Skírnir - 01.01.1930, Síða 276
270
Alþingi árið 1845.
[Skirnir
verið við þessa uppvakningu á hinu forna skipulagi, enda
fengu þessar tillögur varla mikið fylgi. Baldvin Einarsson
hafði hugsað sér 32 kjörna fulltrúa á Alþingi. íslendingar
í Kaupmannahöfn um 1840, þar á meðal Jón Sigurðsson,
vildu láta þjóðkjörna þingmenn vera 42 og konungkjörna
6. Töldu þeir þingið mundu verða miklu virðulegra og
áhrifameira, ef fulltrúar yrði svo margir. Tillaga embættis-
mannanefndarinnar sigraði þó algerlega.
3. Embættismannanefndin lagði til, að skilyrði kosn-
ingarréttar og kjörgengis skyldi, auk lögaldurs, óflekkaðs
mannorðs og fjárráða, vera 10 hundraða eign i jörð eða
lífstíðarábúð á 20 hundraða þjóðjörð, eða í Reykjavík eign-
arréttur að múrhúsi eða timburhúsi, er væri virt að minnsta
kosti á 1000 ríkisdali. Allar konur, allir leiguliðar á jörðum
einstakra manna eða þjóðjörðum undir 20 hundruðum að
dýrleika, allir eigendur fasteigna undir 10 hundruðum eða
1000 ríkisdölum, allir iðnaðarmenn o. s. frv. áttu því hvorki
að vera kjörgengir né kosningabærir eftir þessum tillögum.
Sættu tillögur þessar mjög hörðum dómum. Tómas Sæ-
mundsson vildi láta alla, er eigi höfðu notið sveitarstyrks
og verið höfðu 5 ár við bú eða áttu svo sem 100 ríkis-
dala virði í fasteign, verða kjörgenga og kosningabæra.
Þeir hinir sömu, sem vildu hafa þingmannatöluna 42 -(- 6 =
48, töldu þessi kosningaréttar- og kjörgengisskilyrði em-
bættismannanefndarinnar allskostar óhafandi. Skoðun þeirra
var þó að engu höfð. Tillögur nefndarinnar náðu lagagildi.
4. Flestir, og þar á meðal meiri hluti embættismanna-
nefndarinnar, vildu hafa beinar kosningar, þ. e. að kjósend-
ur kysi sjálfir Alþingismenn. Aftur vildu aðrir (Páll Mel-
sted, amtmaður) hafa kosningar óbeinar, þannig að kjós-
endur kysi kjörmenn, er svo veldi aftur þingmenn. Flestir
munu þó hafa hallazt að beinum kosningum. Töldu menn
þær mundu vekja meiri áhuga meðal kjósenda en hin að-
ferðin. Til styrktar óbeinu kosningunum var það fært, að
þær veitti betri tryggingu fyrir vönduðu þingmannavali.
5. Embættismannanefndin ætlaðist að vísu til þess, að
allt, sem færi fram á þinginu, skyldi vera á íslenzku og