Samvinnan - 01.08.1973, Blaðsíða 20

Sigurdór Sigurdórsson:
Áhugamennska og
atvinnumennska
Þegar rætt er um íþróttir í
dag, fer ekki hjá þvi að þetta
tvennt, áhugamennska og at-
vinnumennska, komi upp i hug-
ann, enda má fullyrða að ekk-
ert innan íþróttahreyfingar-
innar í heiminum sé eins um-
deilt og þessi tvö atriði. Sér í
lagi er það umdeilt, hvar eigi
að draga mörkin milli áhuga-
mennsku og atvinnumennsku.
í sumum tilfellum eru þessi
mörk afar skýr, en aftur á
móti eru þau stundum óskýr,
svo ekki sé fastar kveðið að
orði, og vitað er að sumar þjóð-
ir hreinlega fela sína atvinnu-
mennsku til að mega teljast
gjaldgengar á Ólympíuleikum,
en eins og menn efalaust vita,
eru eða réttara sagt eiga Ól-
ympíuleikar aðeins að vera fyr-
ir áhugamenn.
Áhugamennska
Þetta orð felur í sér allt, sem
segja þarf um áhugamanninn
í dag. Hans staða í iþróttunum
er einfaldlega sú, að hann er
maðurinn sem vinnur sinn fulla
vinnudag, fer síðan til síns
iþróttasvæðis og iðkar þar þá
grein, sem hann hefur áhuga
á. Iðki hann iþróttina með
keppni fyrir augum, leggur
hann oftast allan sinn frítíma
í iðkun viðkomandi greinar, og
eins og í atvinnumennskunni
verður árangurinn æði misjafn
eftir einstaklingum. í upphafi
hafa auðvitað allir íþrótta-
menn verið áhugamenn og að-
eins iðkað iþróttir sér til á-
nægju. Og þeir eru fjölmargir,
sem ekki geta sætt sig við at-
vinnumennsku i iþróttum og
segja hana aldrei bera hinn
sanna iþróttaanda, og má vel
vera að þeir hafi nokkuð til
síns máls. Hitt er eins ljóst,
að áhugamaðurinn, hversu vel
sem hann er gerður líkamlega,
getur aldrei att kappi við at-
vinnumanninn sem jafningi,
og það er ekki bara í iþróttum
sem þetta lögmál gildir, heldur
á öllum sviðum.
Við getum litið á listamenn,
hvort heldur er rithöfund, mál-
ara eða dansara. Allir munu
sammála um að sá, sem hef-
ur hæfileikana frá náttúrunn-
ar hendi, hann nær ekki tind-
inum nema hann geti helgað
sig list sinni eingöngu og ó-
skiptur. Þannig verða snilling-
ar til á hvaða sviði sem er.
Hinir sem ekki eiga þess kost
að helga sig hugðarefni sínu
óskiptir verða sjaldnast nema
efnilegir alla ævi, ef til vill dá-
góðir og sumir allgóðir, þótt ef
til vill megi finna einhvers-
staðar undantekninguna sem
sannar regluna. Menn geta svo
aftur á móti deilt um það
endalaust, hvort íþróttir séu
þess eðlis, að þar eigi gróða-
sjónarmið að ráða ferðinni,
eins og óneitanlega er, þegar
atvinnumennska er komin í
spilið. Við íslendingar erum ein
af örfáum þjóðum heims i dag,
þar sem iþróttamenn eru AL-
GERIR áhugamenn, og því er
það í hæsta máta ósanngjarnt
að ætla íþróttafólki okkar að
ná sama árangri og atvinnu-
maðurinn sem það keppir við
úti í heimi. Slíkt er mikið ó-
réttlæti. Um leið vaknar auð-
vitað sú spurning — eigum við
þá nokkuð að vera að senda
iþróttafólk okkar til keppni
út í heim, þar sem andstæð-
lingarnir eru atvinnumenn?
Því getur hver svarað fyrir sig.
Mitt álit er að við eigum skil-
yrðislaust að taka þátt í íþrótt-
um hvar sem við komum því
við og hvenær sem efnin leyfa.
Atvinnumennska
Atvinnumennska í iþróttum
er tvennskonar í heiminum í
dag. Annars vegar sú atvinnu-
mennska sem við þekkjum
nokkuð i knattspyrnuheimi
Evrópu og ísknattleiksheimi
Ameríku og Kanada. Það er hin
algera atvinnumennska, sem
sumir, og það ekki ófrægari
menn en læknirinn, lögfræð-
ingurinn, iþróttafréttamaður-
inn og síðast en ekki sizt land-
liðsmaður í 3 iþróttagreinum
i Danmörku, Knud Lundberg,
hefur kallað nútímaþrælahald.
Stórt orð? Alls ekki. Atvinnu-
knattspyrnumennirnir í Evr-
ópu eru svo sannarlega þrælar
síns félags. Meðan á keppnis-
tímabilinu stendur, eiga þessir
menn lítið sem ekkert einka-
líf. Þeir mega ekki gera þetta
og þeir mega ekki gera hitt.
Það er félagið sem setur regl-
urnar, og eftir þeim verður að
fara út i yztu æsar. Brot varð-
ar slíkum fjárhagslegum refs-
ingum, að enginn eða þá mjög
fáir láta sér koma til hugar að
reyna slíkt.
Ofan á þetta bætist svo, að
félagið getur hvenær sem er
selt viðkomandi leikmann. Neiti
hann að láta selja sig, sem
hann að vísu getur, þá kostar
það hann að vera settur útúr
liðinu, og þar með hefur fé-
lagið falið viðkomandi leik-
mann. Hann fær aldrei tæki-
færi á að leika og sýna hæfni
sína, og það er með stjörnur
knattspymuheimsins eins og
leikaraheimsins, að þær gleym-
ast fljótt þegar sviðsljósið
dofnar. Þetta er ef til vill ung-
ur maður, sem ætlar sér á
tindinn i knattspyrnunni. Með
þessum refsiaðgerðum getur
félagið algerlega eyðilagt fram-
tíð hans. Þetta hefur komið
fyrir oftar en einusinni og oft-
ar en tvisvar, og allir atvinnu-
menn vita hvað það þýðir fyrir
þá að neita að láta selja sig
milli félaga. Það reyna þvi afar
fáir að neita. Þetta þýðir í
raun, að félagið getur ráðskazt
með manninn eins og því sýn-
ist. Hann er seldur jafnvel
milli landa og fær ekkert að
gert. Þegar kaupverð eins leik-
manns er orðið milljónatugir
eins og er í dag, þegar um
beztu knattspyrnumenn er að
ræða, þá sjáum við hvað ein
sál, sem reynir að spyrna við
fótum í því óskaplega fjár-
málavaldi sem knattspyrnu-
heimurinn er, má sín lítils.
Það er þessi tegund af at-
vinnumennsku sem flestir, sem
á annað borð eru andvígir at-
vinnumennskunni, fordæma
algerlega. Hinu er svo ekki að
leyna, að þessir menn eru ó-
tvírætt beztu knattspymu-
menn heims, og áhugamenn-
irnir eru svo langt að baki
þeim að getu til, að saman-
burður er hlægilegur. Hvers
vegna gerast ungir menn þá
atvinnumenn, fyrst þetta er
svona ómannúðlegt? Til að
byrja með má svara því til, að
menn gera oftast stutta samn-
inga í fyrstu og geta þá hætt
ef þeim ekki likar. Svo er
á hitt að líta, að ungir menn,
sem eru mjög efnilegir knatt-
spyrnumenn og hafa ekki meiri
áhuga á nokkrum hlut en
knattspymunni, hljóta að eiga
erfitt með að neita góðu boði
um að gerast atvinnumenn i því
sem þeir hafa mest gaman af,
og ná þannig þeim toppi sem
alla dreymir um. Eins eru
greiðslur til atvinnumanna yf-
irleitt mjög góðar, og þeir beztu
verða oftast efnaðir menn,
kunni þeir á annað borð eitt-
hvað að fara með peninga.
Mikill meirihluti þeirra ungu
manna sem gerast atvinnu-
menn eru verkamannasynir eða
iðnaðarmannasynir í hinum
kapitalíska heimi, sem eiga
oftast ekki aðra framtið fyrir
sér en að verða daglaunamenn
eins og feður þeirra. Þama
býðst þeim tækifæri til að gera
það, sem þeim þykir mest gam-
an að, auk þess sem þeir fá
fyrir það betri laun en þá get-
ur nokkru sinni dreymt um á
öðrum vettvangi. Ofan á allt
bætist svo frægðin og sá ljómi
sem i kringum þetta furðulega
fyrirbæri er. Það er því ekki
svo mjög að undra þótt auð-
velt sé að fá unga menn til
að gerast nútímaþrælar.
Hin tegund atvinnumennsku
er sú, sem þekkist í frjálsiþrótt-
um og sundi í Ameríku og í
íþróttalífi Austur-Evrópuríkj-
anna. í stórum dráttum er sú
atvinnumennska á þann veg,
að efnilegu iþróttafólki er gert
kleift að helga sig iþróttagrein
sinni með þvi að sjá þvi al-
gerlega fyrir lífsframfæri, en
þar er manneskjan ekki keypt
og seld eins og þræll. Gjarnan
er þetta íþróttafólk skráð sem
stúdentar í Ameríku fram eft-
ir öllum aldri eða á meðan það
vinnur góð afrek i íþróttum, og
hefur þá fullan og raunar ríf-
legan námsstyrk. í Austur-
Evrópu eru margir einnig
skráðir sem stúdentar og
stunda þá nám i einhverjum
skóla og mega vera eins lengi
að því og þeir viija, og að þess-
um skólum er svo safnað beztu
þjálfurunum sem kennurum.
Eins er mikið um það í Austur-
Evrópu að viðkomandi íþrótta-
maður sé skráður í herinn eða
að hann sé starfsmaður þessar-
ar eða hinnar verksmiðj unnar,
þótt hann hafi hana aldrei
augum litið. Þannig er bezta
íþróttafólkinu gert kleift að
helga sig iþróttunum eingöngu.
Þegjandi samkomulag
Út af fyrir sig er ekkert við
þessu að segja, ef athæfi sem
þetta væri ekki bannað i sam-
bandi við mestu iþróttahátíð
eða keppni heims, Ólympíu-
leikana. En ekkert er hægt að
sanna, og meðan svo er, verð-
ur ekkert gert i málinu. Hins-
vegar eru smástirni annarra
þjóða, sem afla sér fjár með
því að sitja fyrir á auglýsinga-
myndum og mæla með þessari
eða hinni gerðinni af íþrótta-
tækjum, tekin og skorin við trog
20