Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 175
Skírnirj
Alþingi árið 1481.
169
Ögmundur vísar til þess, að biskup skuli kirkjum ráða og
ekki megi leikmenn vald yfir slikum hlutum hafa. Virðist
ekkert af þessu koma heim við staðhæfingu Gauta erki-
biskups. Ekki verður því heldur neitað, að krafa Ólafs bisk-
ups Rögnvaldssonar og annarra biskupa, er sarna heimt-
uðu, væri fullur ójöfnuður við hálfkirkjueigendur. Þegar
hálfkirkjurnar voru settar, guldu stofnendur allt af sóknar-
kirkjunni, er hálfkirkjujörðin gekk undan, svo miklar bæt-
ur, að vextirnir af þeim samsvöruðu tíundarmissinum. Að
íara siðan að krefja hálfkirkjurnar um kirkju- og prests-
tíund, var ekki annað en að krefja sama tíundargjald tvisvar.
Að skynsamlegu viti var þetta yfirgangur og málstaður
hálfkirknaeigenda réttur. En það skifti samt engu, því að
kirkjulögin studdu hinn vonda málstað biskups, og er al-
veg óvíst, að leikmenn hafi grunað það.
Þegar íslenzkar miðalda-heimildir geta um kirkjurétt-
inn, eru þrjú heiti, sem fyrir rnanni verða, guðs lög, kirkj-
unnar lög og kristinréttur. Guðs lög og kirkjunnar lög eru
samnefni á hinum almennu lögum kirkjunnar, er giltu
um öll lönd (jus universale) og aðallega var safnað í
eorpus juris canonici, en kristinréltur var nafn á þeim
sérstökum kirkjulögum, sem aðeins giltu hér á landi, í öðru
hvoru biskupsdæminu eða báðum (jus particulare), og er
með því ýmist átt við kristinrétt hinn forna eða kristinrétt
Árna biskups. Árið 1253 hafði það verið samþykkt á Al-
þingi, að þar sem greindi á guðs lög og landslög, skyldi
guðs lög ráða. Allt fram að þessu hafði löggjafarvaldið í
kirkjumálum verið í höndum landsmanna og ekkert gilt í
Þeim efnum að frátöldu því, sem snerti innri skipun kirkj-
unnar, nema það, sem samþykkt hafði verið á Alþingi.
Það liggur í augum uppi, að kirkjunni, sem að vísu í orði
hveðnu hér á landi byggðist á löggjöf Alþingis, en í raun
réttri reis upp af erlendum lagagrundvelli, sem hér vai
ekki formlega viðurkenndur, enda miklu víðtækari en lands-
nienn myndu hafa séð sér hent, hlaut að vera hinn mesti
ukkur í því, að fá þessi erlendu lög samþykkt hér með
einhverju móti. Nú er Alþingissamþykktin frá 1253 fljótt á