Skírnir - 01.01.1930, Page 10
4 Merkisár i sögu Alþingis. [Skirnir
reyndu að halda fram réttindum landsins út á við, einkum
gagnvart konungsvaldinu. 1845 er upphafsár hins nýja Al-
þingis, og svarar því til ársins 930 í sögu Alþingis lýðrík-
isins. Þó að Alþingi hið nýja hefði einungis ráðgjafarat-
kvæði um takmarkaða málatölu til 1875, þá eru þó nokkur
minningarik ár í sögu þess. Þjóðfundarins 1851 verður hér
fyrst að minnast. Hann er að vísu ekki Alþingi að form-
inu til. En hann er þjóðfulltrúa-samkoma, sem hefir mjög
svo hið sama hlutverk, sem þingið hafði. Hann var og
haldinn á þing-ári og í stað þingsins það ár, sem ekki var
haldið. Árin 1867 og 1869 eru líka allmerk ár í sögu Al-
þingis. Þá lagði stjórnin fyrir þingið þau frumvörp um sam-
band íslands og Danmerkur, er næst höiðu gengið kröfum
íslendinga á tíma ráðgjafarþinganna. En þó var þeim frum-
vörpum hafnað. Síðan voru »stöðulögin« svo nefndu sett
2. jan. 1871. Þá þótti Alþingi rofin heit við landið, er lög
þessi voru sett að þjóð og þingi fornspurðu. Og því and-
mælir þingið lögum þessum með þingsályktun, sem al-
kunnugt er.
1875 er nokkurs konar endurfæðingarár hins nýja Al-
þingis. Á þúsund ára afmæli íslandsbyggðar, 5. jan. 1874,
undirritaði Kristján konungur 9. stjórnarskrá íslands, sem
þó tók einungis til mála þeirra, er landinu voru fengin
með stöðulögunum 1871. í þeim málum fekk þingið lög-
gjafarvald, í stað ráðgjafarvalds áður. Fyrsta löggjafar-
þingið kemur saman 1875. Þessu valdi í þessum málum
heldur þingið óbreyttu til 1919. En á þessu tímabili verða
þó ýms merkisár í sögu þess. Mun árið 1903 verða þar
merkilegt talið. Til þess ber það, að þá er samþykkt sú
breyting á stjórnarskrá landsins, að það skyldi fá sérstak-
an ráðherra, búsettan í Reykjavík. Skyldi hann tala og rita
íslenzku og bera ábyrgð fyrir Alþingi. Þó að skiftar væri
skoðanir um þessa samþykkt þingsins þá, þá verður því
ekki með rökum neitað, að þetta spor er eitt hið heilla-
drýgsta, er stigið hefir verið í stjórnmálum landsins á síð-
ari tímum. Verða nú tímamót í sögu landsins. Eftir þetta
hefjast hinar miklu og skjótu framfarir landsmanna. Aftur-