Skírnir - 01.01.1930, Page 164
158
Alþingi árið 1281.
[Skírnir
nokkru leyti til greina með Réttarbótinni frá 1294. Um tvö
atriði gekk ekki saman, að konungur skyldi skipa lögmann
yfir kristnum rétti, og að guðslög skyldi ganga fyrir lands-
lögum. En þrátt fyrir þann ágreining segir sagan, að þeir
biskup og Loðinn hafi skilizt »líklega með yfirbragði«.
Alþingi 1281 verður ávalt talið í tölu hinna merkustu
Alþinga. Það er ávalt merkilegur viðburður í lifi hverrar
þjóðar, er hún skiftir um rétt sinn, eignast nýja lögbók.
Og það er ekki hvað sízt merkisviðburður, þegar lögbókin
endist þjóðinni svo öldum skiftir. En það gerði Jónsbók.
Þjóðin lifði við hana í margar aldir og enn er hún ekki
öll úr gildi gengin. Ekki verður annað sagt með neinum
sanni en að Jónsbók reyndist góð lögbók og gagnleg og
»hentug landsbýinu«. Óvildin gegn bókinni hvarf bráðlega,
enda sýnist þar frekar hafa verið um að ræða óvild gegn
konungsvaldinu, er bókina sendi. Þegar frá leið, fóru lands-
menn að fá mætur á bókinni, enda mun ekki önnur bók
hafa verið lesin meira hér á landi um nokkrar aldir en
hún. Ungir menn voru látnir læra að lesa á lögbókina og
læra hana utanbókar. Þegar fram á 16. öld kom urðu hin-
ar fyrstu lögfræðibókmenntir íslenzkar til og allar snerust
þær nálega um Jónsbók. Lögmenn og sýslumenn, prestar
og bændur lögðu sinn skerf til þeirra bókmennta, og þó
að þau skrif séu eigi öll merkileg, þá sýna þau þó, hversu
mikla virðingu menn báru fyrir vorri landslagabók og hve
annt menn létu sér um að fá réttan skilning á henni. Þeg-
ar á allt er litið, er oss skylt að vera Magnúsi konungi
þakklátir fyrir bókina. Jónsbók er sú af öllum lögbókum
hans, sem mest er til vandað. Þó að íslendingar brygðust
illa við bókinni í fyrstu, þá könnuðust þeir við þetta seinna,
því það munu hafa verið þeir, sem gáfu honum kenning"
arnafnið lagabætir.')
1) Magnús konungur er fyrst nefndur þvi nafni í íslenzku hand-
riti frá 16. öld, AM. 429, 4to; sjá P. A. Munch: Det norske Folks
Hist. IV. 1„ bls. 690.