn-
an haldið tryggð við sitt gamla félag
eftir mætti. M.a. hefur Ísfirðinga-
félagið fært Taflfélagi Ísafjarðar
góðar gjafir, skáktöfl, klukkur og
verðlaunagripi, auk peningagjafar,
150 þúsund krónur til húsnæðisöfl-
unar fyrir félagið. Þá hefur verið
stuðlað að heimsóknum valinkunnra
stórmeistara vestur, til að tefla fjöl-
tefli við heimamenn, einkum á ár-
unum 1975-1985. Skal þar fyrstan
frægan telja Vassili Smyslov, fyrr-
um heimsmeistara í skák, sem heim-
sótti Ísafjörð 1977, ennfremur þá
William Lombardy, Walter Shawn
Browne og Lew Alburt, sem allir
eru fyrrv. skákmeistarar Banda-
ríkjanna. Þá hafa margir af okkar
eigin stórmeisturum heimsótt Ísa-
fjörð auk annarra skákjöfra, svo
sem Íslandsvinurinn Bent Larsen,
sem varð þar veðurtepptur um tíma
eins og sumir hinna.
Árið 1988 fór fram á Ísafirði „Al-
þjóðlega skákmótið við Djúp“ á veg-
um Tímaritsins Skákar. Keppendur
voru tólf, þar af 5 Vestfirðingar auk
5 útlendinga og tveggja sunnan-
manna, þar á meðal Helgi Ólafsson
stórmeistari, sem vann mótið.
Brottfluttir Ísfirðingar hyggjast
nú heiðra átthagana og sitt gamla og
mikilsvirta félag á þessum merku
tímamótum með því að efna til hrað-
skákmóts á Ísafirði, ásamt heima-
mönnum, helgina 29.-30. september
nk. Vonandi verður sá skákviðburð-
ur kveikjan að öflugu skáklífi og
nýrri skákbylgju fyrir vestan á
nýrri öld.
Reykjavík, 24. sept. 2001
Einar S. Einarsson, Guðfinnur R.
Kjartansson, Matthías Kristinsson.
Fyrsta prentaða
íslenska skákin, tefld á
Ísafirði haustið 1892
Hvítt: Helgi Sigurgeirsson gull-
smiður.
Svart: Þorvaldur Jónsson læknir.
Muzio-bragð
1. e4 e5 2. f4 exf4 3. Rf3 g5 4. Bc4
g4 5. 0-0 gxf3 6. Hxf3 d5 7. Bxd5 Bd6
8. h3 Rf6 9. De2 De7 10. Rc3 c6 11.
Bb3 Be5 12. Rd1 Bd4+ 13. Kh1
Dxe4 14. Df1 Rh5 15. d3 De5 16. c3
Bb6 17. Bxf4 Rxf4 18. Hxf4 Be6 19.
d4 Dg7 20. Re3 Rd7 21. Rf5 Df8 22.
He1 0-0-0 23. Bxe6 fxe6 24. Hxe6
Kb8 25. Rd6 Dg8 26. Rf7 Bc7 27.
Rxd8 Dg3 28. Rf7 Bxf4 29. Dg1 Hf8
30. He7 Kc8 31. c4 Dg8 32. De1 Dg3
33. Dxg3 Bxg3 34. c5 a5 35. b3 h5 36.
Kg1 b6 37. cxb6 Rxb6 38. a3 Rd5 39.
Ha7 Rc7 40. Re5 Hf2 41. Hxa5 Rd5
42. Hc5 Rf4 og hvítur gaf.
Þorvaldur Jónsson
læknir.
Horft niður Hafnarstræti á Ísafirði. Myndin er tekin á þeim árum sem tafl-
félagið er að komast á laggirnar.