Skírnir - 01.01.1930, Page 313
Skírnir]
Þjóðfundurinn árið 1851.
307
þjóðarinnar þessari aðferð, og ég áskil þinginu rétt til að
klaga til konungs vors yfir lögleysu þeirri, sem hér er
höfð í frammi!
Þá risu upp þingmenn og sögðu flestir í einu hljóði:
Vér mótmælum allir!
Á meðan þessu fór fram, þokuðust þeir konungsfull-
trúi og forseti út úr þingsalnum, en er þeir voru komnir
út, kallaði einn þingmanna: Lengi lifi konungur vor, Frið-
rekur hinn sjöundi, og tóku þingmenn undir í einu hljóði.
Siðan var gengið af fundi.
Þannig greina »Þjóðfundartíðindin« frá þessum atburði,
sem telja má einn hinn merkasta í sögu Alþingis. Stjórnin
hafði reynt að innlima ísland í Danmerkurríkið, og er þjóð-
fundurinn vildi ekki fallast á það, þá beitti hún ofbeldi til
að kúga fundarmenn. En nú voru íslendingar orðnir aðrir
menn en á öldinni næst á undan. Nú þorðu þeir að mót-
mæla einum rómi gerræði stiftamtmanns. Slíkt hefði verið
óhugsandi á átjándu öldinni. Nú fundu íslendingar, að
einveldið var dauðadæmt og nýir tímar að hefjast. Hin
sviplegu endalok þjóðfundarins urðu mörgum mönnum
mikil vonbrigði. Menn höfðu gert sér svo miklar og glæsi-
legar vonir um árangurinn af starfi hans og líka vænzt
alls hins bezta af stjórninni. Það er því ekki að undra,
þótt mönnum yrði þungt í skapi við þessi málalok. En þótt
vonbrigðin væru sár, þá má þó telja víst, að einmitt þessi
lok þjóðfundarins voru hin heppilegustu fyrir íslendinga,
þó að menn sæju það ekki í svipinn.
Þótt frumvarp meiri hlutans um stjórnarskipunarmálið
hefði verið samþykkt, þá mundi það ekki hafa borið neinn
ávöxt, að minnsta kosti ekki fyrst um sinn. Stjórnin hefði
ekki gengið að því, og það er ekki alveg víst, hvort ís-
lendingar hefðu haft kapp og samheldni til þess að berjast
til þrautar. Það er ekki óhugsandi, að komizt hefði á ein-
hver málamiðlun, sem hefði verið sjálfstæði íslands til
óhagnaðar.
En nú var öðru máli að gegna. Allir frjálslyndir og
þjóðræknir íslendingar hlutu að ráðast á ofbeldi konungs-
20*