Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 155
Skírnir] Alþingi árið 1281. ?
Þessi athugasemd á við ákvæði 16. kap. Þjófabálks, þar
sem sagt er, að láni skuli heilu heim koma eða gjalda verð
eiganda, nema hinn týnist, er léð var, með láninu, »því eigi
mátti hann þat lán ábyrgiaz, er hann mátti eigi líf sjálfs
sín«. Þetta er tekið í Jónsbók eftir landslögum Magnúsar
konungs VII — 39, en þar var undantekningin um ábyrgð-
arleysi lántaka, er sjálfur fórst með láninu, nýmæli, er eigi
þekkist í eldri lögum norskum. Þessa undantekningarreglu
hafa bændurnir ekki viljað fella sig við. Þeim hefir þótt
ósanngjarnt að láta eiganda lánsins bera jafnvel þessa litlu
áhættu. Er það eftirtektavert, hve lengi eimdi eftir af þeirri
skoðun. 1625, nálega 350 árum síðar, ritaði Þorsteinn Magn-
ússon í Þykkvabæjarklaustri athugasemdir um þau atriði
Jónsbókar, er hann taldi þörf á, að breytt yrði. Er þar á
nieðal einmitt þetta atriði; ‘) En annars er þetta ákvæði
Jónsbókar enn í gildi, eitt af þeim ráu ákvæðum hennar,
sem enn er gildandi lög.
Þessi tvö dæmi verða að nægja sem sýnishorn af at-
hugasemdum bændanna. Hin atriðin eru flest áþekk þess-
nm. Hvergi er vikið að neinum höfuðatriðum löggjafarinn-
ar. Maður getur eigi varizt þeirri hugsun, að þessi andmæli
þeirra gegn bókinni séu einkum framkomin vegna tortryggni
þeirra við konnngsvaldið, að þeim hafi fundizt þeir verða
að vera í andstöðu við það, og týnt því til þessi atriði úr
bókinni, nokkuð af handahófi, og eigi hirt um þó að þau
væri smávægileg flest öll. Sama má með nokkrum rétti
segja um athugasemdir biskups. Sá er að vísu munurinn,
að hann fylgir ákveðinni stefnu í andstöðu sinni, stefnu,
sem þá var deiiuefni milli manna um alla kristnina. En
hann virðist samt ganga of langt, svo að jafnvel kenni
nokkurrar hótfyndni í aðfinnslum hans, því eigi verður það
sagt með sanni, að gengið sé á rétt heilagrar kirkju í öll-
nm þeim ákvæðum bókarinnar, er hann taldi fara á móti
guðslögum.
Þegar menn höfðu ritað þessar athugasemdir sínar, var
1) Lbs. 8. fol.