Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 67

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
233
Nú eru nýliðin 40 ár fxá síðasta Kötlugosi og á þessu ári á Hið
íslenzka náttúrufræðifélag 70 ára afmæli. Það er talið stofnað 16.
júlí 1889. Mig langar því til af þessum tveimur tilefnum að stinga
upp á því við félagsstjórnina að hún flytji á næsta aðalfundi félags-
ins tillögu um það, að aðalfundur kjósi Gísla Sveinsson heiðurs-
félaga Hins íslenzka náttúrufræðifélags og sýni með því að félagið
kann að meta hið óeigingjarna og mikilsverða starf lians með
samningu liinnar rækilegu frumheimildar um Kötlugosið 1918.
Hvað þýðir Baula?
í sambandi við tilgátu mína um merkingu örnefnisins Heiðna-
berg, sem ég minntist á í síðasta hefti bls. 127, datt mér í hug að
geta einnig tveggja annarra örnefna. Merking örnefna er stundum
óljós; getur það bæði stafað af því að þau eru mjög forn, en einn-
ig og ekki síður af hinu, að menn koma ekki auga á þau sérkenni
í landslaginu, sem örnefnin eiga við. Á ferðalögum getur maður
óvænt rekið augun í þessi sérkenni og þá virðist sem örnefnið sé
l)æði auðskilið og hárrétt.
Tjörnes hafa menn reynt að skýra sem viðarnes eða skógarnes
(tjör samstofna við tjara). Jafnvel skýringuna tjarnarnes hef ég
heyrt. Fyrir mörgum árum var ég einu sinni staddur við Breiðu-
vík og tók þá eftir því, live nyrzta trjóna nessins er nauðalík sverði
eða skálm. Mér komu í hug orðin hjör og tjör, sem þýddu svipað
til forna. Tjörnes, þ. e. skálmarnes, hygg ég að þessi trjóna liafi
í upphafi verið kölluð, en hejtið síðar færst yfir á allan skagann
milli Skjálfanda og Axarfjarðar.
Merking Baulu-nafnsins hefur lengi verið mér ráðgáta. Að þetta
rismikla og tígulega fjall hefði verið kennt við kú fannst mér alveg
fráleitt. Þá var það, að ég kom norðan úr Dölum og sá Baulu skjóta
upp kollinum og í huga mér skaut upp þýzka orðinu Beule (frb.
bojle), sem þýðir kýli. í íslenzku höfum við enn orðið beyla í merk-
ingunni kryppa, en það gæti eðlilega verið yngri mynd af baula.