Skírnir - 01.01.1930, Side 234
228
Alþingi árin 1700 og 1701.
[Skírnir
Sýslumenn höfðu oft og tíðum lagt verð á vörur, bæði
innlendar og útlendar, er kauptið hófst, og vildu nú sumir
beita því valdi. Út úr þessu hófust allmiklar erjur milli
þeirra og kaupmanna, og var loks samþykkt á Alþingi
1619 eftir boði konungs, að senda nefnd til Kaupmanna-
hafnar og flytja málið fyrir konungi. Um haustið fóru svo
utan fjórir höfðingjar, sinn úr hverjum fjórðungi, til þess
að ráðgast við stjórnina um vöruverðið og áttu kaupmenn
að kosta ferðina, þó lítið yrði um þær greiðslur.
Nefndin náði konungsfundi og nú stóðu samningar
yfir um hríð, en loks batt stjórnin enda á málið með því
að gefa út, 16. des. 1619, kaupsetning fyrir ísland, og var
þar ákveðið verð á innlendum og útlendum vörum og
mátti hvergi frá því víkja.
Það er lítt skiljanlegt fyrir nútímamenn, að stjórnar-
völd einokunartímans skyldu láta sér koma til hugar, að
hægt væri að binda vöruverðið fast ytir marga áratugi, og
það einmitt á þeim tímum, þegar miklar verðbreytingar
áttu sér stað í nálægum löndum, enda komu afleiðingarn-
ar brátt í ljós.
Kaupsetningin frá 1619 var í sjálfu sér óhagstæð ís-
lendingum, en hún var heldur ekki kaupmönnum til hagn-
aðar. Þegar hún var sett, kostaði til dæmis rúgur í Dan-
mörku 2 rd. 88 sk. tunnan, en 1629 var hann kominn upp
í 8 rd. 20 sk. tunnan. Þá fór elzta íslenzka verzlunarfélag-
iö, sem þá hafði einokun til verzlunar hér á landi, þess á
leit við stjórnina, að það mætti hækka verð á vörum sín-
um, og var það leyft með konungsbréfi 11. apríl 1631.
Þegar þetta konungsbréf var lesið upp i lögréttu um
sumarið, brá mönnum mjög í brún. Þá var slæmt árferði
hér á landi og þingmenn kváðu horfa til Iandauðnar, ef
kaupsetningunni yrði breytt á þennan hátt. Umboðsmaður
hirðstjórans kvaðst ekki geta neytt þessari nýju kaupsetningu
upp á landsmenn, enda hefðu kaupmenn gert sig seka í svo
mörgum misferlum, að þeir ættu ekki slíka miskunn skilið.1)
1) Alþingisbók 1631, nr. 7.