Skírnir - 01.01.1930, Page 315
Alþingi árið 1903.
Eftir Kl. Jónsson.
Alþingi 1903 verður jafnan talið með merkustu þing-
um frá því vér fengum löggjafarvald vegna þess, að það
batt enda á stjórnarskrárdeilu þá, er staðið hafði svo að
segja látlaust full 20 ár, og samþykkti til fulls flutning
sérmálanna inn í landið frá Danmörku, þar sem æðsta valdið
hafði verið öldum saman. Jafnframt gekk þetta þing frá þeirri
skipun á æðstu stjórn landsins, er hélzt alveg óbreytt til
1917, og í flestum atriðum er óbreytt enn, og setti lög um
ábyrgð stjórnarinnar.
Þessi flutningur stjórnarinnar inn í landið átti sér lang-
an aðdraganda, sem ekki verður hjá komizt að minnast
nokkuð nánar á, því að niðurstaðan á Alþingi 1903 var í
beinu framhaldi á því, sem áður hafði gerzt, fullkonmun
þess, sem áður hafði verið undirbúið, endalok baráttunnar.
Þó að stjórnarskráin 5. jan. 1874 væri til stórbóta fyrir
Island, og markaði það spor í sögu vorri, er allar fram-
farir í landinu byggjast á, verður þó ekki sagt með sönnu,
að íslendingar væru almennt ánægðir með hana, ekki sízt
er þeir sáu, hvernig hún var framkvæmd. Ráðgjafi fyrir
ísland var skipaður danskur maður; hann gegndi öðru ráð-
gjafaembætti, er var hans aðalstarf, en íslenzka ráðgjafa-
embættið var aukastarf. Hann kom aldrei á Alþingi, enda
hefði það verið þýðingarlaust, því að hann skiidi ekki eitt
orð í íslenzku. Hann var ábyrgðarlaus fyrir Alþingi. Sam-
starf milli hans og Alþingis var því óhugsandi, alveg gagn-
stætt því, sem er í öllum þingbundnum ríkjum.