Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 47

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
213
línu. Þá kemur til greina, að mínurn dómi, aðeins tvennt, jökullón
og sjálft veraldarhafið.
Hefði um jökullón verið að ræða, liefði jökull orðið að liggja
yfir suðurhluta Skaftártungu nægilega þykkur til þess að geta staðið
á móti þrýstingi frá vatni, sem náði upp í minnst 200 m hæð í
Framtungu (sbr. 3. mynd). Þar er jafnslétta í 60 m hæð og hefði
því jökullinn orðið að vera um 200 m þykkur og ná frá Snæbýlis-
heiði norðan Lambagljúfra og út í Skálarheiði. Þetta yrði að vera
skriðjökull, því loftslag er slíkt, að ekki er jökull yfir Mið- og Inn-
tungu. Slíkur skriðjökull gæti þá hugsast koma frá tveimur jökul-
svæðum, Mýrdalsjökuls- og Vatnajökulssvæðinu.
Milli Vatnajökuls og Tungunnar eru mörg fjalllendi. Eru þau
hæst Kaldbakur (732 m), Geirlandshraun (648 m) og Skálarlreiði
(500 m). Út frá þessum fjöllum ganga dalir í suðaustur. Kemur
því ei til greina, að skriðjöklar, er skriðið hafa niður þá, hafi getað
lokað fyrir Tunguna. Ekki finnst mér heldur koma til greina, að
jökull hafi runnið í suðvestlæga stefnu þvert yfir þessi fjalllendi,
enda er það í mótsögn við rákastefnu svæðisins, sem er suðaustlæg
(G. Kjartansson 1955, bls. 159). Norðan þessara fjalla er land svo
aftur lægxa og gæti ég vel hugsað mér, að skriðjökull hefði skriðið
þar í suðvestlæga stefnu. En slíkur skriðjökull, finnst mér, ætti
að liggja fullt eins þungt á Snæbýlisheiði og Skálarheiði og því
ekki getað myndað nein veruleg jökullón í Skaftártungu.
Auðvelt er að hugsa sér, að skriðjökull frá Mýrdalsjökli hafi
skriðið yfir suðurhluta Snæbýlisheiðar, en að hann hafi getað náð
yfir í Skálarheiði, þykir mér fráleitt.
Loks má geta þess, að Skálarheiði að sunnan og vestan er full-
komlega girt hömrum. Ég hef einungis séð þá úr fjarlægð, en mér
sýnist þeir vera af Stóruskriðuhamragerð. Tel ég enga ástæðu til
að ætla annað en að þessir hamrar hinum megin Tungunnar séu
myndaðir af sama vatnsyfirborði og hamrar Snæbýlisheiðar.
5. mynd. Iíort af Snæbýlisheiði gert eftir korti ameríska hersins. Punktuðu lín-
urnar ár og lækir. Á því sézt greinilega, að vatnaskil liggja við vesturbrún og
gljúfrin, sem leiða vatnið yfir heiðina. 1 Snæbýli; 2 Borgarfell; 3 Fálkabóls-
hamrar; 4 Stóruskriðuhamrar; 5 Mosabólshamrar; 6 Stiklar; 7 Kýrgljúfur; 8
Þríklofi; 9 Fremri Einhyrningshamrar; 10 Aurar. — A map of the heath Snœ-
býlisheiði, draun from the U.S. Army map. Dotted lines: rivers and brooks.
It shoxvs clearly ihe wather-shed bordering the western edge and the canyons
which carry the waler across the heath.