Samvinnan - 01.08.1973, Blaðsíða 24

Gunnar M. Magnúss:
íþróttir á nítjándu
öldinni
Þú spyrð um íþróttir og leiki
á nítjándu öldinni og lengra
aftur.
Því er til að svara, að íþróttir
voru fjölbreyttar, bæði utan
húss og innan, einstaklings-
bundnar frekar en félagslega.
Þá voru leikir ekki síður fjöl-
breyttir. Menn stunduðu hlaup,
göngur, stökk, köst, glímur,
sund, aflraunir og allskonar
fimleika.
Ýmsar iþróttir þróuðust í
sambandi við störf manna og
atvinnuvegina. Menn þreyttu
hlaup af nauðsyn. Smalar
hlupu mikið og urðu fótfráir og
margir þeirra urðu stökkmenn
góðir. Menn voru í skyndi send-
ir milli bæja, yfir fjallvegi og
heiðar, ef til vill í aðra lands-
hluta með embættisbréf, í
lækniserindum eða til að ná i
skip, sem var að leggja úr höfn
í næstu sýslu.
Hlaupa-Mangi
Einstöku menn skáru sig úr
sem hlauparar og skal þar fyrst
frægan telja Hlaupa-Manga.
Hann er tvímælalaust frægasti
hlaupari 19. aldarinnar og oft
er miðað við met hans.
Hann hljóp stórheiðar þind-
arlaust og var svo skjótur í
förum, að undrum sætti. Það
var einhverju sinni, að hann
hljóp yfir Axarfjarðarheiði
þrisvar sama daginn, fram og
aftur. „Flestum, þótt röskir
menn væru, þótti nóg að brölta
yfir bakið á henni einu sinni
á dag, og það ekki sízt að vor-
lagi, þegar snjó væri að leysa
og hver lækur í vexti.“
Þessa frægu för hljóp Mangi
þó að mestu vegna misgripa.
Hann hafði snemma sunnu-
dagsmorguns komið að Sval-
barði í Þistilfirði og ætlaði að
hlýða messu. Prestur bauð
honum til stofu. Þar lágu á
borðinu nokkur skrifuð papp-
írsblöð og datt Manga í hug,
að það væri ræða dagsins. Seg-
ir hann þá:
— Ég tef nú líklega fyrir
yður, prestur minn, þér eruð
víst að semja ræðuna til dags-
ins.
— Ónei, svaraði prestur, —
þetta eru sendibréf, sem ég
þarf nauðsynlega að koma að
Skinnastöðum. Væri hann að
hugsa um að senda einhvern
vinnumanna sinna með það
eftir messu.
Mangi sagði þá, að hann ætti
brýnt erindi inn í Axarfjörð
og ætlaði sér að fara þangað,
þegar messa væri úti. Kvaðst
hann geta haldið á bréfinu,
sem ætti að fara að Skinna-
stöðum, en bezt væri líklega
að halda strax af stað, og ef
ekkert yrði sér til farartálma
á leiðinni, væri ekki óhugs-
andi, að hann næði messu á
Skinnastöðum; væri þá sama
hvar hann meðtæki blessunina.
Prestur kvaðst þakklátur fyr-
ir boðið, tók blöðin á borðinu
saman, skrifaði utan á og
lakkaði. Þvínæst opnaði hann
borðskúffu, tók þar upp nokk-
ur sendibréf og lagði á borðið.
En rétt í því kom kona prests-
ins inn með kaffibolla á bakka
og ýtti bréfunum til hliðar.
Þegar Mangi hafði lokið við
að drekka kaffið, rétti prestur
honum eitt bréfið og mælti:
— Þú verður að koma hing-
að í bakaleiðinni, svo að ég
geti þakkað þér fyrir bréfburð-
inn, enda býst ég við, að prest-
urinn á Skinnastöðum svari
bréfi mínu strax, og er þá eins
líklegt, að þú verðir beðinn að
koma þvi til skila í bakaleið-
inni.
Mangi stakk nú bréfinu í
vasa sinn, án þess að líta á
utanáskriftina, og hélt síðan
greitt úr hlaði. Kemur hann
að Skinnastöðum rétt i því að
prestur er að ganga í kirkju.
Mangi ávarpar hann, segist
vera með áríðandi bréf til
hans frá prestinum á Sval-
barði og eigi að taka svar til
baka.
Prestur lítur á utanáskrift-
ina og segir:
— Þú ert vist að gera að
gamni þínu, Magnús, þetta
bréf er ekki til mín.
Manga varð orðfall, — það
var eins og honum hefði verið
drepið í kalt vatn, en segir
eftir litla þögn:
— Þetta er ekki mér að
kenna, presturinn afhenti mér
bréfið sjálfur. En það stýrir
aldrei góðri lukku að breyta
þvert á móti góðra manna ráð-
um. Blessaður Hallgrímur minn
Pétursson tekur ferðamönnum
vara á því að fara fram
hjá kirkju á helgum degi, án
þess að hlýða messu. En þetta
henti mig í morgun. Ég sé nú,
að þetta bréf á að fara til
bóndans á Skinnalóni á Sléttu.
Þetta hefur orðið fyrir gáleysi
hjá prestinum, þar eð bæja-
nöfnin eru lík fljótt á litið.
Mangi gekk í kirkju, valdi
sér sæti á krókbekk, en þegar
verið var að syngja útgöngu-
sálminn gekk hann út og var
horfinn úr augsýn, þegar
messufólkið kom út.
Það er af Manga að segja,
að hann kom að Svalbarði um
nónbil sama dag. Gerði hann
boð fyrir prest, sagði sínar
farir ekki sléttar og mælti
nokkur ávítunarorð til prests
fyrir athugunarleysið.
Prestur bað Manga auðmjúk-
lega að fyrirgefa sér þessa yf-
irsjón og bauð honum að marg-
borga ómakið. Mangi sagði, að
sú bezta borgun, sem hann gæti
boðið sér, væri að fá sér strax
bréfið, sem ætti að fara að
Skinnastöðum, því ef áríðandi
hefði verið að senda það í
morgun, myndi það ekki síður
nú. Það varð svo úr, að Mangi
fékk bréfið í hendur, las vel
utanáskriftina, þaut síðan af
stað. Þegar hann kom öðru
sinni að Skinnastöðum og rak
bréfið að presti með þeim orð-
um, að nú gæti hann fullvissað
prest um að hann fengi rétta
bréfið í hendur, varð prestur
stórundrandi og trúði naum-
ast að Mangi væri búinn í
þriðja sinn að skokka þessar
þingmannaleiðir.
Dundi lofið yfir Manga úr
öllum áttum og þótti þetta af-
rek hans undrum sæta.
Magnús Magnússon —
Hlaupa-Mangi — var uppi á
árunum 1786—1856. Hann var
ömmubróðir Jóns Trausta
skálds. Magnús bjó um 1830
á Núpskötlu, austan Rauða-
núps á Melrakkasléttu. Á efri
árum fluttist hann til Krist-
ínar dóttur sinnar að Svein-
ungavik i Þistilfirði og lézt þar.
Eyvindur, Eggert, Snorri
Eyvindur Jónsson — Fjalla-
Eyvindur — var allra manna
fráastur á fæti og brattgeng-
astur, kunni svo vel handa-
hlaup, að hann dró undan
fljótustu hestum. Hann var
einnig sundmaður góður og
glímumaður.
Eggert Ólafsson skáld og
náttúrufræðingur var vel bú-
inn íþróttum. Matthías Joch-
umsson kallar hann afreks-
menni. Hann var gildur karl-
maður til burða, manna létt-
astur og svo frækinn, hvað
sem reyna skyldi, að fæstir
jöfnuðust við hann, bratt-
gengur var hann í fjöll og
kletta. Eggert fór í „bráðan
Breiðafjörð" 1768, rúmlega
fertugur að aldri.
Séra Snorri Bjömsson, sem
kenndur hefur verið við Húsa-
fell, var annálaður íþrótta-
maður. Hann var sundmaður
góður og er þess viða getið.
Meðal annars er það í frásögur
fært, að hann hafi bjargað á
sundi Hirti þjófi Indriðasyni
úr Hvítá í Borgarfirði, sem var
ófær af vexti og jökulhlaupi,
og var Hjörtur þó stór maður
vexti.
Af afli Snorra fara margar
sögur. Hann reyndi afl sitt á
steintaki, sem enn sést við
Húsafellstún. Það heitir Kvía-
hella og vegur 180 kg. Átti
amlóði að lyfta henni á hné,
hálfsterkur að lyfta henni í
magahæð og lyfta á stein, sem
stóð í kvíadyrum, en fullsterk-
ur tók helluna á brjóst og bar
í kringum kvíarnar. Fæstir,
sem við helluna reyna, kom-
ast einu sinni í flokk með
amlóðum.
Snorri fæddist 1710 og lézt
1803.
Tindala-ími
Tindala-ími — ími Arnórs-
son — var uppi á fyrri hluta
18. aldar. Hann var einstakur
snillingur og listamaður á smíð
og sundmaður, svo að af bar.
Hann var talinn hafa falsað
peninga, smíðað tindali, svo að
naumast voru þekkjanlegir frá
gjaldgengri sleginni mynt. Um
sundfæmi hans eru ýmsar
sagnir.
Það var einhverju sinni, að
fmi reri i Bjamareyjum. Þá
var það, er hann var á heima-
eynni, að hann vildi sækja
nafar sinn til Búðeyjar. Stór-
flæði var sjávar og lézt hann
ekki nenna að bíða, því nálega
má ganga þurrum fótum milli
eyjanna um stórstraumsfjöru.
Sagt er og, að jafnan æfði
hann sundkunnáttu sína, hirti
því ekki að bíða fjömnnar,
en lagði á sundið um háflæði.
En er hann kom á mitt sundið,
lagðist selur allstór að honum
og vildi rifa hann. En það varð
ráð íma, að hann barðist um
og gerði busl mikið. Stakk sel-
urinn sér þá og vildi koma að
honum að neðan. ími tók þá
það ráð að stinga sér og busla
sem mest. Var þá að sjá sem
selurinn hræddist, að því er
ími sagði sjálfur frá, og synti
frá honum. Komst ími við það
á land. Sagði hann svo frá, að
aldrei hefði hann verið svo
voðalega staddur eða í meiri
lífsháska komizt en þá. Þó
segja menn, að svo mikil væri
dirfska hans, að úr Búðey
synti hann aftur með nafar-
inn í munni sér.
24