Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 52

218
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
sjávarmörk á þessum slóðum. Hann nefnir þó ekki neina tölu um
hæð sjávarmarkanna. í kaflanum um sjávarminjar í „Grundriss"
getur hann um, að þær muni í Vestur-Skaftafellssýslu vera huldar
yngri jarðlögum og því ekki að vænta að finna neinar sjávarminjar
þar, en endar — „obwohl die steilen Abhánge der Tuffgebirge be-
weisen, dass die jetzt so ferne See einst bis hinauf zu ihnen ge-
gangen ist“ (1905, bls. 99). Á kortinu, sem fylgir „Grundriss", dregur
hann línu fyrir efstu sjávarmörk fyrir endann á Snæbýlisheiði, sunn-
an við Ása og síðan í NA upp að Skálarheiði um 5 km NV af Skál.
Þetta er einhvers staðar milli Kistufells og Þorsteinsheiðar og gæti
maður látið sér detta í hug, að lega hamranna hærra upp í hlíð
þarna (sbr. töflu III) hefði ráðið því, hvar hann dró línuna upp
að Skálarheiði. Á kortinu, sem fylgir ritgerðinni „Postglaciale
marine Aflejringer“ og rituð er ári áður en hann ferðaðist urn
Vestur-Skaftafellssýslu, virðist línan dregin á sama hátt. (Thorodd-
sen 1892). Ég hef því helzt trú á, að Þorvaldur hafi lítið um þetta
hugsað, og því dregið línuna með þeim hömrum, sem hann hefur
talið í þeirri hæð, sem sjávarmörk ættu að vera, eftir rannsóknum
hans annars staðar á landinu. Ég get tilsýndar ekki séð neinn mun
á hömrunum í Kistufelli og Þorsteinsheiði, sem réttlætt geti að
telja ekki myndun þeirra af sama uppruna. Að hamrarnir milli
Kistufells og Þorsteinsheiðar eru lægri og standa hærra upp í hlíð-
inni, ætti að stafa af því, að þama er svolítið vik inn í fjallið.
Lengra austur lætur Þorvaldur línuna fylgja suðurbrún Síðu-
fjalla. Hún er nokkuð samfellt girt hömrum og finnast þar í hellar.
Jón Jónsson dregur í efa, að hellar Síðufjalla séu myndaðir af haf-
inu. Hann gefur þó enga skýringu aðra á þeim — telur myndun
þeirra óleyst vandamál (1957, bls. 149).
Ejstu sjávarmörk í Hreppum. Jóhannes Áskelsson (1934) og
Guðmundur Kjartansson (1939) hafa rannsakað efstu sjávarmörk
í Hreppum og telja þau vera í um 125 metra hæð. Þau eru þó
óglögg þar, en við 100—110 metra hæð finnast fyrst skýrar
strandlínur. Mætti þetta þykja lágt í samanburði við sjávarmörk-
in í Skaftártungu. Ekki sé ég neina ástæðu til að ætla, að land
í Skaftártungu hafi þrýstst 140 metrum lengra niður undan jökul-
fargi en í Hreppum. Sá munur mun varla skipta meiru en örfáum
tugum metra, ef nokkur er. Verða því að koma til aðrar skýringar.
Einföldust skýring væri, að efstu sjávarmörk séu alls ekki fundin