Morgunblaðið - 12.12.2006, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 2006 27
krefur. Þegar unnið er að algengum verk-
efnum á borð við einstaka bruna og umferð-
arslys er þörf fyrir samhæfingu fárra aðila.
Þegar alvarlegri vá ber að höndum þurfa
fleiri að samhæfa viðbúnað sinn og við-
brögð.
Íslendingar í óskastöðu
Við Íslendingar erum í þeirri óskastöðu
að geta þróað neyðarþjónustu með þeim
hætti að hún verði í fremstu röð. Sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu hafa sem
fyrr segir verið í forystu um margt sem lýt-
ur að frekari samvinnu og samhæfingu við-
bragðsaðila, enda reynir verulega á þau og
stofnanir þeirra í viðbrögðum við vá. Sveit-
arfélögin bera ábyrgð á fjölmörgum verk-
efnum sem lúta að velferð og öryggi borg-
aranna og þau eru tilbúin að axla ábyrgð á
þessu sviði eins og öðrum. Að sama skapi er
mikilvægt að löggjöfin kveði skýrt á um
verkaskiptingu ríkis, sveitarfélaga og ann-
arra sem hlut eiga að máli.
Nú er ljóst að ekki er unnt að skilgreina
öll möguleg tilvik sem upp geta komið eða
verkaskiptingu aðila vegna þeirra. Sumar
þjóðir hafa því kosið að fara þá leið að
leggja áherslu á að skilgreina vel hlutverk
ríkisins í þessum efnum en líta svo á að allt
annað sé í verkahring sveitarfélaga eða
annarra aðila sem hafa samningsbundnum
skyldum að gegna. Hlutverk ríkisins gæti
þá lotið til dæmis að björgun á sjó og í lofti.
Með þessari aðferð mætti eyða óvissu um
hlutverk aðila en þá er mikilvægt að festa í
lög skyldu allra viðbragðsaðila til samvinnu
og samhæfingar.
Von okkar er sú að vel takist til við end-
urskoðun laga um almannavarnir og við
væntum þess að eiga gott samstarf við
dómsmálaráðherra og löggjafarvaldið um
þetta mikilvæga verkefni.
við hvers kyns vá á þeirri reynslu og þekk-
ingu sem skapast í daglegum störfum við-
bragðsaðila og því stjórnskipulagi sem
stuðst er við í daglegum störfum (sam-
kvæmnisreglan).
Þannig breytist til dæmis ábyrgð aðila
ekki eftir umfangi atburða og nauðsyn-
legum viðbúnaði vegna þeirra. Hver sinnir
sínu (sviðsábyrgðarreglan) hvort sem um
er að ræða algeng verkefni eða svonefnt al-
mannavarnaástand.
Í þriðja lagi að allir hafi skyldu til að
vinna saman og samhæfa störf sín í víðum
skilningi (samhæfingarreglan).
Í þessu sambandi má ekki gleyma að
taka með í reikninginn þætti sem innviðir
samfélagsins byggjast á, svo sem sam-
göngur, orku-, vatns- og upplýsingaveitu,
félagslega aðstoð og fleira.
Einsleitt viðbragðskerfi
Stjórn SHS, sem skipuð er fram-
kvæmdastjórum allra sveitarfélaganna á
höfuðborgarsvæðinu, hefur tekið undir
þessa hugmyndafræði og telur að hafa beri
hana að leiðarljósi við endurskoðun laga
um almannavarnir og björgunarmál.
Þarflaust er að breyta vinnubrögðum,
hlutverki, skipulagi eða starfsháttum eftir
umfangi eða hugsanlegum afleiðingum til-
fella heldur ber að auka kröfur um sam-
vinnu og samhæfingu. Við þurfum einsleitt
viðbragðskerfi þar sem meginhlutverk og
verkefni ríkis, sveitarfélaga og annarra
sem koma að björgunarmálum er vel skil-
greint. Löggjöfin verður að tryggja gott
starfsumhverfi viðbragðsaðila þannig að
þeir geti veitt sína þjónustu hnökralaust án
þess að flakka úr einu samhæfingar- og/eða
stjórnkerfi í annað eftir eðli og umfangi við-
fangsefnanna.
Í þessu sambandi gegnir samhæfing-
arstöðin í Skógarhlíð lykilhlutverki. Að
okkar mati ætti hún að vera sívirkur vett-
vangur fyrir samvinnu og samhæfingu og
mikilvægur stuðningur við þá sem stjórna
aðgerðum á vettvangi eftir því sem þörf
ldið og félagasamtök eins og
savarnafélagið Landsbjörg og
uða kross Íslands sem gegna
ilvægu hlutverki í viðbúnaði,
lu stærra hlutverki en tíðkast
sambærileg samtök víða erlend-
Björgunarmiðstöðinni Skóg-
íð starfa nú aðilar sem gegna
lhlutverki í forvörnum, skipu-
og viðbrögðum við hvers kyns
Og í hjarta miðstöðvarinnar,
nefndri samhæfingarstöð, hafa
fleiri hlutverki að gegna en þeir
sinna daglegum störfum í
rgunarmiðstöðinni. Samhæfing-
kógarhlíð spratt upp í samstarfi
ga, ríkis og félagasamtaka.
r áunnist með þessari skipan
n mikilvægari eru þó tækifærin
t hafa til frekari ávinnings.
l enn frekari og virkari sam-
mhæfingar.
á daglegri reynslu
ð alls viðbúnaðarstarfs er að
kt og öruggt samfélag sem hefur
afl til að bregðast við áföllum,
m smáum. Verkefni viðbragðs-
ipta í þrjá meginhluta. Í fyrsta
tlanagerð og fyrirbyggjandi að-
ru lagi að tryggja að þeir sem
þurfi fái þá aðstoð sem þeir
eim sem best geta veitt hana,
fleiri, á sem skjótastan og skil-
átt, hvert sem tilvikið er og hvar
mandi eru staddir hverju sinni. Í
að ráða bót á óæskilegum afleið-
oma aftur á eðlilegu ástandi sem
gt er að hafa í huga að geta okk-
ð sinna þessum verkefnum
gar við sinnum daglegum verk-
ar við bregðumst við alvarlegri
m við á þeirri reynslu sem skap-
daglegu viðfangsefni. Við slíkar
törfum við fyrir opnum tjöldum,
leikarar á sviði. Fullur salur
ta á frumsýningu ætlast til að
ið æft og skipulagt gaumgæfi-
ðsmyndin sé tilbúin, ljósin virki
nir kunni rullurnar sínar.
lur viðbúnaðar
rlöndunum og víðar er starfað
armálum eftir hugmyndafræði
t á fjórum meginreglum viðbún-
eru grenndarreglan, sam-
glan, sviðsábyrgðarreglan og
arreglan. Í örstuttu máli má
arni þeirra sé þessi:
agi að æskilegt sé að áætl-
rvarnir og viðbrögð séu að sem
í höndum þeirra sem næst
gurunum (grenndarreglan), það
jórnum og svæðisbundnum
íkisins.
gi að best sé að byggja viðbrögð
ð sam-
ar allra
Vilhjálmur er borgarstjóri, formaður stjórnar
SHS og formaður almannavarnanefndar
höfuðborgarsvæðisins. Jón Viðar er slökkvi-
liðsstjóri SHS og framkvæmdastjóri
almannavarnanefndar.
Myndin sýnir hvernig dregur úr tíðni tilfella eftir alvarleika og hvernig þörfin fyrir
samvinnu og samhæfingu eykst að sama skapi.
Morgunblaðið birti greineftir Torben Frið-riksson á miðopnublaðsins laugardaginn
9. þ.m. undir fyrirsögninni: „Því
ekki að skattleggja lífeyrissjóðina“.
Undir greininni tíundar Torben
námsgráðu sína og starfsferil: Við-
skiptafræðingur að mennt og fyrr-
verandi forstjóri Inn-
kaupastofnunar
Reykjavíkurborgar og
ríkisbókari. Hér mætti
því ætla að hinn hæf-
asti maður væri að
fjalla um mikilvægt
mál. Eflaust hefur
Torben margt sér til
ágætis en ekki verður
það sagt, að því er
varðar þekkingu á
málefninu sem hann
fjallar um í greininni.
Mér er í fersku
minni fundur sem ég
sat með Hrafni Magn-
ússyni, fram-
kvæmdastjóra Lands-
samtaka lífeyrissjóða,
og tveimur fulltrúum
Félags eldri borgara,
svo og Torben. Ég
hafði skilið málið svo
að Torben mætti sem
sérfróður aðili og því
yrði býsna fróðlegt að
eiga skoðanaskipti við
þá og skýra ýmis mál
er varða lífeyrissjóði
og eru býsna flókin
fyrir marga sem eru
ekki þeim mun betur
heima í þessum mál-
um. Ég varð því fyrir
nokkrum vonbrigðum
með skoðanaskiptin
gagnvart Torben því
líklega var hann búinn að festa sig
svo í eigin skilningi að litlu varð um
þokað. Hugsanlega er þó um kenna
takmarkaðri hæfni minni til að
skýra þetta torskilda efni.
Í fyrrgreindri grein Torbens
kemur berlega í ljós að allar mínar
útskýringar hafa ekkert skilið eftir
í kolli Torbens. Öllu verra er þó að
í greininni fjallar hann um fundinn
og klykkir út með alvarlegum
ásökunum á hendur mér. Í grein-
inni segir hann m.a.: „Lagðir voru
m.a. fram útreikningar trygginga-
fræðingsins á heildarframtíð-
arskuldbindingum Lífeyrissjóðs
verslunarmanna. Eru þessir út-
reikningar hans ítarlega birtir í
ársskýrslum lífeyrissjóðsins. Ég
treysti mér ekki til þess að ve-
fengja þá en set aftur á móti spurn-
ingamerki við forsendur þeirra.
Eru þessar skuldbindingar ekki of-
metnar? Og eru framtíðartekjur
lífeyrissjóðanna ekki að sama skapi
stórlega vanmetnar?“ Á grundvelli
þessara spurninga dregur Torben
ályktanir sem ég túlka sem mjög
grófa atlögu að starfsheiðri mínum
og æru. Hann segir í framhaldi af
fyrri tilvitnun: „Að fundinum lokn-
um sat eftir sú óþægilega tilfinning
að þar hefðu verið gefnar upplýs-
ingar sem í besta falli væru sumar
á misskilningi byggðar, í versta
falli í blekkingarskyni.“ Og síðan í
beinu framhaldi: „Enda er hér um
ítök fárra aðila í ráðstöfun gríð-
arlegs fjármagns að ræða, með
stjórnarsetu í þessum og hinum
fyrirtækjum og stofnunum og eng-
inn hægðarleikur að hrófla við því.“
Það fer ekkert á milli mála hvernig
túlka ber orð og skoðun Torbens. Í
stuttu máli er ég í bezta falli van-
hæfur til þess starfs sem ég hefi
tekið að mér að vinna fyrir Lífeyr-
issjóð verzlunarmanna, en jafn-
framt líklegast að ég gangi erinda
fárra aðila til þess að skapa þeim
ítök sem erfitt er að hrófla við.
Hvernig skyldi þessu vera hátt-
að hjá öðrum sjóðum og öðrum
tryggingastærðfræðingum?
Hefur Torben rætt við starfs-
menn Fjármálaeftirlitsins um
grunsemdir sínar eða við starfs-
menn fjármálaráðuneytis? Telur
hann ef til vill að hér sé ein alls-
herjar svikamylla í gangi til þess
að hafa fé af lífeyrisþegum, ein-
göngu til þess að þjóna metnaði
nokkurra aðila til þess að hafa ítök
í stjórnum fyrirtækja og stofnana?
Hvernig háttar þessu til hjá lífeyr-
issjóðum hins op-
inbera, þ.e. ríkis og
sveitarfélaga? Eru
þessir aðilar að beina
stórfelldum fjár-
munum til sjóðanna
til þess að stjórn-
armenn þeirra fái
aukin ítök?
Staðreyndin er sú
að hér er rekið eitt-
hvert öflugasta líf-
eyriskerfi í heim-
inum. Kerfi sem
byggist á sjóðsöfnun,
sem felur í sér að
hver kynslóð býr í
haginn fyrir sig, en
gerir ekki ráð fyrir
tilfærslu fjármuna
milli kynslóða eins
og á sér stað í svo-
nefndum gegn-
umstreymiskerfum.
Sjóðirnir starfa eftir
ströngum skilyrðum
laga og reglugerða
og undir eftirliti öfl-
ugrar stofnunar,
m.a. að því er varðar
mat á skuldbind-
ingum þeirra. Það er
í raun óskiljanlegt að
maður með mikla
reynslu á sviði op-
inberrar stjórnsýslu
skuli láta frá sér fara
svo alvarlegar ásak-
anir sem fram koma í grein Torb-
ens.
Hugmynd hans um skattlagn-
ingu lífeyrissjóðanna er vart svars
verð en mér sýnist hins vegar ljóst
að tillögur hans fela í sér algjöran
viðsnúning á skattlagningu lífeyr-
iskerfisins. Við erum nú með svip-
að kerfi og víðast hvar er í gildi,
þ.e. skattlagningin fer fram fyrst
við greiðslu lífeyrisins til lífeyr-
isþegans.
Hugmynd Torbens er að skatt-
leggja lífeyrissjóðina en fella niður
skattlagningu lífeyrisins. Hann tel-
ur að það mundi auka mjög tekjur
ríkissjóðs sem þýðir þá að hagur
sjóðfélaga í almennum sjóðum mun
versna umtalsvert. Hins vegar
munu sjóðfélagar opinberra sjóða
(hér er átt við sjóði sem njóta fullr-
ar ábyrgðar opinberra aðila) ekki
verða fyrir neinum skerðingum því
þeim er tryggður fullur lífeyr-
isréttur án tillits til tekna hlut-
aðeigandi sjóða (enda eru þeir fjár-
magnaðir með skattfé borgaranna)
og munu ekki þurfa að greiða skatt
af lífeyrinum. Er ekki mismununin
nægjanleg þegar í dag milli sjóð-
félaganna í þessum tveimur sjóða-
kerfum? Tekjum ríkissjóðs á síðan
að verja til að bæta ellilífeyri al-
mannatrygginga og þá almennt.
Sem sagt sjóðfélagar almennra
sjóða eiga að una verulegri skerð-
ingu á sínum lífeyrisrétti til þess að
auka lífeyrisrétt almennt og þar
með rétt sjóðfélaga opinberu sjóð-
anna og auka mismununina enn
frekar. Ég held að umræðu sé vart
þörf um þessa hugmynd. En ég tek
fram, að ég er sannfærður um að
Torben setur ekki tillöguna fram í
þeim tilgangi að bæta stöðu sjóð-
félaga opinberu sjóðanna á kostnað
hinna.
Eftir situr í huga mér spurning
um ábyrgð þeirra sem vega að æru
og starfsheiðri samborgara sinna
að tilefnislausu.
Grafalvarlegar
ásakanir fyrrver-
andi ríkisbókara
Eftir Bjarna Þórðarson
Bjarni Þórðarson
» ...sjóðfélagaralmennra
sjóða eiga að
una verulegri
skerðingu á sín-
um lífeyrisrétti
til þess að auka
lífeyrisrétt al-
mennt og þar
með rétt sjóð-
félaga opinberu
sjóðanna og
auka mismun-
unina enn frek-
ar.
Höfundur er trygginga-
stærðfræðingur.
veldisafsali með inngöngu í EFTA:
„Við skulum ekki gleyma því að Ís-
land er og verður útkjálki í Evrópu.
Ef Ísland rennur inn í stóra efna-
hagsheild mun að því stefna að
landið verði fyrst og fremst útibú
fyrir erlenda auðhringi og veiðistöð
fyrir samevrópskan markað.“
Þessu spáði Ragnar borubrattur í
ræðustóli Alþingis fyrir um 37 ár-
um síðan! Þrátt fyrir bölsýnisspá
Ragnars gekk Ísland í EFTA og
seinna meir í EES. Nú er það nú
svo að flestir telja, þvert á 37 ára
gamla spá Ragnars, að aðildin að
EFTA og síðar EES hafi verið for-
senda fyrir nútímavæðingu Íslands.
Ísland er sjálfstætt og fullvalda ríki
og ekki lengur útkjálki í Evrópu.
Ragnar er enn að spá um afdrif Ís-
lands í samfélagi Evrópuþjóða en
það skyldi þó ekki vera, að fenginni
reynslu, að þekkingargrunni Ragn-
ars til spádóma á því sviðinu sé
verulega ábótavant. Í stað þess að
fara fram með atvinnuróg um
ágæta kennara og fræðimenn við
Háskóla Íslands væri nær fyrir
Ragnar að afla sér grunnþekkingar
hjá viðkomandi kennurum og sækja
tíma í fræðunum við Háskólann.
kennslu dæma einungis þann sem
stílvopnið mundaði – Ragnar Arn-
alds.
Spámaður í eigin
föðurlandi!
Ragnar Arnalds hefur löngum
talið sig vera spámann í eigin föð-
urlandi. Ragnar hefur hins vegar
ekki reynst spámannlega vaxinn
þegar rýnt er í spádóma hans um
örlög Íslands í hringiðu Evrópu-
samrunans. Á hinu háa Alþingi Ís-
lendinga hélt Ragnar ræðu hinn 8.
nóvember 1969 en þá stóðu einmitt
yfir umræður um inngöngu Íslands
í EFTA. Taldi Ragnar að þjóðin
yrði svikin með sjálfstæðis- og full-
Ragnar en þeir sem hafa áhuga á
fyrrgreindri deilu geta kynnt sér
málavexti í gagnasafni blaðsins.
Ragnar Arnalds má að sjálfsögðu
viðra skoðanir sínar um allt milli
himins og jarðar opinberlega hér
eftir sem hingað til. Ragnar gengur
hins vegar skrefinu lengra í grein-
um sínum tveim. Ragnar lætur ekki
staðar numið við að gagnrýna mál-
flutning fundarmanna heldur vegur
hann að starfsheiðri ákveðinna ein-
staklinga. Þar á meðal undirritaðs.
Setur Ragnar Arnalds fyrst veru-
lega niður svo um munar þegar
hann gengur fram með pennann á
lofti og ófrægir menn fyrir að hafa
skoðanir á eigin rannsóknum.
Ragnar Arnalds veður á foraðið og
ýjar að því að lítil innistæða sé á
bak við menntun ákveðinna ein-
staklinga sem framsögu héldu og að
kennslan við Háskóla Íslands hljóti
að vera meira en lítið einkennileg.
Svona lágkúra er vart svara verð en
þó verður vart þagað þunnu hljóði
yfir slíkri yfirhellingu. Ég fullyrði
að það er enginn einasta innistæða
fyrir þessu dæmalausa rugli Ragn-
ars – um það geta nemendur Há-
skóla Íslands vitnað. Lágkúruleg
ummæli Ragnars um innihald og
gæði menntunar ákveðinna fram-
sögumanna og efnistök þeirra við
eimspeki,
i í fljótu
verjir
víkja úr
Ragnari
Hannesi
Giss-
fan-
stefnu.
agnars
gnar,
alds, hef-
ausið úr
áðstefn-
Nú er
að fara í
nar Arn-
ð Ragnar
rg-
á 18. febr-
99. Upp-
vogaði
ang-
ði í viðtali
ðsins 20.
an til-
lu við
s! » Í stað þess að farafram með atvinnu-
róg um ágæta kennara
og fræðimenn við Há-
skóla Íslands væri nær
fyrir Ragnar að afla sér
grunnþekkingar hjá
viðkomandi kennurum
og sækja tíma í fræð-
unum við Háskólann.
Höfundur er aðjunkt í
stjórnmálafræði við HÍ.