Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 50

216
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
þar minni efniviður lagður til a£ brimgarðinum við rætur fjallsins
en undir hömrunum. Þar ná hlíðarnar neðan hamra mestri liæð, en
hverfa svo fullkomlega í Framtungu.
Óhugsandi tel ég, að hamrar hafi í Framtungu getað myndazt
alveg niður að jafnsléttu, sem þarna er marflöt og víðáttumikil
sandslétta og breiðir Tungufljót sig yfir mikið a£ henni. Hæð
hennar er tæpir 60 m yfir sjávarmáli. Ekki finnst mér heldur senni-
legt, að fljótið hafi grafið úr hlíðum og að nokkru eða öllu leyti
myndað hamra þarna. Ég hef frétt frá mönnum, sem unnu við
brúargerð á Tungufljóti fyrir áratug eða svo, að mjög djúp. sand-
eðja sé þama, sem þá væntanlega er mynduð við framburð fljóts-
ins. Er þá sennilegt, að framburður fljótsins hafi fært í kaf hlíð-
arnar neðan hamra.
í dag liggur við, að fljótið sé stíflað þarna nokkru neðar af Eld-
hrauni að austan og óseyrum Hólmsár að vestan. Ekki tel ég, að
þessi slétta í syðsta hluta Skaftártungu sé mynduð við núverandi
ástand, því það er ekki nema 176 ára, þegar þetta er skrifað, og á
þeim tíma hefur fljótið sjálfsagt ekki haft mikinn framburð. Tel
ég því, að megnið af sléttunni sé uppbyggt miklu fyrr við kyrr-
stætt sjávarborð í tæplega 60 m hæð.
Annað merkilegt við línuritið er, hvernig línan J skyndilega rís
skammt norðan við Hemru frá 60 m og upp í 120 m. Bæði á
korti og flugljósmynd sézt þarna greinilega kambur, sem liggur frá
neðstu hlíðum Stakks norðan í móti yfir í Borgarfell hinu megin
fljótsins. Ofan við rís svo jafnsléttan jafnt og hægt. Ég get ekki varizt
þeirri hugsun, að hér sé urn að ræða gamlar óseyrar Tungufljóts, og
hafi fljótið þá runnið út í haf, sent var tiltölulega kyrrstætt við
120 m hæð.
Myndanir í heiðinni og ntan á. Austan til í Mýrdalsjökli eru tveir
skriðjöklar, sem teygja sig í austur. Sá nyrðri virðist skríða í suð-
austlæga stefnu, en sá syðri beint í austur. Eftir landslaginu að
dæma mundu þessir skriðjöklar í sameiningu fyrst ná vesturhlíðum
Snæbýlisheiðar, þar sem hún beygir til austurs norðan Atleyjar og
ekki ná hlíðunum þar fyrir norðan, nema þeir væru miklu stærri.
Það er einmitt þetta, sem þama hefur gerzt. Skriðjökull frá Mýr-
dalsjökli hefur stíflað upp jökullón, sem myndað hefur þessar tvær
strandlínur, sem ég fann þarna. Þá hærri tel ég vera eldri, því
ekkert hef ég séð, sem bendi til þess, að neðri malarhjallinn hafi