Skírnir - 01.01.1930, Page 179
Skirnir)
Alþingi árið 1481.
173
að setja mönnum skriftir. Bótin, náðin hvarf úr sögunni,
en skriftin, hegningin, kom í staðinn. Þetta leiddi þá spán-
nýju hugsun í garð, að úr því mönnunum væri það svona
nauðsynlegt að vera dygg guðs hjú, þá gætu kennimenn-
irnir, verkstjórar guðs, ekki gert þeim annað betra en að
gn'pa fram fyrir hendur óvitanna og kúga þá til dyggðar.
Með þessu móti gæti kirkjan skilað öllum mönnum á bana-
dægri til eilífs lífs svo, að þeir hefðu unnið sitt skyldu-
verk, hvort sem þeim hafði verið það ljúft eða leitt. Á þess-
um grundvelli byggðist svo upp kirkjurétturinn, guðs lög,
sem æ urðu nærskornari og nærskornari, af því að kirkjan,
■af einskærri umhyggju fyrir mönnunum, var stöðugt að
þrengja möskvana á laganetinu, svo að mennirnir síður
gætu smeygt sér út undan skylduverkunum, sem til ei-
lífrar farsældar leiddu. Fyrst var beitt hegningum á and-
legu sviði (forum internum), en sú varð raunin, að aldrei
urðu möskvarnir nógu þröngir, og var þá til frekari full-
vissu farið að beita ytri hegningum á veraldar vísu (forum
externum). Aldrei dugði þó, og loks steig Bonifacius páfi
VIII. síðasta skrefið og hélt því fram, að nauðsynlegt væri,
nð allt borgaralegt líf lyti undir stjórn kirkjunnar, með um-
mælunum í búllu sinni frá 1302, um að guð hefði fengið
Páfa tvö stjórnarsverð heimsins, hið andlega og veraldlega,
Seni ekki var ósvipað grundvallarhugsuninni í Alþingissam-
þykktinni 1253. Þar með er lýst uppistöðunni í öllu hátt-
erni miðaldakirkjunnar, rauða þræðinum, sem bindur sam-
an allar athafnir hennar, að leiða mennina til sáluhjálpar
með góðu eða illu, jafnvel að þeim þvernauðugum, og
þessa verður jafnan að gæta, er dæmdar eru athafnir kirkj-
unnar og hennar manna.
Þvi verður trauðla neitað, að tilgangurinn hafi verið
góður, og trauðla verður heldur nú á dögurn deilt um það,
nð aðferðin hafi verið byggð á grómteknum misskilningi á
mannlegu eðli. Skærurnar, sem miðaldakirkjan lenti í, gátu
ekki kennt henni þetta, og þó að það væri líklegt, er óvíst
að hún sé enn búin að Iæra það, því eitt sinn eftir siða-
byltinguna bauðst henni tækifæri til þess að koma upp