Samvinnan - 01.08.1973, Blaðsíða 39

skuli lagt fyrir Haag-dómstólinn. Með
uppsögn sinni á samningunum við Breta
og V-Þjóðverja og með mörgum yfir-
lýsingum og orðsendingum til dómstóls-
ins og til ríkisstjórna Bretlands og V-
Þýzkalands hefur íslenzka rikisstjórnin
látið þetta álit sitt ótvírætt i ljós. Það
ætti þvi að liggja mjög á hreinu.
En þrátt fyrir þetta hefur Haag-dóm-
stóllinn leyft sér að meðhöndla þetta
mál. Strax s. 1. haust, áður en dómstóll-
inn hafði tekið afstöðu til þess, hvort
hann yfirleitt hefði nokkurt leyfi til að
fjalla um málið, sendi hann út bráða-
birgðaúrskurð (!), og í janúar s. 1. kvað
hann upp þann úrskurð, að hann teldi
sig hafa fulla lögsögu yfir þessu máli.
Hér er ekkert annað á ferðinni en hrein
lögleysa. Og manni verður á að spyrja:
Hvers vegna lætur virðingarverður dóm-
stóll, málsvari réttlætisins, hafa sig út í
slíka hluti? — Því er auðsvarað: Alþjóða-
dómstóllinn á allt sitt veldi undir því,
að stórþjóðirnar séu honum vinveittar
og virði ákvarðanir hans. Þess vegna hef-
ur hann ekki þorað að ganga svo í ber-
högg við vilja brezku og vestur-þýzku
ríkisstjórnanna, að hætta væri á „ó-
heppilegri spennu“. Hagsmunum smá-
þjóða og þjóðréttarlegum venjum er hér
fórnað til þess að þóknast stórþjóðunum.
Dómstóllinn hefur því í þessu máli ekki
tekið þjóðréttarlega, heldur pólitíska af-
stöðu. Mér er ekki kunnugt um, að þessi
dómstóll hafi áður gert sig sekan um
slíkt athæfi, en óneitanlega hlýtur þetta
að veikja verulega virðingu þjóðanna fyr-
ir honum sem hlutlausum réttarfarslegum
dómstóli.
Fulltrúa til Haag?
í samræmi við þá skoðun, að Alþjóða-
dómstóllinn hafi ekki lögsögu í þessu
máli, hafa stjórnarflokkarnir tekið upp
þá stefnu, að ekki beri að senda íslenzkan
fulltrúa til að túlka sjónarmið íslands
fyrir dómstólnum. Þetta er ákaflega rök-
rétt afstaða og í beinu framhaldi af fyrri
ákvörðunum íslands i þessu máli. Um
þessa afstöðu hefur ríkt nær alger ein-
hugur meðal þjóðarinnar, þar til nú upp
á síðkastið, að talsvert hefur borið á þvi
í málgögnum stjórnarandstæðinga (og
reyndar einnig í þingflokki eins stjórnar-
flokkanna), að okkur beri að senda full-
trúa okkar til Haag, — nú eftir að dóm-
stóllinn hefur sjálfur dæmt sér lögsögu
í málinu.
Þetta er í rauninni furðuleg afstaða.
Nú eftir að hann hefur brotið tvisvar á
okkur þjóðréttarlegar reglur, eigum við að
Þorskastríðið: ,£g held líka að tilgangslítið
sé að senda sjóherinn á vettvang!"
fara að veita honum þá viðurkenningu
að senda fulltrúa til að flytja mál okkar
þar! Með því að verða við þessum kröf-
um stjórnarandstæðinga, værum við í
verki að viðurkenna rétt dómstólsins til
að fjalla um þetta mál. Skiptir þar engu
máli, þótt einhverjar klaufalegar yfir-
lýsingar væru gefnar um, að við áskildum
okkur rétt til að hlíta ekki niðurstöðu
dómsins, ef hún yrði okkur óhagstæð. Ef
við sendum fulltrúa okkar til Haag,
og ef dómsorðin yrðu okkur óhagstæð, —
og ef við síðan neituðum að hlíta þeim
úrskurði, værum við um leið búnir að
tapa virðingu og samúð umheimsins í
þessu máli.
Málstaður Haag-sinna
Tveir eru þeir hópar, sem vilja senda
fulltrúa okkar til Haag til að verja mál-
stað íslands og taka þar með þátt í mál-
flutningi dómstólsins. Annar hópurinn
er íhaldsöflin á íslandi, þ. e. Sjálfstæðis-
og Alþýðuflokkurinn. Um afstöðu þessa
hóps er fátt að segja, og skýrist hún
raunar af eðli þessara flokka. Hinn hóp-
urinn er lítill hluti Samtaka frjálslyndra
og vinstri manna, aðallega bræðumir
Hannibal Valdimarsson — sem hrökklast
nú úr ráðherrastóli vegna þessarar af-
stöðu sinnar og annarra orsaka, — og
Finnbogi Rútur Valdimarsson, fulltrúi
SFV í landhelgisnefnd íslands. Þessi síð-
arnefndi hópur er sökum stöðu sinnar
miklu hættulegri, og er því vert að gefa
honum meiri gaum.
Ástæðurnar, sem þeir færa fyrir því,
að okkur beri að taka þátt í málflutn-
ingnum fyrir Haag-dómstólnum, eru þess-
ar:
1) Að samningarnir 1961 hafi verið
nauðungarsamningar i þjóðréttar-
legum skilningi, og því hljóti ísland
að vinna málið fyrir dómstólnum.
2) Að ísland sé óbundið að öllu leyti af
væntanlegri niðurstöðu dómsins,
þótt það samþykki að flytja mál sitt
fyrir honum.
3) Að samningarnir frá 1961 séu óupp-
segjanlegir, og því sé íslandi skylt
að mæta fyrir dómstólnum.
4) Að hugsanlegt sé, að ísland geti taf-
ið málið fyrir dómstólnum, þar til
niðurstöður hafréttarráðstefnu S.Þ.
1974—1975 liggi fyrir. Þetta væri
mjög heppilegt, þar eð telja megi
öruggt, að þær niðurstöður verði
okkur á allan máta hliðhollar.
Ekki þarf að fara mörgum orðum um
allar þessar „röksemdir". Ég þykist þeg-
ar hafa afgreitt ástæðu nr. 2 (sjá kafl-
ann „Fulltrúa til Haag?“), en einu vil ég
þó bæta við: Ef ísland er ekki bundið af
væntanlegri niðurstöðu dómsins, hvað
þá um Breta og V-Þjóðverja — og hvorir
ætli hefðu betur i málskoti til dæmis til
Öryggisráðs S.Þ., þar sem m. a. Bretar
hafa neitunarvald?
Varðandi ástæðu nr. 3 vísa ég til kafl-
ans „Samningurinn var ekki óuppsegjan-
legur“ í þessari grein.
Um ástæðu nr. 1, — að samningarnir
hafi verið nauðungarsamningar skv.
þjóðaréttinum, — verð ég í Ijósi pólitískr-
ar afstöðu dómstólsins til okkar til þessa
að hafa í frammi efasemdir um, að Haag-
dómstóllinn viðurkenni, að hann geti gilt
um samninginn frá 1961. Okkar sterk-
ustu þjóðréttarrök hér eru nefnilega Vin-
arsamþykktin, sem gerð var 8 árum eftir
undirritun samkomulagsins við Breta og
V-Þjóðverja (sjá nánar kaflann „Vínar-
samþykktin 1969“). Eldri þjóðaréttur
kemur okkur að litlu haldi.
Um fjórðu röksemdina, sem einkum
hefur verið höfð í frammi af Hannibal
Valdimarssyni og Mogganum, læt ég þess-
ar spurningar nægja:
1) Er ólíklegt að Bretar, Rússar, V-
Þjóðverjar o. fl. geri allt, sem þeir
geta, til að koma í veg fyrir, að ráð-
stefnan verði haldin eða til að seinka
henni um óákveðinn tima?
2) Er víst, að tillögur um aukinn rétt
strandríkja verði samþykktar með
nægum meirihluta á ráðstefnunni?
(Ekki hefur enn verið samið um,
hvort krafizt verði % eða % hluta
atkvæða.)
3) Þar sem nærri öruggt má telja, að
hvorki Bretar né V-Þjóðverjar muni
skrifa undir jákvætt samkomulag
frá ráðstefnunni (og verða þar með
á engan hátt bundnir af þvi), — get-
ur Haag-dómstólinn þá beitt hinum
nýju reglum í máli þeirra við okk-
ur?
Staðan sterk
Nei, — tillögur Sjálfstæðis- og Alþýðu-
flokksins og bræðranna Finnboga
Rúts og Hannibals eru í raun og sann-
leika fjarstæða og virðast bornar fram af
öðrum hvötum en að standa vörð um hag
íslands í þessu máli. Við skulum minnast
þess, að einmitt nú erum við að öðlast
sífellt meiri stuðning meðal hinna ýmsu
þjóða heims. SÞ-ályktunin frá 18. des.
s. 1. ber gott vitni um það. Sífellt fleiri
aðilar eru einmitt nú að sannfærast um
það, að í þessu máli höfum við rétt fyrir
okkur, en Haag-dómstóllinn rangt. Staða
okkar er tiltölulega sterk nú, og hún
á eftir að eflast. Ef við veikjum hana nú
með vanhugsuðum aðgerðum, getur það
orðið til óbætanlegs tjóns, ekki aðeins
fyrir íslenzku þjóðina, heldur og einnig
fyrir stuðningsþjóðir okkar og þær þjóð-
ir, sem berjast fyrir því sama og við.
Með einörðum málflutningi okkar höfum
við tekið forystu í baráttu hinna smærri
strandþjóða fyrir sjálfsögðum rétti
þeirra. Þeirri forystu skulum við reyna
að halda.
Osló, 6. júlí 1973.
39