Skírnir - 01.01.1930, Side 176
170
Alþingi árið 1481.
[Skírnir
litið ekki annað en skilgreining á því, ef árekstur verður,
hver lög skuli ráða, kirkjunnar eða landsins. Það virðist þó
mergurinn í samþykktinni, að hún nefnir ekki kristinrétt,
heldur guðs lög, sem nú ekki leikur neinn vafi á, að merkt
hafi öli hin erlendu kirkjulög, jus canonicum, og að lands-
menn hafi því þarna samþykkt upp á sig hin almennu lög
kirkjunnar og þar með ofurselt sig valdi hennar að fullu
og öllu. Þetta var svo háskasamlegt verk, að það eru sára-
litlar líkur á því, að landsmenn hafi vitað, hvað þeir voru
þarna að gera. Þeir sýnast blátt áfram hafa haldið, að þeir
væru að gera upp á milli hins íslenzka kristinréttar og
landslaganna. Það var óháskalegt með öllu, því að þeim
hlýtur að hafa virzt þeir hafa ráð þeirra laga í hendi sér,
sem þeir höfðu samþykkt sjálfir. Villan sýnist hafa stafað
af því, að þeir hafi haldið, að heitið guðs lög og kristin-
réttur væri sama. Það er margt, sem bendir til þess, að
því hafi vikið svona við fyrir þeirra sjónum. Þess er fyrst
að geta, að alveg fram á síðustu daga kaþólskunnar hér
vitna íslenzkir leikmenn svo örsjaldan í guðs eða kirkjunn-
ar lög, að þeim virðist aldrei hafa orðið vel ljóst, hvað
undir heitinu fælist. Það er allt af kristinrétturinn og síðar
biskupa- og erkibiskupastatútur og annað því líkt, sem þeir
vitna í. En bezta sönnunin er þó framkoma landsmanna í
staðamálum, örfáum árum seinna, því að krafa Árna bisk-
ups Þorlákssonar var í fullu samræmi við hin almennu
kirkjulög, sem landsmenn höfðu gengizt undir 1253, og er
harla ólíklegt, ef þeir hefðu vitað að fullu, hvað þeir gerðu
þá, að þeir hefðu snúist svona öndverðir við lagafyrirmæl-
unum, sem þeír voru nýbúnir að gangast undir. Þegar
dæma skal um framferði kirkjunnar hér fram að siðabylt-
ingunni, en hér er auðvitað undantekið framferði einstöku
vandræðabiskupa, má ekki gleyma því, að landsmenn af
gáleysi sínu 1253 höfðu skapað löglegan grundvöll undir
framferði kirkjunnar, svo að biskuparnir fóru í raun réttri
með lög og voru að reka lögmælts réttar þeirrar stofnun-
ar, er þeir voru umboðsmenn fyrir, enda þótt framferði