Samvinnan - 01.08.1973, Blaðsíða 58

Kristinn Pétursson
LEIÐRETTINGAR
Fáeinar athugasemdir við grein um Kristin Pétursson í bókinni íslenzk myndlist
Það er ekki skemmtilegt að vera knú-
inn til að leiðrétta og mótmæla, en stund-
um er það óhjákvæmilegt. Svo getur mál-
um verið háttað, að jafnvel gamalmenni
geti ekki verið þekkt fyrir að hafast
ekkert að og samþykkja allt með þögn-
inni.
Björn Theódór lætur móðan mása um
peningaleysi mitt og ræfildóm í Höfn,
París og Vínarborg án minnsta tilefnis
og án nokkurrar þekkingar. Mér er ekki
tamt að fjargviðrast um sult og seyru í
útlöndum, sem heldur er ekki ástæða til,
því ég hef alltaf orðið að hafa fyrirhyggju
fyrir fjárhag mínum og ekki talið mér
það til ágætis að vera fyrirhyggjulaus
kjáni í þeim efnum.
Birni farast þannig orð um mig og dvöl
mína í Höfn haustið ’27: „Langt var í
frá, að Kristinn hefði yfirunnið sjúkdóm
sinn, og sízt var fátæktar- og útigangs-
líf í Kaupmannahöfn þar sigurstrang-
legt.“ (Berklaveiki var rædd fyrr í grein-
inni.) Þessi fyrsta langdvöl mín í Kaup-
mannahöfn, hátt á fjórða mánuð, var
mér góður tími, bæði til náms og starfa.
Um för mína til Parísar ’29 segir hann:
„Með næsta skoplétta pyngju hélt hann
til Parísar."
Mikill slúðurfræðingur er upprisinn
meðal vor, er heldur sig þekkja hvers
manns pyngju aftur í gráa fomeskju.
Enn er hann með tilhæfulausar og fár-
ánlegar getsakir um ferð mína til Vínar.
(Sýning haustið ’30).
„Þótt Kristinn hafi naumast riðið feit-
um hesti frá sýningu þessari“ . . . „hélt
pyngjan samt jafnlítið í við flökkueðli
hans sem fyrrum."
Björn virðist ekki þekkja önnur ferða-
lög en tilgangslaust flakk og slæpingja-
hátt.
Um dvöl mína í Vínarborg ’31 farast
honum þannig orð:
„Þar syðra hefur Kristinn einatt mátt
sanna þau orð Jóns úr Hlíð, að dapurt sé
að reika um Dónár fögru borg — þegar
hver málsverður er næstum því ígildi
kraftaverks. Sjúkdómur hans var heldur
ekki lengi um að sjá sér færið, og þegar
Kristinn snýr heim vorið 1931 er hann
orðinn sárveikur."
Berklaveikin enn.
Um sjúkdóm minn er sama vanþekk-
ingarþruglið og um peningaleysið. Sama
fásinnan.
Ég lá síðast í berklaveiki árin 1922—’23
og hefur hennar sjálfrar aldrei orðið
vart síðan. Aftur á móti hef ég alla mína
ævi þjáðst af augnveiki og höfuðverk, og
aðalútivistarárin var ég sérlega slæmur
af þeim kvilla, sökum mikillar vinnu.
Svo ég víki aftur að veru minni í Vín-
arborg, þá hefur mér sjaldan liðið betur,
þrátt fyrir basl mitt með augnveikina.
Frá fáum, ef þá nokkrum stað, á ég jafn-
margar góðar og hugþekkar minningar.
Allar þessar missagnir, sem hér að
framan um getur, eru tilkomnar án
minnsta tilefnis frá mér. En nú gefur á
að líta hversu rétt er farið með gefnar
upplýsingar. Ég sagði Birni, að á Amts-
bókasafninu á Akureyri hefði ég fundið
lítið þýzkt kver með myndum af málverk-
um Kandinský. Hafði það bersýnilega
flækzt þangað með einhverjum gjafabók-
um, því það var svo sérstætt við allt þar.
Taldi ég það mjög skemmtilega tilviljun,
því þá var nær því ekkert til af slíkum
bókmenntum um óhlutbundna myndlist
hér á landi og mjög lítið í útlöndum.
Þess vegna hafði ég orð á þessu við
Björn.
Ég þekkti verk Kandinský áður og því
opnuðu þau mér þama enga nýja óþekkta
heima, þótt gaman væri að endurfund-
unum.
Meðferð Björns á fyrrnefndum upp-
lýsingum mínum:
„í bókasafni Davíðs Stefánssonar frá
Fagraskógi kynntist hann ýmsum ritum
um listfræðileg efni, svo sem úrdráttum úr
dagbókum Eugene Delacroix (1798—1863)
en þó sérstaklega því lykilriti óhlutbund-
innar myndskipunar, Punkt und Linie
zur Fláche (1. útg. 1926) eftir Kandinský."
Þessar bækur, sem Bjöm talar hér um,
sá ég fyrst löngu síðar og á allt öðrum
stöðum.
Svona mikil hagræðing staðreynda í
svokölluðu fræðiriti, eins og að framan
getur, telja margir að stafi af stað-
reyndablindu, eða einhverju ennþá verra.
Manni með þann ágalla ætti að vera
eitthvað annað starf beinna í hendi en
vafstra með annarra verk.
Staðhæfingar Björns, að ég sé aló-
þekktur listamaður, eru víst af sama toga
spunnar og allt annað, sem sá maður
segir. í þessum þætti greinarinnar er
hann með alls kyns fullyrðingar út í blá-
inn, alveg eins og með fjárreiður mínar
og veikindi. Hann hefur t. d. aldrei kom-
ið í vinnustofu mína í Hveragerði. Sá ekki
sýninguna þar ’54, sem hann þó skrifar
um sem slíka.
Sá áhugasami maður fyrir fjárreiðum
ætti að vita, að ég hef sýnt heima og
erlendis kringum 30 sinnum. Meðal
annars sýnt á tveimur viðurkenndustu
samsýningum Norðurlanda, Statens ár-
lige kunstudstilling Oslo ’27, fyrir 46
árum, og Forársudstillingen pá Charlott-
enborg í Kaupmannahöfn ’30, virðu-
legustu samsýningu Hafnar ár hvert. En
Björn vill hafa það svo, að ég hafi sýnt
á haustsýningunni í Charlottenborg.
Þannig smáfeilar eru ótrúlega margir.
Ég get þó ekki annað en brosað, sér-
staklega að tvennu í skrifum Björns um
myndir mínar.
„Hitt er þó jafnvíst af myndum þess-
um, að hvers konar „vísindahyggj a“ er
alls fjarri skaplyndi Kristins. Ljóðræn
sveimhugð hans og listrænt agaleysi —
sem oft er henni samfara — gægjast
hvarvetna fram.“
Það er mikil áhætta að þýða tákn,
sem þýðandinn ekki skilur. Ef einhver,
sem skilur, sér svo þýðinguna og frum-
táknin, er komið upp um strákinn Tuma.
Og svo er það með fyrirsögnina „Vötn
á himni".
Þvílíkrar bjánafyndni grípa menn
gjarnan til í örvæntingu, þegar skilningur
þeirra og skynjun eru mát. Ólæsið á
myndir blasir óþægilega við.
Svolítið smátækari vitleysur hirði ég
ekki um, eða svik hans við mig um
myndamagnið, en að ég mátti ekki ráða
hvaða mynd af mér sjálfum yrði birt,
vakti mér nokkra furðu. Birti hann í ó-
þökk minni passamynd, er hann fékk
lánaða hjá passaútgáfunni á Lögreglu-
stöðinni, þótt ég þá hefði afhent honum
nýja klissju af annarri mynd, klissju
gerða fyrir tilefnið og pappírinn.
Ekki fékk ég að sjá próförk af fræði-
riti þessu, sem gefa átti út í 5000 eintök-
um. Bókina sjálfa var mér síðar efalaust
frjálst að skoða i bókabúð eins og hverj-
um og einum.
Hér með fylgja tvö vottorð um lifimáta
minn og aðbúnað í Höfn og Vínarborg á
þeim tímum, sem um getur.
Kristinn Pétursson
Við Kristinn Pétursson listamaður
vorum saman í nokkra mánuði árið
1931 í Vínaborg. íslenzkir námsmenn
og listamenn hafa sennilega oftast
ekki haft of rífleg fjárráð — en hvað
Kristin Pétursson áhrærir var ég
aldrei þess var, að um peningaerfið-
leika væri að ræða hjá honum, og get
vottað, að hann bað hvorki mig eða
aðra, sem ég þekki, um peningalán,
og var aldrei var við að hann liði skort,
og hann tók fullan þátt í félagsskap ís-
lendinganna, sem þá voru í Vínarborg.
Rvík, 18. júní 1973.
Kr. Sveinsson,
(augnlæknir)
Að gefnu tilefni skal þetta tekið
fram:
Haustið 1927 borðaði Kristinn Pét-
ursson í sama pensíónati og ég í Kaup-
mannahöfn, og fór því fjarri að hann
lifði þar neinu útigangslífi.
Reykiavík, 18. júní 1973
Jakob Benediktsson.
58