Samvinnan - 01.08.1973, Blaðsíða 19

Finnski hlaupagarpurinn Paavo Nurmi (ólympíumeistari 1920, 1924,
1928) tendrar eldinn á ólympíuleikvanginum í Helsinki 1952.
hátíðlegum viðburði.
Þeirri spurningu mætti varpa
fram, hvort ofmat á þýðingu
iþrótta liggi ólympiuhugsjón-
inni til grundvallar. Þessu er
óhætt að svara neitandi. Cou-
bertin lagði raunhæft mat á
íþróttir sem félagslegt fyrir-
bæri og gerði sér ljóst að út-
breiðsla íþrótta væri í sjálfu
sér ekki nóg, heldur skipti eðli
íþrótta eða stefna þeirra miklu
máli. Þetta skýrði Coubertin
mjög skilmerkilega með eftir-
farandi orðum: „Keppnisíþrótt-
ir geta leyst hinar göfugustu
og hinar lægstu hvatir úr læð-
ingi. Þær geta alveg eins eflt
óeigingimi og sæmd eins og
peningagræðgi; þær geta verið
drengilegar eða mútuþægar,
mannlegar eða dýrslegar. Það
má alveg eins nota þær til að
stuðla að friði eins og til að
undirbúa stríð.“3)
Þessi orð Coubertins um eðli
íþrótta eru nánast gullvæg og
ættu að vera sérhverjum í-
þróttamanni hugstæð. Með
þeim svarar hann ekki aðeins
grundvallarspurningunni um
áhrif iþrótta á hina félagslegu
þróun, heldur á þann veg, að
hver og einn sem les þau eða
heyrir stendur frammi fyrir því
að velja á milli tveggja kosta,
þ. e. a. s. á milli þess að nota
íþróttir til þess að stuðla að
friði og þjóðavináttu eða i þágu
afturhalds og stríðsundirbún-
ings á einn eða annan máta.
En i orðum Coubertins hér að
ofan felst raunar meira. Þau
varpa einnig ljósi á það mikil-
væga atriði, að uppeldislegt og
félagslegt gildi keppnisiþrótta
felst ekki i þeim sjálfum, held-
ur í þeim tilgangi sem þær eiga
að þjóna. Af þessu dró Cou-
bertin þá rökréttu ályktun, að
nauðsynlegt væri að tengja
íþróttir við aðrar mannlegar
athafnir, og þessi þörf á tengsl-
um milli íþrótta og félagslegra
athafna eri rauninni það, sem
liggur ólympíuhugsjóninni til
grundvallar. Hennar hlutverk
er að skapa þessi tengsl eða
eins og Coubertin orðar það:
„Gleði af vöðvaáreynslu, lotn-
ing og fegurð, starf í þágu
f jölskyldu og samfélags; þetta
þrennt í órjúfanlegri einingu,
það er ólympíuhugsjónin"1)
Þetta er inntak ólympíuhug-
sjónarinnar og kjarni þess er
samtvinnun iþróttaiðkunar og
félagslegrar starfsemi. Þannig
gefur inntak ólympíuhugsjón-
arinnar íþróttum uppeldislegt
og siðferðilegt gildi og gerir
íþróttir að tæki til mannlegrar
fullkomnunar og félagslegra
framfara.
Samhengið á milli ólympíu-
hugsjónarinnar og hugsjóna
friðar og þjóðavináttu
Hér að framan var sagt að
ólympiuhugsjónin væri ná-
tengd hugsjónum friðar og
þjóðavináttu. Þessi tengsl eru
reyndar svo náin, að nú til
dags er ólympíuhugsjónin al-
mennt skilin sem hugsjón frið-
ar og bræðralags. Nákvæmar
er þó að tala um samhengi
milli ólympíuhugsjónarinnar
eða öllu heldur ólympismans5)
og nefndra hugsjóna, sem
mannúðlegt inntak ólympíu-
hugsjónarinnar leiðir af sér.
Ólympíufáninn, sem Coubertin
gerði sjálfur og var í fyrsta
sinn notaður á Ólympíuleik-
unum 1920 i Antwerpen, er
mjög skýrt dæmi um þetta
samhengi. Hinir fimm mislitu
og samanslungnu hringir hans
tákna álfurnar, sem ólympíu-
hugsjónin sameinar. Hinn
hvíti grunnlitur hans, litur
friðarins, gerir fánann að æðra
einingartákni. í þessu sam-
bandi er rétt að taka það fram,
að ólympíufáninn segir ekkert
til um inntak ólympíuhugsjón-
arinnar, vegna þess að hann
er tákn ólympismans en ekki
bara ólympíuhugsjónarinnar.
Coubertin gerði sér lengi vel
ekki ljósa grein fyrir þessu
samhengi, sem hér um ræðir,
en i ræðu sem hann hélt i
Róm árið 1923 á þingi Alþjóða-
ólympiunefndarinnar sagði
hann: „Að þjóna henni (þ. e.
ólympiuhugsjóninni) og út-
breiða hana er og hefur verið
verkefni CIO (Alþjóðaólympíu-
nefndarinnar). Þegar starf
hennar hefur haft giftusamleg
áhrif á alla, þá mun friður
ríkja, betur tryggður en með
skilyrðum og samningum eða
með hinu hættulega jafnvægi
óttans“.e)
Hugsunin að baki þessum
orðum Coubertins er sú, að for-
senda friðar í heiminum sé að
ólympiuhugsjónin verði gerð
að veruleika í öllum heiminum,
og Coubertin ætlaði Alþjóðaól-
ympíunefndinni það hlutverk
að skapa þessa forsendu, m. a.
með hjálp Ólympíuleikanna.
Ef til vill ímyndaði Coubertin
sér að friðsamleg íþróttakeppni
milli einstaklinga, þar sem all-
ir njóta sama réttar og sömu
virðingar án tillits til þjóðemis,
kynþáttar eða trúar- og stjórn-
málaskoðana, gæti verið valda-
mönnum þjóða gott fordæmi í
samskiptum milli þjóða.
Þessar hugmyndir Coubertins
eru vissulega góðra gjalda
verðar. Þær sýna berlega
hversu mikill friðarsinni hann
var. Sá hængur er hins vegar
á þeim, að þær eru óraun-
hæfar. Það hefur saga Ól-
ympíuleika nútímans sýnt.
Ólympisminn megnaði ekki
að koma í veg fyrir tvær
heimsstyrjaldir, og hann hef-
ur ekki heldur komið því
ástandi á í heiminum að friður
ríki. Auk þessa er það heldur
kaldhæðnislegt, að einmitt Ól-
ympíuleikarnir, sem Coubertin
ætlaði að undirbúa friðsama
tíma, skuli hafa verið notaðir
til þess að dylja stríðsfyrirætl-
anir og annan óhugnað heims-
valdastefnunnar. Þessar ó-
raunhæfu skoðanir Coubertins
stafa af því, að hann skorti
skilning á hlutlægum lögmál-
um þjóðfélagsþróunar, og eins
og margir borgaralegir upp-
eldisfrömuðir taldi hann að
ráða mætti bót á flestum
vandamálum með þvi að breyta
uppeldinu. Þess vegna skildi
hann ekki, að forsenda friðar
i heiminum liggur í breyttum
þjóðfélagsháttum, og þar af
leiðandi ekki heldur, að tengja
þarf friðarbaráttuna við bar-
áttuna gegn heimsvaldastefn-
unni. Þetta nægir aftur á móti
enganveginn til þess að áfellast
Coubertin né heldur nægja nei-
kvæðar hliðar á sögu Ólympíu-
leikanna til þess að hafna
þeim. Sannleikurinn er sá, að
Ólympíuleikamir hafa eflt
friðarbaráttuna í heiminum,
og ólympisminn er raunar hluti
friðarhreyfingar heimsins.
Þetta er í dag berlegra en
nokkru sinni fyrr, eins og sést
á því að sama merking er lögð
í ólympíuhugsjónina og hug-
sjón friðar og þjóðavináttu.
Ingimar Jónsson
1) Við samantekt þessarar greinar
er einkum stuðzt við greinina
„Zu einigen Problemen des
modernen Olympismus" eftir
Prof. Wolfgang Eichel, sem
birtist í Wissenschaftliche
Zeitschrift der DHfK, 1959/
1960, 2. hefti.
2) Coubertin, Pierre de: Une
Campagne de vingt-et-un ans
(1887—1908). París 1908, bls.
214. Tilvitnun úr: W. Eichel:
Zu einigen Problemen des
modernen Olympismus. í Wiss-
enschaftliche Zeitschrift der
DHfK, 1959/1960, 2. hefti, bls.
127.
3) Coubertin, Pierre de: Olym-
pische Erinnerungen. Berlin
1936, bls. 24. Tilvitnun úr W.
Eichel, sjá ofar, bls. 128.
4) Úr ræðu Coubertins á þingi
Alþjóðaólympíunefndarinnar í
Róm 1923. Tilvitnun úr W.
Eichel, sjá ofar, bls. 129.
5) Heildarhugtak sem Coubertin
notaði yfir ólympíuhreyfing-
una.
6) Úr ræðu Coubertms, sjá ofar.
Tilvitnun úr W. Eichel, sjá of-
ar bls. 129.
19