Morgunblaðið - 12.02.2005, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 2005 29
UMRÆÐAN
Í 5. TBL. 5. árg rafræns frétta-
bréfs stjórnar Sjálfstæðisflokksins
4. feb. 2005 eru gerð
skil á stöðu ellilífeyr-
isþega í landinu
samkv. upplýsingum
frá fjármálaráðu-
neytinu. „Vegna um-
ræðna undanfarið
um tekjuþróun eldri
borgara.“ Þar stend-
ur: „Gott er að átta
sig á kaupmátt-
araukningu ellilíf-
eyris annarsvegar og
launa hinsvegar“.
Þessi tafla nær að-
eins yfir 314 ellilíf-
eyrisþega eða 1,2%
þeirra, samkvæmt Staðtölum
Tryggingastofnunar ríkisins. Gott
og vel svo langt sem það nær. Það
eru ellilífeyrisþegar sem fá grunn-
lífeyri, tekjutryggingu, tekjutrygg-
ingarauka hærri/lægri að fullu, og
einhleypingar sem fá að auki heim-
ilisuppbót.
Hvað um þá ellilífeyrisþega sem
einungis fá grunnlífeyri,
tekjutryggingu og ein-
greiðslu, hverra kjörum
Landssamband eldri
borgara og Félag eldri
borgara hafa verið að
vekja athygli á. Ekki er
hægt að kæfa um-
ræðuna um þann stóra
hóp með sífelldri
áherslu á þessa 314 of-
antöldu.
Um tíu þúsund eldri
borgarar eru með um
og undir 110.000 kr. á
mánuði með greiðslum
almannatrygginga skv.
skattframtölum þ.e. um þriðjungur
alls hópsins. Það er þessi hópur
sem hefur farið illa út úr þróun
kaupmáttar undanfarinna ára.
Þannig fær ellilífeyrisþegi með
45.860 kr. úr lífeyrissjóði á mánuði
auk 64.860 kr. frá Tryggingastofn-
un ríkisins þ.e. grunnlífeyrir, full
tekjutrygging með eingreiðslum.
Samtals eru tekjur hans því
110.500 kr. á mánuði árið 2004.
Kaupmáttur þessa ellilífeyrisþega
hefur aðeins hækkað um 13,1% á
tímabilinu 1995 til 2004 og kaup-
máttur ráðstöfunartekna hans
(kaupmáttur eftir skatta) aðeins
um 6,1% á sama tímabili. Það er
langt frá þeirri 40% hækkun sem
stjórnvöld hafa talað um und-
anfarið fyrir sama tímabil. Ef þró-
unin fyrir þennan eldri borgara er
mæld frá árinu 1988 hefur kaup-
máttur ráðstöfunartekna hans hins
vegar lækkað um 6,5%.
Um er að ræða grófa blekkingu
eða vankunnáttu. Við óskum eftir
leiðréttingu á þessari framsetningu.
Gróf blekking eða vanþekk-
ing fjármálaráðuneytis?
Ólafur Ólafsson fjallar um
kaupmáttaraukningu aldraðra ’Um er að ræða grófablekkingu eða vankunn-
áttu. Við óskum eftir
leiðréttingu á þessari
framsetningu. ‘
Ólafur
Ólafsson
Höfundur er fyrrverandi
landlæknir og formaður FEB.
VELUNNARAR Þjóðar-
bókhlöðunnar og þeirrar menning-
arstarfsemi, sem þar á að fara
fram, þakka merka
og vandaða grein, er
birtist í Morg-
unblaðinu 5. þ.m. og
nefnist „Vá fyrir dyr-
um í Handritadeild
Landsbókasafns Há-
skólabókasafns“.
Undir greininni
standa nöfn tólf val-
inkunnra manna,
karla og kvenna, er
starfa á sviði ís-
lenskra fræða og eru
gjörkunnugir mál-
efnum stofnunar-
innar. Þar er lýst á
skýran hátt til-
teknum vandamálum,
sem stofnast hafa
innan Lands-
bókasafnsins í kjölfar
fráleitra ráðstafana
varðandi uppsagnir
mætra starfsmanna
þar eða annars konar
ráðstafana, sem jafn-
gilda uppsögnum, og
vakið hafa mikla um-
ræðu og ólgu jafnt
innan safnsins sem
utan þess.
Grein þessara
vökumanna íslenskr-
ar menningar tekur
þó aðeins á litlum
hluta vandans, sem blasir við í
stjórnunarmálefnum Þjóð-
arbókhlöðunnar – og farið hefur
vaxandi og versnandi upp á síð-
kastið. Þetta eru ekki einu upp-
sagnirnar á stofnuninni nú um
stundir og fleiri hafa verið boð-
aðar, þó „undir rós“, ef svo má að
orði komast, eða þá að tilteknum
starfsmönnum hafa verið settir úr-
slitakostir, sem í reynd má jafna
til einhliða uppsagnar af hálfu
ráðamanna. Enginn veit hvar næst
verður borið niður: ljárinn vofir í
reynd yfir öllum þeim starfs-
mönnum, sem ekki teljast til yf-
irstjórnar safnsins. Þarf engan að
undra, að það setji mark sitt á
„vinnuandann“ innandyra.
Uppsagnirnar hafa ekki farið að
vitrænum lögmálum og aðferð-
irnar við þær verið í andstöðu við
hefðhelguð gildi á vinnumarkaði.
Uppsagnirnar og ógnanir um frek-
ari aðgerðir – sem og óvæntar og
illa verðskuldaðar launalækkanir
sumra starfsmanna í kjölfar svo-
kallaðs starfsmats og svipting
samningsbundinna fríðinda – jafn-
gilda þó aðeins þeim hluta ísjak-
ans, sem stendur upp
úr sjó (svo að líkinga-
mál sé notað), undir
yfirborðinu felst
vandi, margfaldur að
stærð, sem sýnt má
vera að núverandi
stjórnendur fá ekki
ráðið við. Heima-
tilbúin fjárhagsvanda-
mál skipta þar vit-
anlega miklu máli en
annars konar mannleg
mistök vega þó hugs-
anlega þyngra á met-
unum.
Enn er allt óljóst
um framtíð Ritmennt-
ar, hins vandaða tíma-
rits sem stofnunin
hefur gefið út til þessa
og verið hefur leið-
arljós í menningar-
efnum, og vitað er að
vilji til áframhaldandi
útgáfu ritsins er
dræmur meðal ráða-
manna, svo sem birst
hefur með skýrum
hætti, er margir
þekkja – og önnur
hliðstæð dæmi mætti
einnig nefna.
Þetta, sem og margt
annað, sem aflaga hef-
ur farið, er öllum
starfsmönnum Þjóðarbókhlöð-
unnar og fjölmörgum, er starfa í
háskólasamfélaginu, fullkunnugt
um enda hefur mikið verið um
þetta rætt (sennilega fátt meira
talað um meðal starfsfólks safns-
ins þessa dagana), og ótaldir eru
þeir, innan safns og utan, sem líða
fyrir þá ógn, sem liggur í lofti þar,
og þá vá, sem fyrir dyrum er og
fjallað var um með afar hógværum
hætti í fyrrnefndri grein íslensku-
mannanna tólf, þó að í grein
þeirra væri aðeins drepið á mjög
afmarkaðan þátt málsins.
Hérmeð er skorað á almenna
starfsmenn safnsins, er búa nú við
tilteknar þvinganir, að láta í ljósi
skoðanir sínar á þessum málum á
opinberum vettvangi, sem er sann-
arlega orðið meira en tímabært.
„Undir ljásins
egg“
Páll Sigurðsson fjallar um
málefni Þjóðarbókhlöðunnar
Páll
Sigurðsson
’Hérmeð erskorað á al-
menna starfs-
menn safnsins,
er búa nú við til-
teknar þvingan-
ir, að láta í ljósi
skoðanir sínar á
þessum málum
á opinberum
vettvangi…‘
Höfundur er prófessor í
lögfræði við Háskóla Íslands.
Niðurstöður um kaupmáttaraukningu eru:
Frá 1995 hefur kaupmáttur launa hækkað úr 100 í 133,2.
Óskertar mánaðargreiðslur til einhleyps ellilífeyrisþega 100 í 145,1.
Óskertar mánaðargreiðslur til ellilífeyrisþega,
hjóna – makinn ekki lífeyrisþegi. 100 í 159,0.
Óskertar mánaðargreiðslur til ellilífeyrisþega,
hjóna – bæði lífeyrisþegar. 100 í 166,1.
AÐ VERA iðjuþjálfi er afar fjöl-
breytilegt og gefur óþrjótandi
möguleika á að vinna nýjar lendur.
Ein hlið iðjuþjálfunar er á sviði
verkjameðferðar. Sú þróun sem
orðið hefur í verkja-
meðferð hér á landi
og erlendis samræm-
ist mjög hug-
myndafræði iðjuþjálf-
unar. Sífellt meiri
áhersla er lögð á
virkni einstaklingsins,
ábyrgð hans á eigin
lífi og mikilvægi iðju.
Stór hluti iðjuþjálf-
unar á verkjasviði
felst í því að kenna
skjólstæðingunum að
finna jafnvægi í dag-
legu lífi, að bæta jafn-
vægið á milli eigin
umsjár, starfa, tómstundaiðju og
hvíldar. Þá er ekki átt við að talið
sé í klukkustundum, frekar að allir
þættirnir fái rými í lífi ein-
staklingsins á hverjum degi. Með
því að finna jafnvægið í daglegu
lífi eykst virkni einstaklingsins,
hann finnur að hann hefur tilgang,
öðlast hlutverk í lífinu og bætir
þar með sjálfstraust sitt og sjálfs-
mynd. Algengt er að þetta jafn-
vægi raskist hjá einstaklingum
með verki. Starfshlutverk dettur í
flestum tilfellum út bæði innan
heimilis og utan og margir eiga
ekki tómstundaiðju til að leita í.
Svefni og hvíld verður yfirleitt
ábótavant og eigin umsjá minnkar.
Iðjuþjálfar á verkjasviði Reykja-
lundar leggja áherslu á að leið-
beina skjólstæðingum sínum við að
tileinka sér góða líkamsbeitingu
við störf, huga að orkusparnaði og
nota hjálpartæki í umhverfinu.
Þessir þættir eru oft nánast
framandi fyrir fólk sem hefur
lengi skellt skollaeyrum við ábend-
ingum líkamans um að nú stefni í
óefni.
Ábendingar eins og verkir,
þreyta, streita og einbeiting-
arskortur fara gjarnan fram hjá
okkur á dögum hraða og tækni.
Skjólstæðingar okkar eiga gjarnan
erfitt með að hægja á sér og
hlusta á líkama sinn. Inni á verk-
stæðum iðjuþjálfunardeildar er
kjörið tækifæri til að prófa sig
áfram með sitjandi og standandi
vinnustöður við verkefnavinnu
ásamt því að læra að fara sér
hægt. Njóta en ekki þjóta!
Grunnþekkingu um
líkamsbeitingu við
störf fá skjólstæð-
ingar í verkjaskól-
anum sem iðjuþjálfar
og sjúkraþjálfarar
hafa haldið úti í 30 ár
eða frá árinu 1974.
Verkjaskólinn er
tveggja vikna tilboð
sem samanstendur af
líkamsvitund, fræði-
legum tímum, verk-
legum tímum, fyr-
irlestrum og
stuðningshópi. Einnig
er skjólstæðingunum
bent á að nýta sér þau slök-
unartilboð sem í boði eru á
Reykjalundi. Að verkjaskólanum
standa nú iðjuþjálfar, sjúkraþjálf-
arar, endurhæfingarlæknir, geð-
læknir og hjúkrunarfræðingar.
Meginmarkmið verkjaskólans er
að skjólstæðingarnir geri sér bet-
ur grein fyrir áhrifum lifn-
aðarhátta á heilsu sína. Fræðslan
og æfingarnar miða að því að þeir
fái betri tilfinningu fyrir sjálfum
sér og læri hagkvæmar vinnuað-
ferðir. Í fræðsluhluta verkjaskól-
ans er fjallað m.a. um uppbygg-
ingu og starfsemi stoðkerfisins,
líkamsbeitingu við störf og leik,
stjórn langvinnra verkja og breyt-
ingar á lífsstíl.
Verklegur hluti skólans snýr að
vinnustellingum og lyftitækni auk
æfinga sem auka eiga vitund um
eigin líkama.
Iðjuþjálfar á Reykjalundi hafa
frá 1996 verið með streitustjórn-
unarnámskeið sem margir skjól-
stæðingar á verkjasviði nýta sér.
Markmið streitustjórnunarnám-
skeiðanna er að fræða einstak-
lingana um birtingarform streitu,
streituvalda og hvernig streita
hefur áhrif á jafnvægi í daglegu
lífi. Þá er farið yfir helstu bjarg-
ráð gegn streitu, tímastjórnun og
markmiðssetningu.
Einnig er kennd mismunandi
slökunartækni. Námskeiðið er átta
klukkutímar, einn í senn. Unnin
eru verkefni bæði í tímunum og
einnig á milli tíma.
Þrír af fjórum starfandi iðju-
þjálfum á verkjasviði hafa einnig
unnið sér inn réttindi til þess að
taka skjólstæðinga í hugræna at-
ferlismeðferð (HAM). Þessi nálgun
er að mörgu leyti lík hug-
myndafræði iðjuþjálfunar og því
hefur verið spennandi að fá tæki-
færi til að samþætta þessa nálg-
unarmöguleika.
Hugmyndafræði iðjuþjálfunar
miðar að því að hjálpa ein-
staklingnum til þess að verða
sjálfbjarga og ráðandi í eigin lífi.
Mikið er lagt upp úr skjólstæð-
ingsmiðaðri nálgun sem í raun
þýðir að það er skjólstæðingurinn
sem ræður ferðinni og velur sér
áfangastaðinn.
Iðjuþjálfi á verkjasviði glímir
því daglega við það verkefni að að-
stoða einstaklinginn við að finna
sér markmið sem hann vill stefna
að. Markmiðið þarf að hafa gildi
fyrir viðkomandi og vera honum
mikilvægt.
Oft er erfitt fyrir skjólstæðinga
okkar að sleppa takinu á verk-
efnum sem þeim finnst að þeir
verði eða eigi að framkvæma en
fara þess í stað að forgangsraða
eftir ánægju og því hvort verk-
efnin hafi gildi.
Þegar skortur á orku eða lík-
amlegri færni setur manneskjunni
mörk þá er mikilvægt að hugsa
um hvað það er sem gefur lífinu
gildi, hvað sé í forgangi og standi
hjarta okkar næst.
Iðjuþjálfun á verkjasviði
Reykjalundar
Gunnhildur Gísladóttir
fjallar um iðjuþjálfun ’Sú þróun sem orðiðhefur í verkjameðferð
hér á landi og
erlendis samræmist
mjög hugmynda-
fræði iðjuþjálfunar.‘
Gunnhildur
Gísladóttir
Höfundur er iðjuþjálfi M.Sc. sviðs-
stjóri á verkjasviði Reykjalundar.
inniheldur plöntustanólester sem
lækkar
kólesteról
Rannsóknir sýna að dagleg
neysla Benecols stuðlar að
lækkun kólesteróls um allt
að 15%.
nýjung