Morgunblaðið - 12.12.2006, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 2006 29
SÍÐAN seinni heimsstyrjöldinni
lauk hefur styrjöldum fækkað í
heiminum og alþjóðlegt siðferði svo-
lítið batnað, víðast hvar. Nýlendur
stórveldanna hafa fengið sjálfstæði
og það telst ekki lengur til hetjudáða
að fara til Afríku að skjóta fíla, nas-
hyrninga og ljón.
Af hvölum og fílum
Að vísu eru ennþá til
stjórnvöld sem standa í
styrjaldarekstri og
voðaverkabraski af
ýmsu tagi en yfirleitt
reyna mannréttinda-
stofnanir og umhverf-
issamtök að koma í veg
fyrir að hlutirnir fari
úr böndunum. Það er
þó ekki alltaf auðvelt
vegna þess að enn eru
til stjórnmálamenn
sem tala um að þjóðir
þeirra hafi „ótvíræðan sjálfsákvörð-
unarrétt“ og þurfi ekki að taka tillit
til alþjóðlegra samþykkta. Þótt
dauðarefsingar hafi verið aflagðar
um alla Evrópu og víðar tíðkast þær
ennþá í Bandaríkjunum og þótt til-
raunir með kjarnorkuvopn eigi að
heyra fortíðinni til er ekki langt síð-
an Kóreumenn skutu einni slíkri
sprengju upp í loftið. Og þótt langt
sé liðið á fyrsta áratug nýs árþús-
unds, eru Íslendingar farnir að
stunda hvalveiðar.
Hvalir ættu eingöngu að vera
sýnd veiði sem enginn getur gefið
sér. Að fara á löngu úreltu skipi
langt út á haf í þeim eina tilgangi að
skjóta stórhveli er svo afdankað fyr-
irbæri að fólk um víða veröld er yfir
sig hneykslað. Það eru ekki nema
örfáar aldir síðan Frakkar létu háls-
höggva glæpamenn. Bretar létu
hengja þá. Nú á tímum tíðkast ekki
þannig villimennska lengur enda
hefur siðmenningin aukist um víða
veröld. Keníamenn hafa fyrir löngu
bannað erlendum ferðamönnum að
skjóta á fíla, ljón og nashyrninga.
Þeir stunda þannig veiðar ekki einu
sinni sjálfir (nema kannski einn og
einn glæpamaður í skjóli nætur).
Þrátt fyrir það hefur efnahagurinn í
Kenýa ekkert versnað og ferða-
mannafjöldinn frekar aukist en hitt.
Fólk fer þangað í stórum stíl í svo-
kallaðar safarí-ferðir til að skoða
ljónin, fílana og öll hin dýrin sem lifa
friðuð í náttúru landsins.
Sú atvinnugrein sem hefur aukist
hraðast um allan heim á þessari öld
er ferðamennskan. Fyrir nokkrum
árum reiknaði einhver hagfræðingur
það út að hver erlendur
ferðamaður skilaði, að
meðaltali, álíka miklum
tekjum í þjóðarbúið og
eitt tonn af þorski. Eða
voru það tíu tonn?
Hafnir, sem áður voru
fullar af fiskveiðibát-
um, eru nú auðar en
samt eru landsmenn
ekkert farnir að lepja
dauðann úr skel. Í
rauninni hefur þjóð-
arbú okkar Íslendinga
frekar dafnað á síðustu
árum en hitt.
Hátækniiðnaður og ferðamennska
eru arðvænlegustu atvinnuvegir nú-
tímans. Hingað koma þúsundir túr-
ista árlega til þess eins að skoða
hvali; stærstu og dularfyllstu líf-
verur jarðarinnar. Það getur svo
sem vel verið að einhverjir ferða-
menn komi hingað til að fylgjast með
eins úreltum og ógeðfelldum at-
vinnuvegi og hvalveiðar eru – en ég
get ómögulega séð að þannig þenkj-
andi ferðamenn séu velkomnir. Ég
er álíka viss um að Bandaríkjamenn
vilja miklu frekar fá í heimsókn til
sín ferðamenn sem fara til að skoða
Disneyland en einhverja lúða sem
fara þangað til að fylgjast með aftök-
um á fólki – en auðvitað er ennþá til
undarlegt fólk um allan heim.
Síðustu móhíkanarnir
Skömmu eftir að Snorri Sturluson
var myrtur í Reykholti (1241) misstu
Íslendingar sjálfstæði sitt í hend-
urnar á Norðmönnum sem réðu öllu
hér á landi þangað til þeir misstu
völdin til Dana. Ekki það að Danir
hafi viljað eigna sér Ísland – Norð-
menn létu þá bara hafa það sem
einskonar skiptimynt í pólitískri ref-
skák. Þessa sögu þekkja margir.
Landið okkar varð dönsk nýlenda
öldum saman eða þar til fyrri heims-
styrjöldinni lauk og Danir neyddust
til að veita okkur réttindi til að verða
„frjálst og fullvalda ríki“ innan
dönsku krúnunnar, svipað og Fær-
eyjar eru í dag.
Það þurfti aðra heimsstyrjöld til
að við gætum losað okkur við op-
inber dönsk áhrif og við urðum að
sjálfstæðu lýðveldi árið 1944. Seinni
heimsstyrjöldin var þá enn á fullu
skriði og Bretar höfðu hernumið Ís-
land. Eftir að ófriðnum mikla lauk
hófst svokallað „kalt stríð“ og Bret-
ar höfðu falið Bandaríkjamönnum að
sjá um að fylgjast með hern-
aðartilburðum óvinveittra ríkja á
norðanverðu Atlantshafi. Og þar
sem Ísland liggur mitt á milli Evr-
ópu og Ameríku óðu Ameríkanar yf-
ir það og settu þar upp ratsjár-
stöðvar og hernaðarþorp víða um
landið.
Nú hafa Kanarnir enga þörf fyrir
okkur lengur. Þeir hafa yfirgefið
landið og skilið eftir sig hálfgert
kakkalakkaþorp á Miðnesheiði – en í
staðinn vilja Norðmenn fara að sjá
um varnir Íslands. Bretar og Danir
eru að íhuga svipaða hugmynd.
Í þorskastríðunum voru Íslend-
ingar fullfærir um að sjá um sín mál
sjálfir og ekki er líklegt að ráðist
verði á Ísland í bráð – nema ef Norð-
mönnum, Bretum og Ameríkönum
dytti það í hug. Danir hafa stundum
rétt okkur hjálparhönd við landhelg-
isgæslu, enda hafa þeir skyldum að
gegna við Færeyinga og Grænlend-
inga og eiga því stundum leið nálægt
Íslandi. Það eru því Danir sem
standa okkur næst.
Sýnd veiði
Þorsteinn Eggertsson
fjallar um hvalveiðar,
ferðamennsku og fleira
» Að fara á löngu úr-eltu skipi langt út á
haf í þeim eina tilgangi
að skjóta stórhveli er
svo afdankað fyrirbæri
að fólk um víða veröld er
yfir sig hneykslað.
Þorsteinn Eggertsson
Höfundur er rithöfundur í Reykjavík.
UNDANFARIÐ hefur staðið yfir
umræða um hvort Háskóli Íslands
geti komist í hóp 100 bestu háskóla
heims. Á það hefur
verið bent að núna sé
hann ekki einu sinni í
hópi 1000 bestu, svo að
það virðist mundu
verða þungur róður að
ná þessu annars göf-
uga markmiði. Róð-
urinn er því þyngri
sem skólinn hefur úr
minni peningum að
spila, en fjársvelti hef-
ur háð honum um
margra ára skeið. Til
er ráð til að bæta
nokkuð úr þessu.
Þegar fólk er skráð
utan trúfélaga renna
sóknargjöld þess til
Háskóla Íslands, skv.
lögum nr. 91/1987. Ég
hef oft orðið var við
þann misskilning að
þessi gjöld renni
óskipt til guð-
fræðideildar, eða þá að
þau renni óskipt til
Siðfræðistofnunar og
að þar ráði prestar lögum og lofum.
Þessi útbreiddi misskilningur hefur
valdið því að margir sem ekki aðhyll-
ast þjóðkirkjukristni hafa ekki talið
taka því að skrá sig utan trúfélaga, í
þeirri trú að sóknargjöldunum yrði
ráðstafað af prestum hvort sem er.
Staðreyndin er sú að sóknargjöld
þeirra sem eru utan trúfélaga renna
í Háskólasjóð. Úthlutunarnefnd,
sem er skipuð af rektor, sér um að
ráðstafa þessum tilteknu tekjum.
Þessir fjármunir hafa runnið í margt
gott og þarft á undanförnum árum,
þar á meðal Sagnfræðistofnun, Sið-
fræðistofnun, Stúdentaleikhúsið,
Háskólakórinn, Mannréttinda-
stofnun HÍ, Bókmenntafræðistofn-
un, Alþjóðamálastofnun, Háskóla-
bókasafn og Íslenska málstöð, svo
eitthvað sé nefnt. Guðfræðideild fær
eitthvað líka, sem er í sjálfu sér ekki
skrítið fyrst HÍ er með slíka deild til
að byrja með.
Ekki veit ég hvernig sá orðrómur
komst á kreik, að eintómir guðfræð-
ingar gíni yfir sóknargjöldum trú-
lausra. Þótt mér þyki satt að segja
ólíklegt að sú sé raunin, þá hefði það
samt verið útsmoginn leikur af Þjóð-
kirkjunni að dreifa þessum misskiln-
ingi til þess að letja fólk við að skrá
sig utan trúfélaga …
Samkvæmt skoð-
anakönnun um trúarlíf
Íslendinga, sem gerð
var fyrir Þjóðkirkjuna
2004, aðhyllist verulega
stór hluti Íslendinga
aðrar lífsskoðanir en
Þjóðkirkjukristni. Samt
eru 85% þjóðarinnar
skráð í Þjóðkirkjuna.
Þetta misræmi er mikið
og vandræðalegt fyrir
kirkjuna, en er vafalítið
bein afleiðing þess að
ríki og kirkja skuli vera
í einni sæng sem tveir
þriðju hlutar þjóð-
arinnar eru reyndar
mótfallnir, sbr. skoð-
anakannanir Gallup
undanfarin ár, síðast í
október 2005. Það ætti
að vera fólki kappsmál
að trúfélagsskráning sé
í samræmi við lífsskoð-
anir þess.
Ljóst er að það er
hægur vandi að slá tvær flugur í
einu höggi. Á heimasíðu Þjóðskrár,
www.thjodskra.is, má nálgast eyðu-
blað til að breyta trúfélagsskráningu
sinni, prenta það, fylla út og senda í
pósti. Heimilisfangið er Borgartún
24, 150 Reykjavík. Því fleiri sem
ekki aðhyllast þjóðkirkjukristni og
skrá sig í samræmi við lífsskoðanir
sínar, þess betur mun trúfélags-
skráning þjóðarinnar endurspegla
lífsviðhorf hennar, og þess meiri
fjármunum mun Háskóli Íslands
hafa úr að moða. Hvort sem
topp-100 listinn er raunhæft mark-
mið eða ekki, þá gæti topp-1000 list-
inn í það minnsta að verið innan seil-
ingar ef þjóðin sýnir hug sinn í verki
auðveldu verki og auðveldar fremstu
menntastofnun landsins að byggja
sig upp og verða þjóðinni til enn
meiri sóma.
Trúfélagsskráning
og Háskóli Íslands
Vésteinn Valgarðsson skrifar
um skólagjöld og trúfélög
Vésteinn
Valgarðsson
» Staðreyndiner sú að
sóknargjöld
þeirra sem eru
utan trúfélaga
renna í Há-
skólasjóð.
Höfundur er mastersnemi
í sagnfræði við Háskóla Íslands
Bókin sem allir eru að tala um
- og þú verður að lesa!
„Ég ætlaði ekkert að lesa hana, bara að þefa
af henni eins og maður gerir við flestar bækur
á þessum árstíma. En það var eitthvað við
upphafið (...) sem laðaði mig inn í bókina uns
ég gat ekki hætt að lesa. Flott verk.“
Silja Aðalsteinsdóttir á tmm.is
„Með betri ævisögum íslenskra stjórnmálaleiðtoga.
Opinská, fróðleg, áhrifarík og umfram allt skemmti-
leg. Ég mæli sterklega með þessari bók.“
Guðmundur Steingrímsson
á gummisteingrims.blog.is
Einlæg og átakamikil ævisaga sem
lætur engan ósnortinn
2. SÆTI Á BÓKSÖLULISTANUM
- ævisögur og endurminningar
28. nóv. til 4. des.
2. PRENTUN UPPSELD
FYRST og fremst vil ég koma
mínum viðhorfum á framfæri. Mér
finnst að nýútskrifaðir sjúkraliðar
séu fljótir að sjá hvað er að gerast
í heilbrigðiskerfinu og ég vil taka
þátt í því sem er að
gerast í stétt okkar,
tjá mig um það og
viðra hugsanir mínar
við aðra sjúkraliða.
Ég hélt að stjórn
sjúkraliðafélagsins
ætti að reyna að miðla
málum, en á heima-
síðu þeirra er ekki
svo. Þeir segja
sjúkraliða skemmd-
arverkafólk, við séum
að ganga af samstöðu
stéttarinnar dauðri og
séum með trúarof-
stæki. Þetta eru
þungar ásakanir sem sjúkraliðar
sitja undir og engin rök látin fylgja
með yfirlýsingunum eða útskýr-
ingar.
Stjórnin er með ofstæki og mér
finnst þeir eins og komm-
únistastjórn Sjúkraliðafélags Ís-
lands. Ég þekki kommúnistastjórn
af eigin reynslu. Stjórnin vill ekki
að við skrifum í blöðin, vill halda
þessu ósamkomulagi um brúar-
námið til að félagið líti ekki illa út í
augum almennings. Gamli komm-
únistinn vildi hafa alla jafna, ná-
kvæmlega eins og stjórn Sjúkra-
liðafélagsins er að gera við
sjúkraliða núna, henda okkur út á
torg og draga allan okkar ein-
staklingsvilja niður. Sjúkraliða-
stjórnin er búin að setja okkur í
sama hóp og félagsliða í launum í
framtíðinni. Mér
finnst að Sjúkraliða-
félagið eigi að vera til
að vernda okkar starf
og menntun í stað
þess að gera sjúkra-
liða að láglaunastétt í
framtíðinni. Það ligg-
ur í augum uppi að
heilbrigðisráðuneytið
fær núna ódýra starfs-
krafta, þetta mál lykt-
ar af pólitík og pen-
ingum. Auðvitað vilja
menntamálaráðu-
neytið, heilbrigð-
isráðuneytið og land-
læknisembættið setja okkur niður
á stall sem ódýrt vinnuafl framtíð-
arinnar. Landlæknisembættið get-
ur ekki verið samkvæmt sjálfu sér
þegar það samþykkir hálfmenntaða
sjúkraliða, en á sama tíma vill það
ekki gefa okkur starf og ábyrgð
samkvæmt núverandi 120 eininga
námskrá sjúkraliða.
Ef Sjúkraliðafélagið vantaði fólk
í félagið þá hefði það ekki átt að
gefa þeim sama nafn og okkur
heldur búa til annað nafn yfir
þessa nýju sjúkraliða ásamt því að
hafa þá ekki á sömu kjarasamn-
ingum og við. Sjúkraliðafélagið
hefði heldur átt að búa til millistétt
sjúkraliða sjúkraliðum til hjálpar.
Við erum ekki lampar með slökkt á
perunni, sjúkraliðar eru ekki
„óupplýst“ fólk eins og sumir hafa
leyft sér að skrifa, sjúkraliðar eru
fólk með vilja, hugsanir og langan-
ir og segja það sem þeim finnst.
Sjúkraliðafélagið er að vinna vinn-
una sína núna og hleypur út um
allt með kynningarfundi um brúar-
námið, en of seint. Þeir eru búnir
að skrifa undir þau mestu mistök
sem gerst hafa í sögu sjúkraliða.
Nú eru örlög okkar sjúkraliða í
gini ljónsins sem framvegis hefur
allt í hendi sér; mína framtíð og
annarra sjúkraliða. Ég vil að
stjórn Sjúkraliðafélags Íslands við-
urkenni sín mistök strax og dragi
þetta nám til baka, því auðvitað
verður það þannig að sjúkraliðar
framtíðarinnar taka 60 eininga
nám og stéttin verður niðurbarin
og illa launuð eins og í gömlu Sov-
étríkjunum þegar allir voru á sömu
hillu og enginn mátti vera sjálf-
stæður og með vilja, langanir og
þrár.
Sjálfstætt hugs-
andi sjúkraliðar
Elína Elísabet Azarevich fjallar
um málefni sjúkraliða
»Mér finnst aðSjúkraliðafélagið
eigi að vera til að vernda
okkar starf og menntun
í stað þess að gera
sjúkraliða að láglauna-
stétt í framtíðinni.
Elína Elísabet
Azarevich
Höfundur er sjúkraliði.
Sængurfataverslun, Glæsibæ • Sími 552 0978 • www.damask.is • Opið mán.-fös. kl. 10-18, lau. kl. 10-16
Barnasængur
- barnasett