Skírnir - 01.01.1930, Síða 324
318
Alþingi árið 1903.
[Skímir
málið, en þar kom hún óskift fram með tillögu um að
samþykkja frumvarpið óbreytt, en nokkrar umræður urðu
þó þar um þetta sama. Niðurstaðan varð sú, að frumvarp-
ið var samþykkt í báðum deildum með öllum atkvæðum
að viðhöfðu nafnakalli.
Þegar frumvarp dr. Valtýs var til umræðu á þinginu
1897 höfðu Heimastjórnarmenn lagt mikla áherzlu á, að
það miðaði til þess, meðal annars, að lögfesta að lagaboð
og mikilvægar stjórnarráðstafanir skyldu bornar upp í rík-
isráði Dana, en því höfðu íslendingar allt frá 1874 ein'
dregið mótmælt og margir merkir stjórnmálamenn Dana
töldu það óheimilt. Danska stjórnin hafði ávallt talið það
óumflýjanlega nauðsynlegt, að málin væru borin þar upp
vegna »stjórnskipulegrar nauðsynjar«. Það þótti því aug'
ljóst, að engin breyting fengist á þessu í bráð, enda voru
líka til þeir stjórnmálamenn hér á landi, er töldu það behv
línis kost, að íslenzki ráðgjafinn ætti þar sæti. Á þinginu
1901 var samkomulag milli flokkanna að láta þetta atriði
alveg óhreyft, með því að það væri tilgangslaust að hugsa
til breytingar á því.
í frumvarpi stjórnarinnar 1902 var það beint tekið
fram í 1. gr., að ráðgjafinn skyldi bera upp fyrir konungi
í rikisráðinu lög og mikilvægar stjórnarráðstafanir. Boð-
skapur konungs 10. jan. 1902 gaf ekkert tilefni til þess að
ætla, að slíkt ákvæði yrði sett í frumvarp stjórnarinnar;
er því ekki laust við, að þeir hafi rétt fyrir sér, er héldu
því fram á þingi, að því hafi verið »smeygt« inn í frum-
varpið. Ákvæðið var þvert ofan í skoðanir beggja flokka,.
Framsóknarmanna í tillögunni 1895 og Heimastjórnarmanna
á þinginu 1897. Það hefði því mátt ætla, að báðir flokkar
hefðu sameinað sig um að fella þetta ákvæði, því að þeir,
einkum Heimastjórnarmenn, töldu það skaðlegasta ákvæðið
í stjórnarfarinu. En þetta fór á annan veg. í nefndaráliti
meiri hlutans í Neðri deild er aðeins svo til orða tekið-
»Margir myndu og hafa talið það æskilegast, að það hefði
eigi verið beint tekið fram í frumvarpinu, að sérmálin
skyldu borin fram í ríkisráðinu«. Minni hlutinn minntist